سفر احمدي نژاد به استانبول؛ تكميل سه‌گانه ايران، تركيه و سوريه

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: سفر احمدي نژاد به استانبول؛ تكميل سه‌گانه ايران، تركيه و سوريه
ايران و تركيه در بخش شمال شرقي خاورميانه از موقعيت خاص استراتژيكي در منطقه برخوردار هستند. ايران پل ارتباطي تركيه به شرق و تركيه پل ارتباطي ايران به غرب است. تركيه يكي از همسايگان مهم ايران و برخوردار از نقش قابل توجهي در معادلات و تحولات منطقه‌اي است. در مقابل نيز جمهوري اسلامي ايران قدرتي مهم و تاثيرگذار بر تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي است كه از جايگاه ممتازي در بين كشورها و افكار عمومي مردم منطقه برخوردار مي‌باشد.
به همين دليل روابط دو كشور همسايه و مسلمان علاوه بر جنبه‌هاي مرتبط با روابط دوجانبه، واجد اهميت منطقه‌اي و بين‌المللي نيز هست.
ايران و تركيه با دارا بودن تجاربي از جمله در زمينه فعال سازي پيمان «آر.سي.دي» (پيمان عمران منطقه‌اي) كه بعدا به اكو تبديل شد مي‌توانند نقش موثرتري در تحولات منطقه‌اي و جهاني ايفا كنند. ارتباط و گسترش همكاري بين ايران و تركيه نه تنها به نفع دو كشور، بلكه در راستاي منافع جهان اسلام و منطقه خواهد بود.
تحليلگران سياسي گسترش روابط ايران و تركيه را منجر به تقويت دولت اسلامگراي تركيه دانسته و معتقدند كه گسترش اين روابط به افزايش روحيه همكاري بين دو ملت دوست و برادر نيز كمك مي‌كند.
تركيه كه در حال حاضر دبيركلي سازمان كنفرانس اسلامي را برعهده دارد با همكاري ديگر عضو فعال اين سازمان، يعني جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند گام‌هاي بلندي در راستاي منافع جهان اسلام به ويژه در قضيه فلسطين بردارد.
برخي از كارشناسان بر اين باورند كه همكاري‌هاي دو كشور مانعي بر سر راه تحرك‌هاي زياده خواهانه قدرت‌هاي بزرگ است. در همين زمينه عليرضا شيخ عطار قائم مقام وزارت خارجه كشورمان مي‌گويد: دو كشور مي‌توانند نقش تعيين‌ كننده‌اي در سرنوشت منطقه بازي كنند.
از ديگر سو هفته‌نامه لبناني «الكفاح العربي» در تحليلي در آستانه سفر احمدي‌نژاد به تركيه مي‌نويسد: مثلث ايران، تركيه و سوريه براي پايان دادن به بحران‌هاي منطقه تشكيل شده است.
اين هفته نامه با اشاره به رايزني‌هاي ديپلماتيك اخير ايران، سوريه و تركيه براي پايان دادن به بحران‌هاي منطقه‌اي، مي‌افزايد: در صورت موفقيت اين سياست ممكن است غرب به ويژه آمريكا در سياست‌هاي خاورميانه‌اي خود تجديد نظر كند.

* قدمت روابط ايران و تركيه

در بحث قدمت روابط ايران و تركيه «عبدالله گل» رئيس جمهور اين كشور 9 ژانويه سالجاري ميلادي در كنفرانسي در واشنگتن با بيان اينكه «مرزهاي ايران و تركيه از سال 1636 ميلادي تغييري نكرده و حسن همجواري در بين دو كشور وجود دارد»، خاطرنشان كرد: تاريخ مناسبات ايران و تركيه از قدمت موجوديت آمريكا بيشتر است.
وي افزود: مردم دو كشور ايران و تركيه، مردم يك جغرافيا هستند و ما فرهنگ‌هاي مشابهي داريم.
عبدالله گل گفت: در مقاطعي از زمان، حكومت‌ها و دولت‌ها تمايل‌هاي متفاوتي از خود بروز مي‌دهند، ولي مردم كشورها همواره نزديك به يكديگر مي‌مانند.
