ارنست مایر

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: ارنست مایر که در پنجم ژوئیه ۱۹۰۴ در کمپتن در جنوب آلمان به دنیا آمد، در سوم فوریه ۲۰۰۵ در سن نوح مانند ۱۰۰ سالگی در بدفورد نزدیک کمبریج در ماساچوست ایالات متحده در کمال آرامش درگذشت. مایر به گواهی همکارانش در دانشگاه هاروارد، استفن جی گولد فقید و ادوارد ویلسون، نه تنها بزرگترین زیست شناس تکاملی قرن بیستم بلکه حتی بزرگترین زیست شناس آن در کل بود. توماس هنری هاکسلی به خاطر مبارزاتش در راه پذیرش ایده های داروینی از همان ابتدای درگیریها در چند دهه پایانی قرن نوزدهم به «بولداگ داروین» معروف شد. ارنست مایر نیز به همین ترتیب به خاطر ترویج و انتشار فرضیه های داروین در سرتاسر قرن گذشته «حواری داروین» یا «داروین قرن بیستم» نامیده شده است.

مایر یک قرن زندگی کرد و به اندازه عمر چندین نفر در رشته های مختلف علوم زیستی کار علمی انجام داده است. او که زیردست پدر و مادری که عاشق طبیعت بودند و ارنست کوچک را به پیاده رویهای طولانی می بردند، بزرگ شد و از همان ابتدا در معرض تاریخ طبیعی قرار گرفت. اگرچه عشقش در تمام عمر پرندگان بودند، اما او نیز همچون داروین در ابتدا ناگزیر شد پزشکی بخواند. بررسی هایش را در گریفسوالد آغاز کرد که مکان بسیار مناسبی برای تماشای پرندگان است و از طریق مشاهده تصادفی یک گونه اردک نادر که سالها در آلمان دیده نشده بود با پرنده شناس مشهور برلین، اروین اشترزمان، آشنا شد. اشترزمان بود که به او پیشنهاد کرد تغییر رشته دهد و زیست شناسی بخواند.

مایر پزشکی را به خاطر زیست شناسی رها کرد و نخستین مقاله علمی اش (که مجموعا نزدیک به ۷۰۰ عنوان می شوند) را در سال ۱۹۲۳ و در ۱۹ سالگی منتشر کرد. تنها پس از ۱۶ ماه کار به عنوان دانشجوی تحصیلات تکمیلی و پژوهش درباره موضوع پایان نامه اش از دانشگاه هومبولت در برلین PhD گرفت؛ در آن زمان فقط ۲۲ سال داشت. آخرین کتاب ارنست مایر (که تعدادشان در مجموع به ۲۵ عنوان می رسد) در اوت ۲۰۰۴ و یک ماه پس از آنکه ۱۰۰ ساله شده بود منتشر شد.

در سال ۱۹۳۱ با این تصور که در آلمان پست دانشگاهی دائمی به او پیشنهاد نخواهد شد، برلین را به مقصد موزه تاریخ طبیعی آمریکا در منهتن ترک کرد. در نیویورک خود را پرنده شناس معرفی کرد و در آن هنگام مانند بسیاری از معاصران اش به وراثت لامارکی اعتقاد داشت. او تازه از دو سال کار تحقیقاتی خطرناک در گینه نو و جزایر سلیمان بازگشته بود، ماموریتی که استاد راهنمایش اروین اشترزمان از برلین به سرمایه لرد روچیلد به او واگذار کرد. شاید این شباهت به زندگی داروین و والاس تصادفی نباشد. طی این سفرهای اکتشافی، مایر تنها و سرگردان که هرازگاهی خبر مرگش می رسید، در معرض بیماریهای استوایی و خطر رویارویی با شکارچیان آدمخوار، توانست پوست هزاران نمونه را جمع کند، نمونه هایی که گوشت بسیاری از آنها را خورده بود. مایر فقط پرنده شناسی نبود که احتمالا طعم گوشت بیشترین تعداد گونه های مختلف پرندگان را چشیده است، بلکه در عین حال ۲۶ گونه جدید و بیش از ۴۰۰ زیرگونه جدید را نیز نامگذاری کرد که از رکورد هر تاکسونومیست دیگری بیشتر است. او در بیش از ۳۰۰ اثر در سرتاسر عمرش، به توصیف تغییرات جغرافیایی و پراکندگی پرندگان پرداخته و درباره آنها بحث کرده است. علاوه بر این او دبیر آخرین مجموعه هشت جلدی «چک لیست پرندگان جهان» بود. وظیفه اصلی او در مدت ۲۰ سال حضورش در موزه آمریکا، نگهداری ۲۸۰ هزار نمونه کلکسیون روچیلد و پژوهش درباره آنها بود.

