ذکر عبدالله مبارک رحمة الله عليه

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: آن زين زمان ، آن رکن امان ، آن امام شريعت و طريقت ، آن ذوالجهادين ،به حقيقت . آن امير قلم و بلارک عبدالله مبارک - رحمة الله عليه . او را شهنشاه علما گفته اند . در علم و شجاعت خود نظير نداشت ، و از محتشمان اصحاب طريقت بود ، و از محترمان ارباب شريعت . و در فنون علوم احوالی پسنديده داشت ، و مشايخ بزرگ را ديده بود ، و با همه صحبت داشته و مقبول همه بود ، و او را تصانيف مشهور است ،و کرامات مذکور . روزی می آمد سفيان ثوری گفت : تعال يا رجل المشرق .
فضيل حاضر بود . گفت : والمغرب و ما بينهما .
و کسی را که فضيل نهد ستايش او چون توان کرد ؟ ابتدای توبه او آن بود که بر کنيزکی فتنه شد شبی در زمستان در زير ديوار خانه معشوق تا بامداد بايستاد . همه شب برف می باريد . چون بانگ نماز گفتند ، پنداشت که بانگ خفتن است . چون روز شد دانست که همه شب مستغرق حال معشوق بوده است . با خود گفت : شرمت باد ای پسر مبارک ! که شبی چنين مبارک تا روز به جهت هوای خود برپای بودی و اگر امام در نماز سورتی درازتر خواند ديوانه گردی .
در حال دردی به دل او فرود آمد توبه کرد و به عبادت مشغعول شد تا به درجه ای رسيد که مادرش روزی در باغ شد ، او را ديد خفته در سايه گلبنی و ماری شاخی نرگس در دهن گرفته و مگس از وی می راند .
آنگه از مرو رحلت کرد و در بغداد مدتی در صحبت مشايخ می بود . پس به مکه رفت و مدتی مجاور شد . باز به مرو آمد . اهل مرو بدو تولا کردند ، و درس و مجالس نهادند . و در آن وقت يک نيمه از خلايق متابع حديث بودند و يک نيمه به علم ففقه مشغول بودندی . همجنانکه امروز او را رضی الفريقين گويند . به حکم موافقتش با هريکی از ايشان و هردو فريق در وی دعوی کردندی وا و آنجا دو رباط کرد :يکی به جهت اهل حديث ، و يکی برای اهل فقه . پس به حجاز رفت و مجاور شد .
نقل است که يک سال حج کردی و يک سال غزو کردی و يک سال تجارت کردی و منفعت خويش براصحاب تفرقه کردی و درويشان را خرما دادی و استخوان خرما بشمردی . هرکه بيشتر خوردی به هراستخوانی درمی بدادی .
نقل است که وقتی با بدخويی همراه شد ، چون از وی جدا شد ، عبدالله بگريست . گفتند : چرا می گريی ؟
گفت : آن بيچاره برفت . آن خوی بد همچنان با وی برفت و از ما جدا شد و خوی بد از وی جدا نشد .
نقل است که يکبار در باديه میرفت و بر اشتری نشسته بود و به درويشی رسيد ،گفت : ای درويش ! ما توانگريم . ما را خوانده ای . شما کجا می رويد که طفيليد ؟
درويش گفت : ميزبان چون کريم بود طفيلی را بهتر دارد . اگر شما را به خانه خويش خواند مارا به خود خواند .
عبدالله گفت : از ما توانگران وام خواست .
درويش گفت :اگر از شما وام خواست برای ما خواست .
عبدالله شرم زده شد و گفت : راست می گويی .
نقل است که در تقوی تا حدی بود که يکبار در منزلی فرود آمده بود و اسبی گرانمايه داشت . به نماز مشغول شد . اسب در زرع شد . اسب را همانجا بگذاشت و پياده برفت و گفت وی کشت سلطانيان خورده است . وقتی از مرو به شام رفت ، به جهت قلمی که خواسته بود و باز نداده ، تا باز رسانيد .
