آسيب‌شناسي مطالعات قرآني(3)پژوهشگر لبناني: فقدان روش برهاني، معضل بنيادي مطالعات قرآني است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: آسيب‌شناسي مطالعات قرآني(3)پژوهشگر لبناني: فقدان روش برهاني، معضل بنيادي مطالعات قرآني است
گروه بين‌الملل: معضل بنيادي مطالعات قرآني، فقدان روش استدلالي و برهاني در راستاي كشف حقيقت، غلبه دو شيوه دفاعي و جدلي با هدف پاسخ‌گويي به شبهات وارده و نيز شيوه ستايش‌گرانه به‌منظور معرفي ميراث فكري است.
استاد «حيدر حب‌الله» سردبير مجلات «المنهاج»، «الاجتهاد والتجديد» و «نصوص معاصرة» بيروت در گفت‌وگو با خبرنگار بخش بين‌الملل خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) با بيان اين مطلب افزود: جدل و ستايش هم‌زمان مطلوب و مفيد هستند و نبايد اين دو روش را ابزار كافي براي دست‌يابي به حقيقت بدون در نظر گرفتن پيش فرض‌ها تلقي‌كرد، چرا كه ما به موضوع‌گرايي نياز داريم و خواهان بسترسازي براي ايجاد رويكرد فلسفي در انجام مطالعات قرآني به‌دور از شيوه صرف كلامي هستيم.

حيدر حب‌الله پژوهشگر لبناني با پرداختن به اين موضوع كه مطالعات و علوم قرآني منظومه‌اي از پژوهش‌هايي به هم پيوسته بر مدار قرآن كريم است، ادامه‌داد: مطالعات و علوم قرآني از دو رويكرد با قرآن پيوند خورده‌اند؛ رويكرد نخست: انتولوژيكي يا وجودگرايانه و ديگري اپيستمولوژيكي يا معرفت‌شناسانه.

استاد مطالعات فلسفه دين و كلام جديد، در توضيح رويكرد اول، آن را ويژه وجود و نفس ظاهري قرآن از لحاظ جستارهاي فلسفي، عرفاني و تاريخي برشمرد و گفت: در اين وهله مباحثي همچون حقيقت وحي قرآن، تدوين، گردآوري، تحريف، نقطه‌گذاري و اعراب قرآن، وحياني بودن واژگان يا معاني قرآن، تناسخ در قرآن و اين‌كه آيا قرآن گفتمان است يا متن؟ مورد بحث و بررسي قرارمي‌گيرد.

دانش آموخته قرآن و حديث دانشكده اصول‌الدين، گرايش اپيستمولوژيكي يا معرفت‌شناسانه مطالعات و علوم قرآني را پيوند خرد و عقل بشري با متن الهي توصيف و خاطرنشان كرد: در اين مرحله تمام ابزارهاي حكمي و معرفتي براي درك و فهم متن قرآني به‌كار گرفته مي‌شود.

وي در ادامه افزود: دانش تفسير قرآن، برخي از پژوهش‌ها در زمينه علم اصول فقه اسلامي، شرايط مفسر قرآن، دانش‌هاي مرتبط با تفسير قرآن، گونه‌ها و اسلوب‌هاي تفسير همچون تفسير موضوعي، مأثور(طبق احاديث)، فني، بياني، تاريخي، عقلي و عرفاني همگي در ذيل رويكرد دوم قرارمي‌گيرد.

نويسنده لبناني كتاب‌هاي «التعددية الدينية» (تكثرگرايي ديني) و «مسالة المنهج في الفكر الديني» (راه و روش در انديشه ديني) با اشاره به اين‌كه پژوهش‌هاي انجام‌شده توسط پژوهشگران مسلمان در چارچوب قرآن، دايره‌اي گسترده‌تر از اين دو رويكرد را به‌خود اختصاص‌ داده‌است، تصريح‌كرد: اين تلاش‌ها به‌صورت كامل و فراگير پردازش نشده‌اند و با ظهور مطالعات نقدمدار توسط مستشرقان و برخي از مسلمانان تلاش فكري دو چنداني را مي‌طلبد.

عضو شوراي سردبيري مجله‌هاي «فقه أهل‌البيت»، «ميقات الحج» و «أصداء»، در پاسخ به سؤال خبرنگار ايكنا مبني بر اين‌كه «چرا در ميان شيعيان مراكز و مؤسسه‌هاي قرآني كم‌تر به چشم مي‌خورد؟» افزود: معضلات و موانع بسياري در به‌وجود آمدن چنين حالتي سهيم هستند كه نوپديد و نوظهور بودن طرح‌هاي قرآني متمركز، بزرگ‌ترين و پررنگ‌ترين مشكل به‌شمار مي‌آيد.

عضو شوراي مؤسسه «مرفأ الكلمة» سوريه كه معتقد است از رواج طرح‌هاي قرآني متمركز حدود نيم قرن مي‌گذرد و اين امر باعث شده كه كاركردها ابتدايي و فعالان، اندك به نظر برسند، اظهاركرد: دومين مانع، نبود فرهنگ پژوهش‌گاه‌ها در ميان مسلمانان و غلبه تلاش‌هاي فردي بر جمعي است، به‌ همين دليل در مشرق‌زمين همواره شاهد بروز نبوغ فردي بوديم و نه نبوغ جمعي و مؤسساتي.