در دهه ۱۹۳۰ دوستی و روابط مایر با تئودوزیوس دابژانسکی، متخصص روس تبار ژنتیک جمعیت در دانشگاه کلمبیا، نویسنده متن تاریخ ساز «ژنتیک و پیدایش گونه ها» که در سال ۱۹۳۷ منتشر شد، به تدریج بر طرز فکر او تاثیر گذاشت. پس از آن علایق مایر رفته رفته متنوع تر شد، از تاکسونومی فراتر رفت و به زیست شناسی تکاملی رسید. این بسط موضوعات مورد علاقه او در نخستین و احتمالا همچنان مهمترین کتاب اش، «سیستماتیک و پیدایش گونه ها»، به اوج رسید که در سال ۱۹۴۲ چاپ شد. این کتاب سهم اصلی او در تلفیق تکاملی به اصطلاح نوین دهه های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ بود. تلفیق یک تحول علمی بنیادی است که عمدتا از طریق آثار مایر و دابژانسکی و دانشمندان دیگری همچون رونالد فیشر و جورج سیمپسون حاصل شد. مایر در نخستین کتاب خویش بینش ها و روشهای دیرین شناسی، ژنتیک جمعیت، سیستماتیک و تاریخ طبیعی را درهم آمیخت و به این ترتیب نظریه تکاملی مدرن و یکپارچه ای فراهم ساخت. در نتیجه الگوها و فرایندهایی که در جمعیت های طبیعی مشاهده می شد اکنون دیگر با انتخاب طبیعی داروینی و مکانیسمهای مندلی وراثت سازگار دیده می شدند و رفتار ژن ها در جمعیت ها از طریق آزمایش های ژنتیک جمعیت در آزمایشگاه و پیش بینی های ریاضی نظری درک می شدند. مایر آخرین بازمانده معماران تلفیق نوین و شاهد عینی و تاریخی آن بود.

ارنست مایر به بینش های بنیادی بسیاری در زیست شناسی تکاملی رسیده بود و تقریبا هیچ موضوع دارای اهمیتی در تکامل نیست که در نتیجه ایده های او پیشرفت نکرده باشد. شاید شناخته شده ترین سهم او نقشی باشد که در برداشت کنونی ما از مفهوم گونه داشت. داروین گمان نمی کرد که گونه به معنای فلسفی کلمه واقعی باشد، بلکه بیشتر بر این باور بود که گونه ها نتیجه تمایل ذاتی انسان به مشاهده ناپیوستگی در میان افرادی هستند که تغییرات پیوسته ای دارند. امروزه بیشتر زیست شناسان عمدتا به خاطر «مفهوم زیست شناختی گونه» که مایر از آن دفاع می کرد، با دیدگاه داروین در مورد گونه مخالف اند. مایر، همراه با دابژانسکی، گونه را «به عنوان گروه هایی از جمعیت های هم آمیز در طبیعت» تعریف کرد که «نمی توانند با دیگر گروه های مشابهی که در همان ناحیه زندگی می کنند ژن مبادله کنند». موانع جریان یافتن ژن میان گونه ها (که در اصطلاح مکانیسم های جدایی تولید مثلی نامیده می شوند) از طریق فرایندهایی نظیر جفت گُزینی اختصاصی از میان افراد هم گونه و نازا بودن افراد دورگ، گونه های زیستی را از هم متمایز نگه می دارند. اگرچه مفهوم زیستی گونه با مشکلات نظری و عملی رو به رو است (برای مثال آنکه در مورد جانداری همچون باکتریها که تولیدمثل غیرجنسی دارند به کار نمی رود) اما هنوز، با فاصله، پرکاربردترین مفهوم در میان حدود ۲۰ تعریف رقیب برای گونه است که در چند دهه گذشته پیشنهاد شده است. اکنون بیش از نیم قرن است که دانشجویان زیست شناسی در تمام دنیا تعریف مایر از گونه را به خاطر می سپارند.