نقل است که روزی می گذشت . نابينايی را گفتند که عبدالله مبارک می آيد . هرچه می بايد بخواه.
نابينا گفت : توقف کن يا عبدالله !
عبدالله بايستاد . گفت : دعا کن تا حق تعالی چشم مرا بازدهد .
عبدالله سر در پيش انداخت و دعا کرد . در حال بينا شد .
نقل است که روزی در دهه ذی الحجه به صحرا شد و از آروزی حج می سوخت ، و گفت : اگر آنجا نيم باری بر فوت اين حسرتی بخورم ، و اعمال ايشان به جای آرم که هرکه متابعت ايشان کند در آن اعمال که موی بازنکند و ناخن نچيند او را از ثواب حاجيان نصيب بود .
در آن ميان پيرزنی بيامد ، پشت دوتاه شده ، عصايی در دست گرفته ، گفت : يا عبدالله ! مگر آروزی حج داری ؟
گفت : آری .
پس گفت : ای عبدالله ! مرا از برای تو فرستاده اند . با من همراه شو تا تو را به عرفات برسانم .
عبدالله گفت : با خود گفتم که سه روز ديگر مانده است . از مرو چون مرا به عرفات رساند ؟
پيرزن گفت : کسی که نماز بامداد سنت در سينجاب گزارده باشد و فريضه بر لب جيحون و آفتاب برآمدن به مرو با او همراهی توان کرد .
گفتم : بسم الله.
پای در راه نهادم و به چند آب عظيم بگذشتم که به کشتی دشوار توان گذشت . به هر آب که می رسيدم مرا گفتی چشم برهم نه . چون چشم برهم نهادمی خود را از آن نيمه آب ديدمی ، تا مرا به عرفات رسانيد . چون حج بگزارديم و از طواف و سعی و عمره فارغ شديم و طواف وداع آورديم ، پيرزن گفت : بيا که مرا پسری است ، که چند گاهست تا به رياضت در غاری نشسته است تا او را ببينم .
چون آنجا رفتيم جوانی ديدم زردروی و ضعيف و نورانی . چون مادر را ديد در پای مادر افتاد و روی در کف مادر ماليد و گفت : دانم که نيامده اما خدايت فرستاده است که مرا وقت رفتن نزديک است . آمده ای که مرا تجهيز کنی .
پيرزن گفت : ياعبدالله ! اينجا مقام کن تا او را دفن کنی .
پس در حال آن جوان وفات کرد و اورا دفن کرديم . بعد از آن گفت - آن پيرزن که - : من هيچ کار ندارم . باقی عمر بر سر خاک او خواهم بود . تو ای عبدالله برو . سال ديگر چون بازآيی و مرا نبينی . مرا در اين موسم به دعا ياد دار ،
نقل است که عبدالله در حرم بود . يک سال از حج فارغ شده بود . ساعتی در خواب شد . به خواب ديد که دو فريشته از آسمان فرود آمدند . يکی از ديگری پرسيد : امسال چند خلق آمده اند ؟
يکی گفت :ششصد هزار . گفت: حج چند کس قبول کردند ؟
گفت : از آن هيچکس قبول نکردند .
عبدالله گفت : چون اين بشنيدم اضطرابی در من پديد آمد . اين همه خلايق که از اطراف و اکناف جهان با چندين رنج و تعصب من کل فج عميق از راههای دور آمده و بيابانها قطع کرده ، اين همه ضايع گردد؟
پس آن فريشته گفت : در دمشق کفشگری نام او علی بن موفق است او به حج نيامده است اما حج او را قبول است و همه را بدو بخشيد ، و اين جمله در کار او کردند .