محمود احمدي‌نژاد رئيس جمهوري نيز مردادماه سال گذشته در ديدار «حامي گولر» وزير انرژي تركيه روابط دو ملت ايران و تركيه را برادرانه و دوستانه دانست و گفت: مناسبات و همكاري‌هاي دو جانبه تهران - آنكارا هر روز مستحكم‌تر خواهد شد و هيچ عامل خارجي نمي‌تواند اين روابط را سست كند.
از سوي ديگر محمود احمدي‌نژاد هشتم مردادماه سالجاري در ديدار علي باباجان وزير خارجه تركيه در حاشيه پانزدهمين اجلاس وزراي خارجه كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد، روابط تهران و آنكارا را برادرانه و در سطح عالي ارزيابي كرد و گفت: همكاري‌هاي دوجانبه رو به رشد بوده و آماده گسترش مناسبات در زمينه‌هاي گوناگون صنعتي، تجاري، سياسي و فرهنگي با تركيه هستيم.
وي خاطرنشان كرد كه ايران محدوديتي براي گسترش مناسبات دوجانبه با تركيه قائل نيست.
تنش در روابط دو كشور با روي كار آمدن «تانسو چيللر» نخست‌وزير تركيه در سال 1995 به اوج رسيد. وي بارها ايران را به حمايت از كردهاي مخالف دولت (پ.ك.ك) و پناه دادن به رهبران اكراد متهم كرد.
در پي پيروزي حزب اسلامي رفاه به رهبري «نجم الدين اربكان» در سال 1995، چيللر از مقام خود كناره‌گيري كرد و اربكان مامور تشكيل كابينه شد. اربكان پس از تصدي پست نخست‌وزيري، نخستين سفر خارجي خود را به ايران انجام داد و در كاخ سعدآباد خاتمي را به گرمي در آغوش فشرد.
سفر اربكان به تهران و تشكيل مجموعه كشورهاي اسلامي موسوم به D8 و انعقاد قرارداد صدور گاز ايران به تركيه به مدت 23 سال، باعث حساسيت در بين نظاميان وفادار به انديشه‌هاي آتاتورك و محافل لائيك شد و آنها عليه دولت ائتلافي اربكان متحد شدند و سرانجام دولت اربكان سقوط كرد و حزبش منحل شد. بعد از اين بود كه گرمي روابط تهران و آنكارا به سردي گراييد.
با روي كار آمدن «مسعود ييلماز» با انديشه‌هاي لائيك و مشي سياسي غرب گرايانه روابط دو كشور تيره‌تر شد. آنكارا در راستاي همكاري راهبردي با واشنگتن و تل آويو چند مانور مشترك نظامي با آنها انجام داد.
در هشتمين نشست سران سازمان كنفرانس اسلامي در تهران، كشورهاي اسلامي تركيه را به دليل برقراري روابط گرم با اسرائيل محكوم كردند و با تصميمات اتخاذ شده در اين نشست روابط ايران و تركيه به حادترين وضعيت رسيد.
بحران در روابط دو كشور پس از ديدار خاتمي و «سليمان دميرل» در سال 1998 در حاشيه پنجمين نشست سران عضو اكو در قزاقستان اندكي فروكش كرد و دو طرف اقدام به مبادله سفير در اين سال كردند.

* جغرافياي تركيه

جمهوري تركيه در غرب آسيا و جنوب خاوري اروپا جاي دارد و از شمال به بلغارستان و درياي سياه، از شمال خاوري به گرجستان، از خاور به ارمنستان، جمهوري آذربايجان و ايران و از جنوب به عراق، سوريه و درياي مديترانه و از غرب به درياي اژه و يونان محدود است. اين كشور پيوندگاه دو قاره مهم آسيا و اروپاست.
اين كشور با 780,580 كيلومتر مربع مساحت (كمتر از نصف مساحت ايران) سي و پنجمين كشور جهان به شمار مي‌آيد.