مفهوم زیستی گونه بررسی چگونگی پیدایش گونه های جدید را امکان پذیر ساخت زیرا معیار جدایی تولیدمثلی مانند یک کاغذ تورنسل (که در محلول، آبی یا قرمز می شود و به این ترتیب اسیدی یا بازی بودن را مشخص میکند-م) آزمون علمی سفت و سختی را در اختیار زیست شناسان قرار می دهد. پیدایش گونه ها مبحثی است که خود داروین، با وجود آنکه عنوان کتاب مشهورش دقیقا چنین نویدی می داد، حرف زیادی برای گفتن نداشت. درک مایر از پراکندگی های زیست جغرافیایی گونه های پرندگان، آکنده از دانشی گسترده درباره تغییرات ریختی، او را واداشت مفاهیمی درباره مکانیسم های جغرافیایی گونه زایی بپرورد که امروزه سنگ بنای تمام بررسی هایی است که در مورد گونه زایی انجام می شود. او می گوید جدایی جغرافیایی جمعیتها، مثلا در نتیجه وجود یک رودخانه یا یک دره، مانع همگن شدن جریان ژن میان آنها می شود. چنانچه در این جمعیت های جدا افتاده (که ناهمجا نامیده می شوند) با گذشت زمان جهش هایی انباشته شود، این روند ممکن است به واگرایی چنین جمعیت هایی از یکدیگر بینجامد و به عنوان یکی از پیامدهای جانبی تاریخ های تکاملی جداگانه ای که بر آنها گذشته، ممکن است میانشان جدایی تولیدمثلی پدید آید. مایر در هنگامه بحث هایی که گاه بالا می گرفت با سرسختی از این ایده دفاع کرد و آن را توسعه داد. علاوه بر این درباره مکانیسم های جغرافیایی گونه زایی در طول چندین دهه فرضیه های دیگری نیز مطرح کرد (که به تفصیل در کتاب ۷۹۷ صفحه ای «گونه های جانوری و تکامل» آمده اند).

به ویژه بر سر یکی از این مکانیسم های گونه زایی هنوز بحث و جدل بسیار است. مایر آن را «گونه زایی پیرامونی» یا «گونه زایی اثر بنیانگذار» نامید و این ایده ای است که ارنست مایر به آن خیلی علاقه داشت. اعتقاد داشت که این مهمترین سهم او در زیست شناسی تکاملی است. مایر این مدل را نیز از مشاهدات خودش در تاریخ طبیعی الهام گرفته بود. به این نکته اشاره کرده است که در بعضی جزیره های گینه نو، جمعیت هایی از پرندگان با افراد جمعیتی که در قاره مادر زندگی می کردند تفاوت چشمگیری داشتند. استدلال او این بود که این تمایز و گونه زایی ممکن است ناشی از آن باشد که تعداد اندکی از افراد جمعیت جزیره ای را بنیان گذاشته اند. با آوردن تنها زیرمجموعه ای از تمام ژنهای جمعیت اصلی (که منجر به یک گلوگاه ژنتیکی می شود)، رانش ژنتیکی (تثبیت تصادفی) و انتخاب طبیعی (ناشی از مجموعه متفاوتی از فشارهای انتخابی در این جزیره ها) نه تنها تشکیل گونه های جدید را تشویق خواهد کرد بلکه این کار را با سرعت انجام خواهد داد. از این مکانیسم می توان در توجیه الگوی دیرین شناختی موسوم به «تعادل منقطع» نیز استفاده کرد. این همان چیزی است که نیلز الدرج و استفن جی گولد در سال ۱۹۷۲ پیشنهاد کردند. آنها اشاره کردند که در شواهد سنگوارهای گاهی دوره های طولانی ایستایی ریخت شناختی توسط دوره های کوتاه تغییر فنوتیپی شدید قطع می شود. از بازی روزگار آنکه به نظر می رسد مایر که همه عمر، خود را «تدریج باور» به شمار می آورد، ظاهرا برای تغییرپذیری آهنگ تکامل در امتداد دودمان های تکاملی نیز مکانیسمی معرفی کرده است.