چون اين بشنيد م از خواب درآمدم ، و گفتم : به دمشق بايد شد و آن شخص را زيارت بايد کرد . پس به دمشق شدم و خانه آن شخص را طلب کردم و آواز دادم . شخصی بيرون آمد . گفتم: نام تو چيست؟
گفت :علی بن موفق.
گفتم : مرا با تو سخنی است .
گفت : بگوی .
گفتم : تو چه کار کنی ؟
گتف : پاره دوزی می کنم.
گفتم : آن واقعه با او . گفت : نام تو چيست ؟
گفتم : عبدالله مبارک .
نعره ای بزد و بيفتاد و از هوش شد . چون بهوش آمد گفتم : مرا از کار خود خبر ده .
گفت : سی سال بود تا مرا آرزوی حج بود و از پاره دوزی سيصد و پنجاه درم جمع کردم . امسال قصد حج کردم تا بروم . روزی سرپوشيده ای که در خانه است حامله بود ، مگر . از همسايه بوی طعامی می آمد . مرا گفت : برو و پاره ای بيار از آن طعام . من رفتم . به در خانه همسايه . آن حال خبر دادم . همسايه گريستن گرفت و گفت : بدانکه سه شبانروز بود که اطفال من هيچ نخورده اند . امروز خری مرده ديدم . پاره ای از وی جدا کردم و طعام ساختم ، بر شما حلال نباشد ، چون اين بشنيدم آتش در جان من افتاد . آن سيصد و پنجاه درم برداشتم و بدو دادم . گفتم : نفقه اطفال کن که حج ما اين است .
عبدالله گفت : صدق الملک فی الرويا و صدق اليک فی الحکم و القضا .
نقل است که عبدالله مکاتب غلامی داشت . يکی عبدالله را گفت : اين غلام نباشی می کند و سيم به تو می دهد .
عبدالله غمگين شد . شبی بر عقب او می رفت تا به گورستانی شد ، و سر گوری باز کرد ، و در آنجا محرابی بود . در نماز ايستاد . عبدالله از دور آن را می ديد تا آهسته به نزديک غلام شد . غلام را ديد پلاسی پوشيده و غلی بر گردن نهاده و روی در خاک می ماليد و زاری می کرد . عبدالله چون آن بديد آهسته باز پس آمد و گريان شد و در گوشه ای بنشست و نماز بامداد بگزارد و گفت : الهی ! روز آمد و خداوند مجازی از من درم خواهد . مايه مفلسان تويی . بده از آنجا که تو دانی .
در حال نوری از هوا پديد آمد و يک درم سيم بردست غلام نشست . عبدالله را طاقت نماند . برخاست و سر غلام را در کنار گرفت و می بوسيد و می گفت که هزار جان فدای چنين غلام باد . خواجه تو بوده ای نه من .
غلام چون آن حال بديد گفت : الهی ! چون پرده من دريده شد و راز من آشکارا گشت ، دردنيا مرا راحت نماند . به عزت خود که مرا فتنه نگردانی و جان من برداری .
هنوزش سر در کنار عبدالله بود که جان بداد . عبدالله اسباب تجهيز و تکفين او را راست کرد ، و او را با همان پلاس در همان گور دفن کرد . همان شب سيد عالم را به خواب ديد و ابراهيم خليل را ، عليها السلام ، که آمدند هر يکی بربراقی نشسته . گفتند : يا عبدالله چرا آن دوست ما را با پلاس دفن کردی ؟
نقل است که عبدالله روزی به کوکبه تمام از مجلس بيرون آمده بود و می رفت . علوی بچه ای گفت : ای هندو زاده اين چه کار و بار است که تو را از دست برمی آيد که من که فرزند محمد رسول الله ام روزی چندين درفش می زنم تا قوتی به دست آرم و تو با چندين کوکبه می روی ؟
عبدالله گفت : از بهر آنکه من آن می کنم که جد تو کرده است و فرموده است ، و تو آن نمی کنی .
