موفقيت محققان ايراني همگام با آخرين تحولات در عرصه ژن درماني استخراج سلول‌هاي بنيادي از پوست

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: موفقيت محققان ايراني همگام با آخرين تحولات در عرصه ژن درماني استخراج سلول‌هاي بنيادي از پوست
جام جم آنلاين: طي چند سال اخير محققان پژوهشكده رويان جهاددانشگاهي دوره بسيار فعالي را پشت‌سر گذاشته‌اند. اين محققان كه پيش از اين دستاوردهاي قابل توجهي در زمينه سلول‌هاي بنيادي و نيز شبيه‌سازي حيوانات به دست آورده بودند، امسال با دستيابي به فناوري توليد سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي(ISP) از سلول‌هاي پوست، ايران را در رده 5 كشور صاحب اين فناوري در جهان قرار دادند.

دستيابي به اين فناوري از آن روي اهميت دارد كه دانشمندان، در كشورهاي صاحب فناوري توليد سلول‌هاي بنيادي، در حال بررسي امكان توليد سلول‌هاي پرتوان القايي از بيماران صعب‌العلاج و دچار نقص ژنتيكي هستند تا از اين سلول‌ها براي درمان استفاده كنند؛ چراكه مشكل دفع پيوند، متعاقب استفاده از سلول‌هاي بنيادي جنيني يا مشتقات آنها به دليل غيرخودي بودن سلول‌ها، همواره مانع بزرگي در مسير كاربردي كردن آنها در مطالعات انساني محسوب مي‌شده است.

خبر موفقيت پژوهشگران رويان در زمينه توليد سلول‌هاي بنيادي از سلول‌هاي پوست يكي از مهم‌ترين خبرها در حوزه‌هاي علمي و فناوري كشور در سال‌جاري خواهد بود. با تلاش محققان جهاددانشگاهي تنها در مدت 9 ماه پس از ارائه مقالات توليد سلول‌هاي پرتوان القايي (ISP) در مجلات معتبر دنيا، جمهوري اسلامي ايران بعد از كشورهاي آمريكا، ژاپن، آلمان و چين به فناوري نوين توليد سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي (ISP) از سلول‌هاي پوست دست يافتند. كما اين‌كه محققان پژوهشكده رويان جهاددانشگاهي با توجه به اهميت بيماري‌هاي عصبي، خوني، ديابتي و كبد و همچنين توان توليد اين سلول‌ها از سلول‌هاي بنيادي جنيني، در حال اجراي طرح‌هايي هستند كه در آنها بتوانند براي گروهي از بيماران مزبور، سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي ايجاد كنند تا در آينده با كاربردي شدن اين سلول‌ها، براي درمان اين بيماران اقدام كنند.

مشكل دفع پيوند

سلول‌هاي بنيادي جنيني، سلول‌هايي با توان تقسيم نامحدود هستند كه قادرند همه انواع سلول‌هاي بدن فرد را بسازند. به طور معمول اين سلول‌ها از مرحله جنيني و پيش از لانه‌گزيني جنيني در رحم توليد مي‌شوند. امكان توليد سلول‌هاي بنيادي جنيني در آزمايشگاه، آنها را به گزينه‌اي مناسب در ترميم بافت‌هاي آسيب ديده انساني تبديل كرده است. پژوهشكده رويان نيز همگام با كشورهاي پيشرفته، در سال 1382 به اين مهم دست يافت و امروزه سلول‌هاي بنيادي جنيني انساني در پژوهشكده توليد مي‌شوند كه ابزار اوليه بسياري از تحقيقات بخصوص در زمينه تمايز سلول‌هاي بنيادي است.

اما مشكل دفع پيوند، سلول‌هاي بنيادي جنيني كه به دليل غيرخودي بودن اين سلول‌ها اتفاق مي‌افتد، مانعي در مسير كاربردي كردن اين فناوري در درمان انساني است. تمايز سلول‌هاي بنيادي جنيني، به سلول‌هاي عصبي، كبدي، مولد انسولين، استخواني، خوني و ساير سلول‌ها اميدبخش آينده‌اي درخشان در استفاده از اين سلول‌هاست كه با رفع مشكل دفع پيوند مي‌توانيم در آينده بسيار نزديك شاهد آن باشيم.