تركيه در سال 1923 به رهبري مصطفي كمال پاشا (آتاتورك) جانشين امپراتوري عثماني شد. قانون اساسي جمهوري تركيه نيز در سال 1924 به تصويب رسيد. آتاتورك 14 سال بر تركيه حكومت كرد و دين و سياست را از يكديگر جدا و الفباي لاتين را جايگزين الفباي عربي كرد.
آتاتورك در سال 1938 درگذشت و «عصمت اينونو» به جاي آن به رياست جمهوري رسيد. «جلال بايار» رهبر حزب دموكرات هم در انتخابات 1950 به رياست جمهوري رسيد و «عدنان مندرس» را به نخست‌وزيري برگزيد. جلال بايار و عدنان مندرس در انتخابات سال 1957 در مقام‌هاي خود ابقاء شدند و ناامني و اغتشاش از هر سو بروز كرد و به دنبال تظاهرات استانبول و آنكارا، حكومت نظامي اعلام شد. در كودتاي نظامي مي 1960 جلال بايار بركنار شد و ژنرال «گورسل» رهبري كشور را برعهده گرفت.
در انتخابات سال 1965 هم «سليمان دميرل» پيروز و به نخست‌وزيري رسيد و در سال 1966 ژنرال «سوناي» جاي گورسل رئيس جمهور متوفاي اين كشور را گرفت.
نابساماني‌هاي سياسي، بحران‌هاي اقتصادي و ... در تركيه در نهايت منجر به كودتاي ژنرال «كنعان اورن» در سال 1980 شد و دولت سليمان دميرل را سرنگون كرد و حكومت تركيه به شوراي شش نفره‌اي به سرپرستي ژنرال اورن محول شد. در سال 1982 همكاري تركيه با دول عضو ناتو گسترش يافت و نخست‌وزير اين كشور هم از ايران ديدن كرد.
«تورگوت اوزال» رهبر حزب مام ميهن كه از طرفداران سياست آمريكا در منطقه بود در سال 1985 به نخست‌وزيري رسيد و تركيه را هر چه بيشتر به آمريكا نزديك كرد. اوزال در سال 1986 به ايران سفر كرد.
وي در انتخابات مارس 1989 به عنوان نخستين رئيس جمهور غيرنظامي پس از چند دهه برگزيده شد.

* روابط اقتصادي ايران و تركيه

روابط اقتصادي ايران و تركيه خصوصاً در سال‌هاي اخير گسترش زيادي يافته، گسترش اين روابط مي‌تواند تأثيرات عميقي بر ديگر ابعاد روابط بگذارد.
«بهمن حسين‌پور» سفير جديد ايران در آنكارا در خصوص سطح مناسبات تجاري دو كشور، مي‌گويد: اين مناسبات در حال حاضر 10 تا 13 ميليارد دلار است و با توجه به ظرفيت‌هاي بالاي دو كشور براي توسعه روابط و زيرساخت‌هاي موجود بين ايران و تركيه، سطح مناسبات تجاري دو كشور در مدت كوتاه به 20 ميليارد دلار خواهد رسيد.
ارزش مبادلات بازرگانى جمهورى اسلامى ايران و تركيه در سال 2007 ميلادى با بيش از 5/19 درصد افزايش نسبت به سال 2006 به هشت ميليارد و 726 هزار دلار رسيد. اين رقم در سال 2006 برابر شش ميليارد و 693 ميليون و 512 هزار دلار بود.
در 11 ماه سال 2007 ميلادى جمهورى اسلامى ايران بعد از فدراسيون روسيه كه 97/20 ميليارد دلار، آلمان 7/15 ميليارد دلار، چين 9/11 ميليارد دلار، ايتاليا 04/9 ميليارد دلار، فرانسه 9/6 ميليارد دلار، آمريكا 4/7 ميليارد دلار به تركيه صادرات داشتند، در رديف هفتمين كشور بزرگ صادر كننده به تركيه قرار گرفت.
در واقع نفت و گاز عمده‌ترين واردات تركيه از ايران را شامل مى‏شود.
در اين ميان ارتباط ايران و تركيه نيز در زمينه انرژي با توجه به نياز تركيه به گاز كه روزانه در حال افزايش است و تلاش آن براى تبديل شدن به پايانه بزرگ انرژى در منطقه، به ايجاد رابطه دو جانبه در تبادل گاز منجر شده است.