مایر پس از تاسیس «انجمن بررسی تکامل» و انجام وظیفه به عنوان نخستین سردبیر ژورنال آن با نام Evolution، در سال ۱۹۵۳ برای تصاحب کرسی الکساندر آگاسیز در جانورشناسی و پذیرفتن مسوولیت بخش پرندگان موزه جانورشناسی مقایسه ای، به دانشگاه هاروارد رفت. در این زمان قطعا او را می شد بیشتر یک زیست شناس تکاملی نامید تا یک پرنده شناس. اینجا بود که نبردی مادام العمر، و منصفانه به نظر می رسد که بگوییم بیهوده، با ایده در آن زمان نوظهور کلادیستیک در زیست شناسی سیستماتیک آغاز شد. ارنست مایر پیش از بازنشستگی اش در سال ۱۹۷۵ مدتی نیز به عنوان مدیر موزه جانورشناسی مقایسه ای خدمت کرد و در این دوره ناظر ساخت شاخه جدیدی بود که به ساختمان موزه اضافه شد.

مایر ۱۴ عنوان از ۲۵ کتابی که در طول عمرش منتشر ساخت را در دوره ۳۰ ساله ای که پس از بازنشستگی رسمی اش آغاز شد، به چاپ رساند. در طول دو دهه پایانی عمرش بیشتر درباره تاریخ و فلسفه زیست شناسی می اندیشید و می نوشت. مهمترین اثر او در این دوره، یادگاری ۹۷۴ صفحه ای با نام «رشد اندیشه زیست شناختی» است. او در این کتاب و در کتاب ها و مقاله های بعدی اش (مایر بنیانگذار «ژورنال تاریخ زیست شناسی» نیز است)، روشن ساخت که چرا می اندیشد فلسفه زیست شناسی یک علم خودمختار است که با فلسفه علم که به عقیده مایر عمدتا از فیزیک مشتق شده، تفاوت بنیادی دارد. مایر می گفت زیست شناسی علمی است بر پایه پیشامدهای تاریخی و نیز عوامل پیش بینی ناپذیر و تصادفی بسیار که کشف قوانین را در آن غیرممکن می سازند. تنها چیزی که می توان در زیست شناسی یافت قاعده است و نه قانون.

واضح است که ارنست مایر عمیقا احساس می کرد چیز مهمی برای گفتن به جهان دارد و به نظر می رسد که جهان نیز، همینطور می اندیشید. مایر ۲۰ مدرک افتخاری از دانشگاه های بزرگ گرفت، بیش از هر دانشمند دیگری تا زمان خود عضو انجمنها و آکادمی های مختلف بود و بیشتر جایزه هایی که امکان اعطای آنها به یک زیست شناس وجود دارد را برده بود، ازجمله جایزه ژاپن، جایزه بالزان و جایزه کرافورد که معادل نوبل برای بوم شناسان و زیست شناسان تکاملی است.

چگونه ممکن است یک نفر این همه را در یک عمر گنجانده باشد، حتی در عمری با این طول حیرت آور؟ پیش از هر چیز آنکه او مردی با انضباط شخصی سفت و سخت بود که مانند یک پرنده شناس خوب، همراه با پرندگان (یا حتی پیش از آنها) از خواب برمی خاست. نوشتنی هایش (دستخط یا دیکته) را عمدتا صبحها انجام می داد و پیاده رویهای طولانی و نیز ساعات متمادی مطالعه و نامه نگاری با همکاران اش بخشی جدا نشدنی از زندگی روزانه اش بودند. درست مانند داروین، مایر هزاران نامه درباره کار دیگران نوشت و در آنها به دانشمندان همکارش می گفت که درباره کارشان چه فکر می کند؛ کارشان را تحسین می کرد اما در عین حال در مورد منابعی که از قلم انداخته اند و جهت های جدیدی که برای بررسی بیشتر می توانند به کارشان بدهند، توصیه هایی برایشان داشت. دوست نداشت کسی برای آن کارهای بی اهمیت دیگری که لازمه زندگی روی این سیاره اند مزاحمش شود و خوشبختانه همسرش، گرتل، که ۵۵ سال در کنار هم زندگی کردند، عمده وقتش صرف رسیدگی به همین امور می شد.