و نيز گويند که چنين گفت : آری ای سيدزاده ! تو را پدری بود و مرا پدری ، و پدر تو مصطفی بود صلی الله عليه و علی آله و سلم از وی علم ميراث ماند ، و پدر من از اهل دنيا بود . از وی دنيا ميراث ماند . من ميراث پدر تو گرفتم و به برکت آن عزيز شدم و تو ميراث پدر من گرفتی و بدان خوار شدی .
آن شب عبدالله پيغمبر را ، عليه السلام ، به خواب ديد . متغير شده گفت : يا رسول الله ! سبب تغير چيست ؟
گفت : آری ، نکته ای برفرزند ما می نشانی .
عبدالله بيدار شد و عزم آن کرد که آن علوی زاده طلب کند ، و عذر او بخواهد . علوی بچه همان شب پيغمبر را بخواب ديد که گفت : اگر تو چنان بودتی که بايستی ، او تو را آن نتوانستی گفت .
علوی چون بيدار شد عزم خدمت عبدالله کرد که عذر خواهد . در راه به هم رسيدند و ماجرا در ميان نهادند و توبه کردند .
نقل است که سهل بن عبدالله مروزی همه روز به درس عبدالله می آمد . روزی بيرون آمد و گفت : ديگر به درس تو نخواهم آمد که کنيزکان تو بر بام آمدند و مرا به خود خواندند و گفتند : سهل من ، سهل من ! چرا ايشان را ادب نکنی ؟
عبدالله با اصحاب خود گفت : حاضر باشيد تا نماز بر سهل بکنيد .
در حال سهل وفات کرد . بر وی نماز کردند . پس گفتند : يا شيخ ! تو را چون معلوم شد ؟
گفت : آن حوران خلد بودند که او را می خواندند و من هيچ کنيزک ندارم .
نقل است که از وی پرسيدند : از عجايب چه ديد ی؟ گفت : راهبی ديدم از مجاهده ضعيف شده ، و از خوف دوتا شده ، پرسيدم که راه به خدای چيست ؟ گفت : اگر او را بدانی راه بدو هم بدانی ، و گفت : من بت پرستم و می ترسم آن را که وی را نمی شناسم وتو عاصی می گردی رد آنکه او را می شناسی . يعنی معرفت خوف اقتضا کند و تو را خوف نمی بينم و کفر جهل اقتضا کند و خود را از خوف گداخته می بينم . سخن او مرا بند شد و از بسيار ناکردنی باز داشت .
نقل است که گفت : يکبار به غزا بودم ، در گوشه ای از بلاد روم . در آنجا خلقی بسيار ديدم جمع شده و يکی را بر عقابين کشيده و گفتند اگر يک ذره تقصير کنی خصمت بت بزرگ بادا . سخت زن و گرم زن . و آن بيچاره در رنجی تمام بود و آه نمی کرد . پرسيدم که کاری بدين سختی می خوری و آه نمی کنی . سبب چيست ؟ گفت : جرمی عظيم سنگين از من در وجود آمده است و درملت ما سنتی است که تاکسی از هرچه هست پاک نشود ، نام بت مهين بر زبان نيارد . اکنون تو مسلمان می نمايی . بدانکه من در ميان دو پله ترازو نام بت مهين برده ام . اين جزای آن است .
عبدالله گفت : باری در ملت ما اين است که هر که او را بشناسد او را ياد نتواند کرد که من عرف الله کل لسانه .
نقل است که يکبار به غزا رفته بود . با کافری جنگ می کد . وقت نماز درآمد ، از کافر مهلت خواست و نماز کرد . چون وقت نماز کافر درآمد ، مهلت خواست تا نماز کند . چون روی به بست آورد عبدالله گفت : اين ساعت بر وی ظفر يافتم .
با تيغ کشيده به سر او رفت تا او را بکشد . آوازی شنيد که : يا عبدالله ! اوفوبالعهد ان العهد کان مسوولا . از وفای عهد خواهند پرسيد .