از اين رو قرارداد گاز در دوران حاكميت دولت اسلامگراى تركيه يعنى 1996 توسط دولت اربكان به سرانجام رسيد و ايجاد خط لوله گاز ايران از تبريز به آنكارا در دستور كار قرار گرفت، همچنين قرارداد صدور گاز ايران به اروپا توسط شركت‌هاى تركى و ايرانى مورد بحث و توافق قرار گرفت.

* و اما اولين سفر احمدي‌نژاد به تركيه

محمود احمدي‌نژاد امروز پنجشنبه قرار است در رأس هيئتي عاليرتبه در سفري دو روزه به تركيه برود. اين سفر با نگراني و حساسيت آمريكا و رژيم صهيونيستي مواجه شد. به نحوي كه براساس اخبار رسانه‌ها «ناميك تان» سفير تركيه در تل آويو به وزارت خارجه اسرائيل فراخوانده شده و اسرائيل اعتراضات خود را در مورد اين سفر به وي منتقل كرده است.
از ديگر سو پايگاه خبري «اينترنت خبر» تركيه نيز نوشت: «گيبي ليوي» سفير اسرائيل در آنكارا نيز به وزارت خارجه تركيه رفته و در ديدار با «فريدون سينيرلي اوغلو» معاون رايزن وزارت خارجه تركيه با اعتراض به سفر رئيس جمهور ايران به تركيه اظهار داشته كه اين سفر باعث كسب مشروعيت احمدي‌نژاد خواهد شد.
روزنامه هاآرتص نيز در شماره‌هاي اخير خود با اشاره به سفر احمدي‌نژاد به تركيه نوشت: اسرائيل به طور رسمي مخالفت خود را با ديدار برنامه ريزي شده محمود احمدي‌نژاد به تركيه اعلام كرده است.
ديدار محمود احمدي‌نژاد از تركيه كه در شرايط حساس منطقه‌اي و بين‌المللي انجام مي‌شود، نقطه عطفي در روابط دو كشور مهم جمهوري اسلامي ايران و جمهوري تركيه محسوب مي‌شود.
در اين زمينه «پيروز مجتهدزاده» كارشناس مسائل بين‌المللي بر اين اعتقاد است كه با افزايش سطح مناسبات و مراودات بين ايران و تركيه و با توجه به جايگاه مقتدرانه و مستقل دو كشور در منطقه، رژيم صهيونيستي در اجراي سياست‌هاي خود منزوي خواهد شد.
وي با اشاره به جايگاه تمدني و حوزه نفوذ ايران و تركيه در منطقه افزود: تركيه نوع خاصي از تسنن سياسي را نمايندگي مي‌كند كه با عربستان سعودي متفاوت است، از اين رو همكاري تهران به عنوان نماينده جهان تشيع با آنكارا مي‌تواند به ويژه در ايجاد صلح و ثبات در عراق بسيار موثر باشد.
روزنامه راديكال چاپ تركيه هم در تحليلي با اشاره به سفر احمدي‌نژاد به تركيه نوشت: آمريكا از اينكه ممكن است در اين سفر قراردادي تجاري بين ايران و تركيه بسته شود، نگران و مشوش است.
يك مقام آمريكايي نيز در گفتگو با اين روزنامه خاطرنشان كرد: تركيه، فشارهاي وارده از سوي شوراي امنيت بر ايران را به دليل برنامه هسته‌اي‌اش كمرنگ‌تر خواهد كرد.
دعوت عبدالله گل از احمدي‌نژاد جهت ديدار از آن كشور و استقبال دولت و افكار عمومي تركيه از اين سفر به خوبي نشان مي‌دهد كه تعلقات تاريخي و فرهنگي دو كشور مسلمان و همسايه تا چه حد عميق و گسترده است.
در اين رابطه «حسن قشقاوي» سخنگوي وزارت خارجه كشورمان ارتباط تاريخي ايران و تركيه را به عنوان دو كشور مسلمان و همسايه ارتباطي كاملاً رو به گسترش خواند و گفت: تصميم طرفين بر گسترش جدي روابط دوجانبه است.
