آئين و انديشه فردوسي

واضح آرشیو وب فارسی:مردم سالاری: آئين و انديشه فردوسي
با اين حال وقتي به جست وجوي وضع فكري جامعه ايران در آن سال ها در متون باقي مانده مي گرديم كم تر نشاني از فرهنگ ايراني پيدا مي كنيم و مي بينيم كه خشونت و اختناق آن دوران تماي آثار آزادي و آزادمنشي را از صفحه روزگار محو كرد و البته آن هايي كه بر جاي ماندند از نظر سياسي براي عمال عباسي بي ضرر بود هر چند آثار بر جاي مانده از نظر زبان و ادب فارسي داراي ارزش هستند. ولي برتري حكيم فردوسي با گويندگان و انديشه وران ديگر اين بود كه وي موثرترين و ماندگارترين سلاح را برگزيد او غم خوار و نماينده همه ايرانيان بود. او رنج ها و آرزوهاي مشترك همه ايران را بازگو مي كرد. بر خلاف شعر ديگران كه هر يك پيرو مذهب خاص بود. شاهكار او در دل همه به طور يك سان نفوذ پيدا كرد او با زنده كردن سرافرازي ايرانيان و ستايش آن ها به عنوان داناترين و آزاد انديش ترين اقوام كهن جهان آتش ستيز با بيدادگري را شعله ور كرد اين بود كه شاهنامه با وجود محيط نامساعد به صورت سلاح فرهنگي موثري در دست ايرانيان باقي ماند البته اين نكته را هم نباشد فراموش كرد كه مردم آن دوران به دليل آن همه ظلم و ستم تشنه خاطرات دوران آزادي خودشان بودند.
نظر فردوسي در پيرامون خرد:
فردوسي سروده خود را با ذكر خرد كه آن را حد اعلاي آفرينش دانسته، شروع كرده:
به نام خداوند جان و خرد كزين برتر انديشه بر نگذرد
فردوسي خود خردگراست و عاشق خرد و فلسفه خرد است. او خرد را سرچشمه و سرمايه تمام خوبي ها مي داند. به نظر وي را حتي زندگي يا ناراحتي آن، غم ها و شادي ها، همه بر اثر بود و نبود خرد است و شخص خردمند چون برنامه زندگي بسيار مرتب و منظم دارد هميشه در حال تكامل است و به تدريج به اوج انسانيت كه هدف نهايي آدمي است مي رسد:
ازو شادماني و زويت غمي است وزويت فزوني و زويت كمي است
كسي كو خرد را ندارد ز پيش دلش گردد از كرده خويش بيش
فردوسي قهرمانان واقعي شاهنامه را كساني مي داند كه خود را معيار انديشيدن قرار مي دهند و هيچ گاه آلت دست اين و آن نمي شوند و به عكس بي خردست عنصر و كج رو است و به هدف نمي رسد. در نبرد زندگي و ميدان جنگ آن پيروز است كه خرد دارد و همان طور كه نابينا از ديدن خوبي ها و زيبايي هاي طبيعت بي بهره است بي خرد نيز از مشاهده زيبايي معنوي بي بهره است.
خرد، چشم جان است چون بنگري تو بي چشم شادان جهان سپري
فردوسي براي تعريف خرد و اين كه خرد چيست و با چه وسيله اي مي توان آن را دريافت و از آن سود جست و چه تغييراتي ممكن است خرد در وضع روحي و رواني انسان ايجاد كند، صفاتي چند براي خرد و خردمند بر مي شمارد:
نخستين نشان خرد آن بود كه از بد همه ساله ترسان بود
بداند تن خويش را در نهان به چشم خرد جست راز جهان
خود افسر شهريان بود همان زيور نامداران بود
بداند بد و نيك مرد خرد بكوشد به داد و بپيچد ز بد
خداوند هوش و زمان و مكان خود پروراند همي با روان
فردوسي مظاهر اخلاقي زير را سرچشمه هاي خرد مي داند و اساس آن به حساب مي آورد:
دوري جستن از اعمال ناشايست، پرهيز از شتاب، بردباري، ملاطفت، پرهيز از كبر و غرور، شناخت قدر و منزلت ديگران، بي توجهي به زرق و برق زندگي، سخن به هنگام گفتن، با دوستان دانا معاشرت كردن و نادانان را به خ«رد رهنمون كردن، اطاعت و فرمان برداري از خداوند منان و ده ها موضوع ديگر.
انسان خردمند انديشه سازنده اي دارد كه به كمك آن سير زندگي را انتخاب و راه تعالي را در پيش مي گيرد وي خردمندان را افرادي خداشناس معرفي مي كند كه با بصيرت و شناسايي كامل خدا را مي پرستند نه براي ترس از جهنم يا طمع بهشت. لذا فرد از نظر فردوسي با هوش و استعداد كه در روان شناسي از آن نام برده مي شود فرق دارد يك نيروي ذاتي و معنوي است و قدرت خدايي است كه مي تواند دارنده اش را به عالي ترين درجات و مرتبه هاي انسانيت برساند و علاوه بر اين كه وجه تمايز انسان و حيوان است با ارزش ترين چيزي است كه بود و نبود واقعي انسان به آن وابسته است.
و كلام آخر اين كه عظمت تفكر فردوسي، هميشه دوست و دشمن را به تحسين واداشته. در آن قرن هاي تعصب و اختناق پيش از مغول، كه انديشه و حكمت به شدت زير فشار بود و مخصوصا صوفيان، با خرد و حكمت بر سر ستيز و عناد بودند و فلاسفه را تكفير مي كردند، افسون سخن فردوسي و قدرت انديشي او سبب شده بود كه صوفيان خرد ستيز هم، با تحت تاثير قرار گرفتن انديشه او، ستايشش كنند.

فهرست منابع و ماخذ:

- سرچشمه هاي فردوسي شناسي- دكتر محمدامين رياحي- پژوهش گاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
- جاذبه هاي فكري فردوسي- دكتر احمد رنجبر- انتشارات اميركبير.
- مجموعه اولين و دومين هفته نامه فردوسي- غلام حسين يوسفي.
- در شناخت فردوسي- پروفسور احمد شيراني.
- رزم نامه رستم و اسفنديار- دكتر جعفر شعار- حسن انوري- نشر قطره و شاهنامه فردوسي.

پي نوشت:

1- شعار، جعفر- انوري، حسن- رزم نامه رستم و اسفنديار- نشر قطره، ص 7 و 8.
2- رنجر، احمد- جاذبه هاي فكري فردوسي- اميركبير- صص 9 تا 12.
3- يوسفي، غلام حسين- مجموعه اولين و دومين هفته فردوسي- صص 3 تا 5.
4- رياحي، محمدامين- سرچشمه هاي فردوسي شناسي- پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي- صص 59 تا 62.
5- شعار، جعفري- حسن، انوري- رزم نامه رستم و اسفنديار- نشر قطره- ص 10.
6-- رنجبر، احمد- جاذبه هاي فكري فردوسي- اميركبير- ص 9.
7- رياحي، محمدامين- سرچشمه هاي فردوسي شناسي- پژوهش گاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي- صص 11 تا 18.
8- رنجبر، احمد- جاذبه هاي فكري فردوسي- اميركبير- صس 71 تا 90.
9 رياحي، محمدامين- سرچشمه هاي فردوسي شناسي-
ص 64.
چهارشنبه 23 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مردم سالاری]

[مشاهده در: www.mardomsalari.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 275]