عبدالله بگريست . کافر سربرداشت . عبدالله را ديد با تيغی کشيده و گريان . گفت : تو را چه افتاد؟
عبدالله حال بگفت که از برای تو با من عتابی چنين رفت .
کافر نعره بزد . گفت : ناجوانمردی بود که در چنين خدای عاصی و طاغی بود که با دوست از برای دشمن عتاب کند .
درحال مسلمان شد و عزيزی گشت در راه دين .
نقل است که گفت : در مکه جوانی ديدم صاحب جمال ، که قصد کرد در کعبه رود . ناگاه بيهوش شد و بيفتاد . پيش او رفتم . جوان شهادت آورد . گفتم : ای جوان ! تو را چه حال افتاد ؟ گفت من ترسا بودم . خواستم تا به تلبيس خود را در کعبه اندازم ، تا جمال کعبه را بينم . هاتفی آواز داد : تدلخ بيت الحبيب وفی قلبک معادات الحبيب . روا داری که در خانه دوست آيی و دل پر از دشمنی دوست .
نقل است که زمستانی بود در بازار نيشابور سخت . در راه غلامی ديد پيراهن تنها که از سرما می لرزيد . چرا با خواجه نگويی که از برای تو جبه ای سازد .
گفت : چه گويم ؟ او خود می داند و می بيند .
عبدالله را وقت خوش شد . نعره ای بزدو بيهوش بيفتاد . پس گفت : طريقت از اين غلام آموزيد .
نقل است که عبدالله را وقتی مصيبتی رسيد خلقی به تعزيت او رفتند .
گبری نيز برفت و با عبدالله گفت : خردمند آن بود که چون مصيبتی به وی رسد ، روز نخست آن کند که پس از سه روز خواهد کرد .
عبدالله گفت :اين سخن بنويسيد که حکمت است .
نقل است که از او پرسيدند : کدام خصلت در آدمی نافعتر ؟
گفت : عقلی وافر .
گفتند : اگر نبود ؟
گفت : حسن ادب .
گفتند : اگر نبود .
گفت : برادری مشفق که با او مشورتی کند .
گفتند : اگر نبود ؟
گفت : خاموشی دايم .
گفتند : اگر نبود ؟
گفت : مرگ در حال .
نقل است که گفت : هرکه راه ادب آسان گيرد خلل در سنتها پديد آيد و هرکه سنتها آسان گيرد او را از فرايض محروم گردانند ، و هرکه فرايض آسان گيرد از معرفتش محروم گردانند ، و هرکه از معرفت محروم بود دانی که ، که بود .
و گفت : چون درويشان دنيا اين باشند منزلت درويشان حق چگونه باشد .
و گفت : دل دوستان حق هرگز ساکن نشود . يعنی دايما طالب بود که هرکه بايستاد مقام خود پديد کرد .
و گفت : ما به اندکی ادب نيازمندتريم از بسياری علم .
و گفت : ادب اکنون می طلبيم که مردمان اديب رفتند .
و گفت : مردمان سخن بسيار گفته اند در ادب ، و نزديک من ادب شناختن نفس است .
و گفت : سخاوت کردن از آنچه در دست مردمان است فاضلتر از بذل کردن از آنچه در دست توست .
و گفت : هرکه يک درم به خداوند باز دهد دوست تر دارم از آنکه صدهزار درم صدقه کند ، و هرکه پشيزی از حرام بگيرد متوکل نبود .
و گفت : توکل آن نيست که تو از نفس خويش توکل بينی . توکل آن است که خدای از تو توکل داند .
و گفت : کسب کردن مانع نبود از تفويض و توکل ، اگر اين هردو عادت نبود در کسب .
و گفت : اگر کسی با قوتی کسبی کند شايد تا اگر بيمار شود نفقه کند ، و اگر بميرد هم از مال وی کفن بودش .