از این رو ۱۰ سال پیش و پس از درگذشت همسرش در زمانی که مایر نود و چند سال داشت، مجبور شد یاد بگیرد چگونه خودش به تنهایی باید همبرگر درست کند. ارنست از موهبت وضوح فکر حیرت انگیزی برخوردار بود. چیزی که همیشه مرا تحت تاثیر قرار می داد و به فروتنی وا می داشت آن بود که متن دست نوشته هایی که او دیکته می کرد به ویرایش چندانی نیاز نداشت. حتی رقیبان بومی و انگلیسی زبان مایر نیز او را که انگلیسی زبان مادری اش نبود، به خاطر سبک نوشتاری روان و شفاف اش می ستودند. ارنست، از این گذشته، توانایی ذخیره کردن حجم حیرت آوری از اطلاعات که از منابع مختلف بسیار استخراج شده بودند را داشت-حافظه اش خیره کننده بود. توانایی او در تلفیق ایده ها، همراه با یادآوری شگفت انگیز تاریخ طبیعی، حافظه تصویری دقیق و وسعت افق دید علمی، وحشتناک بود و بیشتر از هر کس دیگری که تاکنون در زندگی ام دیده ام، به تولید انبوهی از ایده های نو انجامید. سرزندگی اش نیز افسانه ای بود. تا اواسط دهه نهم زندگی اش هنوز از درختان بالا می رفت تا به لانه های پرندگان سرکشی کند و آخرین ماشین جدیدش را هنگامی خرید که سن اش از ۹۰ گذشته بود که این، آن طور که خودش یک بار برایم تعریف می کرد، موجب حیرت ماشین فروش شده بود.

مایر مصمم و با اراده بود و تحمل کسانی که آموزشهای مقدماتی را ندیده بودند یا بدون آنکه تاریخ طبیعی شان درست باشد یا درباره شیوه استدلال شان خوب اندیشیده باشند حرف می زدند را نداشت. و می توانست در قضاوت هایش درمورد ایده های دیگران قاطع و بیرحم باشد. با این حال نه تنها با سخاوت اندیشه هایش را با دیگران شریک می شد، بلکه از روی خیرخواهی بخش چشمگیری از حقوق و بیشتر پول قابل توجهی که از طریق جایزه هایش به دست می آورد اهدا می کرد تا وقف مقاصدی همچون حفاظت از طبیعت و اعطای جایزه به زیست شناسان تکاملی جوان شود.

اگرچه ارنست مایر ۱۰۰ سال زندگی کرد، اما با این حال دستاوردهایش بیش از آن است که از یک نفر انتظار می رود در طول عمرش انجام دهد، حتی اگر ۱۰۰ سال باشد. مهمتر از تولیدات علمی اش، تاثیر دامنه داری است که او بر اندیشه سه یا چهار نسل از زیست شناسانی گذاشت که با آنها همدوره بود یا ارتباط داشت. دنیای علم یکی از غولها و اندیشمندان الهام بخش خویش را از دست داد. اشترزمان، استاد راهنمای پایان نامه دکترای مایر، یک بار او را ستاره ای در حال طلوع خوانده بود. پس از داروین، هیچ کس همچون ارنست مایر، پرتو بینشی به این روشنی بر آسمان زیست شناسی نینداخته بود.

اما ستاره او از درخشیدن باز نایستاده است و ایده های او تا نسلها همچنان در ذهن زیست شناسان تکاملی جوانی که از راه خواهند رسید، زنده خواهد بود. مایر به مناسبت جشن تولد ۱۰۰ سالگی اش مقاله ای در ژورنال ساینس منتشر کرد و در آن نگاهی کلی به هشت دهه حضورش در پژوهش های تکاملی انداخت. او مقاله را با این کلمات به پایان می برد: «پژوهش های جدید برای تکامل دان فعال حاوی نوید بخش ترین پیام است و آن اینکه زیست شناسی تکاملی مرز نمی شناسد و هنوز خیلی چیزها مانده که باید کشف شوند. فقط حیف که دیگر من نیستم تا از پیشرفت های آینده لذت ببرم.»

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 554]