وي در عين حال خاطرنشان كرد كه حاشيه‌ پردازي‌هاي رسانه‌اي تاثيري بر اهميت انجام اين سفر و گسترش روابط دوجانبه نخواهد داشت.
روزنامه زمان، چاپ تركيه در تحليلي درباره سياست خارجي حزب حاكم در آنكارا نوشت: حزب عدالت و توسعه سعي كرده كه تركيه در منطقه پيام‌آور صلح و استقرار باشد. تركيه هم اكنون با اكثر كشورهاي همسايه مانند ايران، سوريه و عراق روابط خوب و حسنه‌اي دارد و سفر احمدي نژاد به اين كشور را مي‌توان در همين راستا نام برد.
«مجتبي هاشمي ثمره» مشاور ارشد رئيس جمهور نيز در آستانه سفر احمدي‌نژاد، تركيه را يكي از همسايه‌هاي مقتدر ايران دانست كه با ايران نقاط مشترك فرهنگي دارد و افزود: اين كشور پاره‌اي از جهان اسلام است. مردم تركيه مردمي عدالت‌خواه هستند و نسبت به مسائل جهان اسلام حساس‌اند و موضع‌گيري مي‌كنند، از اين رو اين سفر در راستاي گسترش روابط دو كشور و گسترش صلح و امنيت است؛ در واقع سفر آقاي رئيس‌ جمهور گام بلندي در راستاي گسترش هر چه بيشتر اين تعامل است.
البته در اين ميان رسانه‌ها به موضوع ميانجيگري تركيه در موضوع هسته‌اي ايران پرداخته‌اند كه از آن جمله روزنامه «گلف نيوز» امارات در تحليلي نوشت: تركيه مي‌تواند پلي بين ايران و كشورهاي غربي باشد تا بدين ترتيب مسئله هسته‌اي ايران حل شود. تركيه مي‌تواند نقش واسطه بين ايران و آمريكا را بر عهده بگيرد و از هر گونه حمله نظامي و اقتصادي احتمالي به ايران جلوگيري كند.
ديدار محمود احمدي‌نژاد از تركيه كه در شرايط حساس منطقه‌اي و بين‌المللي انجام مي‌شود، نقطه عطفي در روابط دو كشور مهم جمهوري اسلامي ايران و جمهوري تركيه محسوب مي‌شود.
انجام اين سفر همچنين انعكاسي از عزم و اراده قاطع دو كشور در جهت تعميق و گسترش هر چه بيشتر مناسبات و همكاري‌هاي فيمابين تلقي مي‌شود.
دعوت عبدالله گل از احمدي‌نژاد جهت ديدار از آن كشور و استقبال دولت و افكار عمومي تركيه از اين سفر به خوبي نشان مي‌دهد كه تعلقات تاريخي و فرهنگي دو كشور مسلمان و همسايه تا چه حد عميق و گسترده است.
اردوغان نخست‌وزير تركيه چندي قبل اظهار داشته بود كه ايران و تركيه سال‌ها قبل از آنكه ايالات متحده آمريكا تاسيس شود با يكديگر رابطه و همكاري برادرانه داشته‌اند و اين اظهارات انعكاس روشني از علقه‌هاي ناگسستني فيمابين دو ملت تلقي مي‌شود.
در شرايطي كه برخي قدرت‌هاي بين‌المللي به دليل پافشاري جمهوري اسلامي بر مواضع عدالت خواهانه و حق طلبانه خود در جهت تحريم و انزواي ايران تلاش مي‌كنند، مراودات متقابل مقامات عاليرتبه ايران و كشورهاي مختلف و به ويژه ديدار رئيس جمهور كشورمان از تركيه بيهودگي تلاش‌هاي قدرت‌هاي مزبور را به خوبي آشكار مي‌سازد.
انجام اين ديدار از دو بعد حائز اهميت است.