تحقق يك آرزو

آرزوي ايجاد سلول‌هاي بنيادي جنيني با منشأ خودي، اولين بار با كشف چهار ژن دخيل در القاي پرتواني در سال 1385، توسط يك گروه ژاپني از دانشگاه كيوتو تا حدود زيادي به عمل نزديك شد تا اين‌كه سرانجام در تابستان 1386، محققان ژاپني و دو گروه از محققان آمريكايي دانشگاه هاروارد و انستيتو فناوري ماساچوست (MIT) موفق شدند سلول‌هاي پوستي موش و به دنبال آن سلول‌هاي پوستي انسان را با وارد كردن چهار ژن فوق، به سلول‌هاي بنيادي جنيني تبديل كنند و سپس انواع سلول‌هاي پرتوان القا شده را به دست آورند. به اين فرآيند توليد سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي گفته مي‌شود كه نوعي بازبرنامه‌ريزي سلول است كه بدون تخريب جنيني كه خود موضوعي بحث‌انگيز در توليد سلول‌هاي بنيادي جنيني است، صورت مي‌گيرد.

دكتر رضا ساماني، عضو هيات علمي پژوهشكده رويان در توضيح مراحل توليد سلول‌هاي پر توان القايي از سلول‌هاي پوست مي‌گويد: در اين فرآيند سلول‌هاي پوست موش و انسان با كمك انتقال ژن‌هاي موردنظر، باز برنامه‌ريزي شده به سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي كه شبيه سلول‌هاي بنيادي جنيني هستند، تبديل شدند كه با توجه به تجربه پژوهشكده رويان در اين زمينه اين موضوع سبب توان مضاعف محققان در توليد سريع‌تر اين سلول‌ها شده است.

تحولي در ژن درماني

توليد سلول‌هاي پرتوان القايي، علاوه بر اين‌كه بسياري از مشكلات مربوط به كاربردي كردن سلول‌هاي بنيادي جنيني را مرتفع مي‌سازد، مي‌تواند در بحث ژن درماني، توسعه داروسازي، ناهنجاري شناسي جنين‌ها و مطالعه عملكرد ژن‌ها نيز موثر باشد. ضمن اين‌كه دانشمندان در حال بررسي امكان توليد سلول‌هاي پرتوان القايي از بيماران صعب‌العلاج و دچار نقص ژنتيكي هستند تا با تمايز اين سلول‌ها به سلول‌هاي موردنياز بيماران، براي درمان آنها اقدام كنند.

دكتر ساماني نيز مي‌گويد: فرآيند توليد سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي نوعي بازبرنامه‌ريزي سلول است كه بدون تخريب جنيني كه خود موضوعي بحث‌برانگيز در توليد سلول‌هاي بنيادي جنيني است، صورت مي‌گيرد و اين كشف علمي دانشمندان را به روياي ترميم اندام قطع شده و معيوب بدون تخريب جنيني نزديك مي‌كند.

بعلاوه توانمندي‌هاي پژوهشكده رويان در دستيابي به فناوري‌هاي جديد سلول‌هاي بنيادي در كنار موفقيت‌هاي حاصل از استفاده باليني سلول‌هاي بنيادي بزرگسالان در بيماران مبتلا به سكته قلبي، زخم مزمن اندام تحتاني، بيماري نقص سلول‌ بنيادي ليمبال، سيروز كبدي و ويتليگو، موجبات راه اندازي نخستين مركز سلول درماني كشور در پژوهشكده را فراهم كرده است.

تحول آينده پزشكي‌

اگرچه دارو درماني اساس درمان در طب امروز به شمار مي‌رود، اما آينده پزشكي به سلول درماني گره خورده است و به همين دليل است كه سلول‌هاي بنيادي جايگاه ويژه‌اي در ارتقاي سطح بهداشت و درمان جامعه خواهد داشت. بي شك سلامت پايدار در جامعه فردا مرهون و مديون تلاش پژوهشگران و محققان امروز ماست.

پونه شيرازي‌
چهارشنبه 23 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 82]