حيدر حب‌الله، عدم همكاري نخبگان قرآني و تك‌روي و فردگرايي در كشورهاي اسلامي را مشكلي ديگر پيش‌روي به‌ثمر رسيدن و كاربردي شدن مفاهيم قرآن در جوامع اسلامي برشمرده و تصريح‌كرد: نبايد اختلافات عقايدي، مذهبي، سياسي و شخصي را ناديده‌گرفت، چرا كه در حال حاضر فرهنگ رابطه‌ها جايگزين ضابطه‌مندي شده و اين امر منجر به حذف برخي از استعدادهاي قرآني شده‌است.

وي در ادامه افزود: فراگيري فرهنگ بوروكراسي*، سازمان‌ها و مراكز اسلامي و قرآني را از تكاپو انداخته و سبب طولاني‌شدن مدت انجام طرح‌هاي قرآني شده‌است، هم‌چنان كه اين بحران از مؤسسه‌‌‌‌ها و مراكز ديني و مذهبي فراتر رفته و همه مراحل زندگي مسلمانان را درنورديده است.

رسانه‌هاي شيعي، قرآن‌مداري را فراموش‌كرده‌اند

وي كه كتاب‌هاي «بين‌ الطريق المستقيم والطرق المستقيمة» و «الدولة الدينية» و «الفكر السياسي لمسكويه الرازي» را به عربي ترجمه كرده‌است، درباره آسيب‌شناسي رسانه‌هاي شيعي در زمينه قرآن گفت: اين رسانه‌ها به پخش مراسم مذهبي و تبليغات حزبي و سياسي صرف محدود‌شده‌اند.

حيدر حب‌الله، مترجم كتاب‌هاي «المجتمع الديني والمدني» و «ابن إدريس الحلي رائد مدرسة النقد في الفقه الإسلامي» به عربي، اضافه‌كرد: رسانه‌هاي شيعي زمينه‌هاي فكري و فرهنگي و قرآن‌مداري را فراموش‌كرده‌اند و بيش‌تر از اين‌كه به رسانه‌هاي ديني شبيه باشند همانند رسانه‌هاي سكولار شده‌اند.

وي تزريق روح قرآني در جامعه و هم‌چنين كنارگذاشتن ابزارهايي را كه منجر به حذف قرآن از زندگي مردم مي‌شود، ضروري خواند و يادآورشد: اولويت دادن به قرآن كريم به‌عنوان منبعي براي شناخت متون اسلامي و تبديل آن به محوري براي فرهنگ ديني مي‌تواند آثار مفيدي بر رسانه‌هاي ما بگذارد.

اين قرآن‌پژوه لبناني همچنين نسبت قرآن كريم به علوم بشري و تأثيرپذيري آن دو از يكديگر را اين‌چنين تعبيركرد: تأثيرگذاري قرآن بر دانش‌هاي حوزه علوم انساني هم‌چون روان‌شناسي، جامعه‌شناسي، اخلاق، حقوق، فلسفه و تاريخ و فراتر از آن علوم تجربي همچون دانش فلك، مشهود است و به نحو احسن مي‌توان اثر قرآن بر تمدن اسلامي را حس‌كرد كه در ايجاد آگاهي جديد علمي نقش سازنده‌اي ايفا كرده‌است.

حب‌الله تأكيدكرد: از لحاظ معرفت‌شناسي نمي‌توان تأثير علوم طبيعي و انساني بر خوانش و فهم مسلمانان از قرآن را منكرشد و علومي مانند تاريخ، ادبيات، زبان‌شناسي و منطق تأثير فراواني بر قرائت‌هاي مسلمانان از قرآن داشته‌اند؛ بنابراين مسلمانان با پيش‌فرض‌هاي علمي همچون فلسفه، اخلاق و كلام ظهوركردند و تفاسير متمايزي از خود برجاي گذاشتند.

حب‌الله محقق و نويسنده لبناني، گفت‌و‌گوي خود با ايكنا را با اشاره به نظريه مفسر و انديشمند مصري «سيد قطب» (1966م) صاحب تفسير «في ظلال‌القرآن» كه معتقداست «انسان‌هاي اجتماعي و سياسي و به‌صورت ويژه مجاهدين، قرآن را بيش‌ از ديگران درك مي‌كنند» به پايان رساند و تأكيدكرد: در بطن اجتماع‌بودن و دارندگي تجارب ميداني، آگاهي و جهان‌بيني ويژه‌اي به مفسر قرآن مي‌دهد و مفسر نبايد به كتاب‌هاي تفسير و لغت بسنده‌كند.

*بوروكراسي از دو كلمه «بورو» به معني دفتر كاركنان سازمان‌هاي دولتي و نيز ميز تحرير اطلاق‌مي‌شود و «كراسي» كه معناي يوناني دارد به مفهوم حكومت و اداره‌كردن است، بوروكراسي به‌صورت يك نظام فوق‌العاده موفقيت‌آميز جهت سازماندهي مؤسسه‌هاي اداري و خدماتي ارائه شده‌است.
شنبه 19 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 440]