اول اينكه تبليغات بي اساس، پرحجم و مستمر برخي قدرت‌ها عليه ايران مبني بر اينكه تهران به اصطلاح تهديدي عليه كشورهاي منطقه و حتي صلح و امنيت بين‌المللي است نه تنها كوچك‌ترين تاثيري بر افكار عمومي و دولت‌هاي منطقه در جهت دور شدن از ايران نداشته است بلكه جمهوري اسلامي ايران با ايستادگي بر مواضع اصولي خود تحسين ملت‌ها و حتي دولت‌ها را كه بعضاً ملاحظاتي را در روابط سياسي در نظر مي‌گيرند، برانگيخته است.
دوم اينكه انجام اين ديدار في نفسه نقش و جايگاه تعيين كننده ايران در منطقه را به اثبات رسانده و نشان مي‌دهد كه عليرغم فشارهاي برخي قدرت‌هاي به اصطلاح جهاني، كشورهاي منطقه همچنان خواستار روابط در عالي‌ترين سطح با ايران هستند.
در كل به نظر مي‌رسد در اين ديدار گفتگوهاي مقامات دو كشور بر دو بعد روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌اي معطوف خواهد بود.
در خصوص روابط دوجانبه، همكاري‌هاي دو كشور ظرف سال‌هاي اخير به ويژه در ابعاد اقتصادي روز به روز در حال پيشرفت است به نحوي كه هم اكنون حجم روابط دو كشور از مرز 10 ميليارد دلار عبور كرده است.
با توجه به ظرفيت‌هاي موجود در دو كشور همسايه اين روابط مي‌تواند حتي ظرف پنج سال آينده به رقم 20 ميليارد دلار بالغ شود.
مقامات و شركت‌هاي خصوصي تركيه نسبت به سرمايه‌گذاري حدود 5 ميليارد دلاري در پروژه‌هاي پارس جنوبي علاقه نشان داده‌اند اين موضوع و ساير زمينه‌هاي مورد علاقه براي همكاري‌هاي مشترك اقتصادي مي‌تواند در اين سفر مورد مذاكره و توافق مقامات دو كشور قرار گيرد.
به ويژه آنكه در اين ديدار تعدادي از وزراء و مقامات اقتصادي نيز رئيس جمهور كشورمان را همراهي مي‌كنند.
ايران و تركيه به دليل پتانسيل‌ها و ظرفيت‌هايشان مي‌توانند اقتصاد مكملي را در منطقه تشكيل دهند.
در بعد منطقه‌اي، دو كشور داراي منافع و نگراني‌هاي مشتركي هستند. به همين سبب لازم است مقامات دو كشور گفتگوها و مشورت‌هاي خود را در عالي‌ترين سطح در ارتباط با موضوعات منطقه‌اي به انجام رسانند.
اين گونه تبادل نظرها به درك متقابل طرفين از مواضع و سياست‌هاي يكديگر كمك كرده و ضمن تسهيل همكاري‌هاي منطقه‌اي دو كشور كمك فراواني به استقرار ثبات و امنيت در منطقه خواهد كرد.
علاوه بر اين، تعامل مثبت بين تهران و آنكارا سبب دوري اين كشور از اسرائيل خواهد شد. گسترش روابط ايران و تركيه همچنين مي‌تواند گرايشات اسلام گرايانه دولت رجب طيب اردوغان را تقويت كند.
منوچهر متكي نيز در گفتگويي با يك روزنامه ترك با بيان اينكه خواهان گسترش روابط با تركيه هستيم، گفت: بهبود روابط سياسي و اقتصادي زمينه را براي بهبود همكاري امنيتي فراهم مي‌كند.
وي با اشاره به يكسان بودن ديدگاه دو كشور نسبت به ترور و تروريسم، خاطرنشان كرد:‌ اين ديدگاه مشترك راه‌ را براي همكاري‌هاي امنيتي آسان‌تر مي‌كند.
در كل ديدار احمدي‌نژاد از تركيه مي‌تواند الگوي مناسبي از تعامل و همكاري دو كشور مهم در منطقه ايجاد كرده و زمينه را براي همكاري‌هاي بيشتر بين كشورهاي منطقه فراهم كند.

منبع خبر :
پنجشنبه 24 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 153]