و گفت : هيچ چيز نيست در آدمی که ذل کسب نکشيده است .
و گفت : مروت خرسندی به از مروت دادن .
و گفت : زهدايمنی بود بر خدای يا دوستی درويشی .
و گفت : هرکه طعم بندگی کردن نچشيد او را هرگز ذوق نبود.
و گفت : کسی که او را عيال و فرزندان بود ايشان در صلح بدارد و به شب از خواب بيدار شود کودکان را برهنه بيند ، جامه بر ايشان افگند ، آن عمل او از غزو فاضلتر بود .
و گفت : هرکه قدر او به نزد خلق بزرگتر بود او خود رابايد که در نفس خويش حقيرتر بيند .
گفتند : داروی دل چيست ؟
گفت : از مردمان دور بودن .
و گفت : بر توانگران تکبر کردن و درويشان متواضع بودن از تواضع بود .
و گفت : تواضع آن بود که هرکه در دنيا بالای توست بر وی تکبر کنی و با آنکه فروتر است تواضع کنی .
و گفت : رجاء اصلی آن است که از خوف پديد آيد ، و خوف اصلی آن است که از صدق اعمال پديد آيد و صدق اعمال از تصديق پديد آيد و هررجا که در مقدمه آن خوف نباشد زود بود که آنکس ايمن گردد و ساکن شود .
و گفت : آنچه خوف انگيزد تا در دل قرار گيرد دوام مراقبت بود در نهان وآشکارا .
نقل است که پيش او حديث غيبت می رفت . گفت : اگر من غيبت کنم مادر وپدر خود را غيبت کنم که ايشان به احسان من اوليترند .
نقل است که روزی جوانی بيامد و در پای عبدالله افتاد و زار زار بگريست . و گفت گناهی کرده ام . از شرم نمی توانم گفت :
عبدالله گفت : بگوی تا چه کرده ای ؟
گفت :زنا کرده ام .
گفت : ترسيدم که مگر غيبت کرده ای .
و مردی گفت که او مرا وصيت کرد و گفت : خدای را نگاه دار .
گفتم : تفسير اين چيست ؟
گفت : هميشه چنان باش که گويی خدای را می بينی .
نقل است که در حال حيات همه مال به درويشان داد . وقتی اورا مهمانی آمدهرچه داشت خرج کرد و گفت : مهمانان فرستادگان خدای اند . زن با وی به خصومت بيرون آمد . گفت : زنی که در اين معنی با من خصومت کند نشايد .
کاوين وی بداد و طلاقش داد . خداوندتعالی چنان حکم کرد تا دختری مهترزاده به مجلس وی درآمد و سخن وی خوش آمدش . به خانه رفت . از پدر خواست که مرا به زنی به وی ده . پدر پنجاه هزار دينار به دختر داد و دختری به زنی به وی داد . به خواب نمودندش که زنی را از بهر ما طلاق دادی . اينکه عوض تا بدانی که کسی بر ما زيان نکند .
چون هنگام وفاتش نزديک رسيد ، همه مال خود را به درويشان داد . مريدی بربالين او بود . گفت: ای شيخ ! سه دخترک داری و ديه از دنيا فراز می کنی . ايشان را چيزی بگذار. تدبير چه کرده ای ؟
گفت : من حديث ايشان گفته ام و هو بتولی الصالحين . کارساز اهل صلاح اوست . کسی که سازنده کارش اوب ود به زا آنکه عبدالله مبارک بود .
پس در وقت مرگ چشمها باز کرد و می خنديد و می گفت : لمثل هذا فليعمل العاملون . سفيان ثوری را به خواب ديدند . گفتند : خدای با تو چه کرد ؟
گفت : رحمت کرد .
گفتند حال عبدالله مبارک چيست ؟
گفت : او از آن جمله است که روی دوبار به حضرت می رود . رحمةالله عليه .

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 212]