جنبش مشروطه و تحولات فكري و ادبي دوران جديد

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: جنبش مشروطه و تحولات فكري و ادبي دوران جديد
اسماعيل يزدان پور

گروه هنر و ادبيات موسسه بين المللي گفت وگوي فرهنگ ها و تمدن ها، نشست «جنبش مشروطه و تحولات فكري و ادبي دوران جديد» را روز يكشنبه 13 مرداد 1387 در مكان آن موسسه برگزار كرد.

در ابتداي اين نشست مديرعامل موسسه دكتر هادي خانيكي با خوشامدگويي به مهمانان و جوانان پژوهشگري كه در نشست حضور يافته بودند بر لزوم توجه به گفت وگو و گفت وگوي فرهنگ ها تاكيد كرد. پس از سخنان وي، محمد صادقي دبير گروه هنر و ادبيات موسسه، با اشاره به اينكه در بررسي ادبيات مشروطه بدون نگاه تاريخي و نگاه ژرف به وضعيت سياسي و اجتماعي دوران مشروطه و قبل از آن، نمي توان نتيجه گيري سودمندي به دست آورد، سخن خود را آغاز كرد. وي در ادامه به شكست ايران در جنگ هاي ايران و روس و تلاش ناكام عباس ميرزا در بازسازي و ايجاد ارتش مدرن پرداخت و اعزام محصلين ايراني به اروپا براي فراگيري دانش جديد را اقدامي پرسود ارزيابي كرد و رونق گرفتن ترجمه آثار غربي در زمينه داستان و نمايشنامه نويسي در دوره ناصرالدين شاه و تاسيس دارالفنون را اقداماتي مهم برشمرد. همچنين، محمد صادقي با تاكيد بر ورود مفاهيم تازه و نو در ادبيات مشروطه و تلاش هاي روشنفكراني مانند آخوندزاده، ملكم خان، ميرزا آقاخان كرماني و... افزود؛ «داستان ستارگان فريب خورده از فتحعلي آخوندزاده نخستين داستان ايراني از يك نويسنده ايراني بود كه به تعبيري سرنوشت اندوهبار مشروطه خواهان و تجددخواهان را بيان مي كرد و جالب است كه فريدون آدميت هم آخوندزاده را آغازگر فن تئاترنويسي در آسيا مي خواند.»

سپس فريدون مجلسي پژوهشگر و مترجم معتبر ايراني با نگاهي محققانه به دوره تجدد و شكل گيري تمدن نوين غرب به موضوع تجدد در ايران پرداخت؛ «نخستين وزارتخانه هاي سبك غربي در دوران فتحعلي شاه قاجار تشكيل شد و نخستين دانشجويان به خارج اعزام شدند. تماس ها و مراودات مكرر وليعهد و نايب السلطنه ايران عباس ميرزا با سرداران روس و احساس و لمس تفاوت هاي فرهنگي و فني او را به برنامه ريزي در تجددخواهي تشويق كرد.» وي با انتقاد از نتيجه گيري هاي غيرواقعي و غيرمنطقي ماشاءالله آجوداني در كتاب مشروطه ايراني سخن خويش را پي گرفت و گفت؛ «آجوداني در مشروطه ايراني در اهميت كار ميرزا ملكم خان ترديد و آن را بي اعتبار مي كند، به اعتبار اينكه او در فكر منافع خود بوده و بابت امتياز لاتاري از اجانب پول گرفته است، كه به نظر اينجانب آن فساد، هيچ ربطي به نقض ادبي و سياسي و اثرگذاري آن نوشته هاي مشروطه خواهانه ندارد.» همچنين مجلسي به تاثير كارهاي مهمي در حوزه ادبيات مانند منشآت قائم مقام و رستم التواريخ پرداخت؛ «تحول فارسي از ثقيل نويسي و تصنع به ساده و روان نويسي در شعر نيز به همان اندازه اثر گذاشت، و شاعراني چون عارف قزويني (ضمناً هنرمند نوازنده تار، آهنگساز و خواننده)، ايرج ميرزا، ميرزاده عشقي، تا پروين اعتصامي و بهار و دهخدا و ديگران راهگشاي بزرگان سدشكني چون نيما، فروغ فرخزاد، اخوان ثالث، سايه، فريدون مشيري، احمد شاملو، شهريار، اميري فيروزكوهي، سهراب سپهري و ديگراني شدند كه با مشت محكم «از خون جوانان وطن لاله دميده، وز قامت سرو قدشان سرو خميده» و با سردادن «ناله مرغ سحر» پرچمدار آن نهضت بوده اند.»

وي در ادامه سخنانش افزود؛ «درباره تحول نگارش فارسي، پس از مشروطه نكته مهمي كه نبايد از آن غافل ماند، و نه فقط بر آيين نگارش بلكه بر شيوه هاي تفكر و انشاي فارسي اثر گذاشته است، نقش مترجمان قوي دستي بوده است كه نخست ايراد بزرگي در نگارش فارسي را برطرف كردند.

آنان بودند كه نقطه گذاري را به نثر فارسي آوردند. پيش از آن كتاب هاي ما از جايي آغاز مي شد و يك نفس تا پايان ادامه مي يافت. مترجمان با الهام از متون اصلي نقطه گذاري ها، اعم از نقطه پايان جمله، ويرگول، نقطه ويرگول، علامت نقل قول مستقيم، علامت تعجب، دو نقطه علامت ارجاع به متن يا عبارت شخص ثالث، پرانتز براي جمله معترضه يا توضيح، كروشه، آكولاد، تيره كوتاه، يك يا دو تيره بلند، سياه كردن يا بولد كردن واژه يا جمله، آيين نگارش پانوشت ها، عبارات ايتاليك (ايرانيك) و نظاير آن كه غالباً هنوز هم اسم فارسي ندارند، در تكميل نگارش و انتقال اثرگذاري هاي مورد نظر نويسنده اقدام كردند. آنان عبارات و حتي اصطلاحاتي را با نقل از زبان هاي خارجي، خصوصاً از فرانسه و انگليسي وارد فارسي كردند.

درست است كه ممكن است برخي اصطلاحات قابل انطباق با اصطلاح مترادفي در فارسي باشد، اما ممكن هم هست كه چنين نباشد، در اين صورت اگر آن اصطلاح قابل درك و نقل باشد انتقال آن بر غناي فرهنگي فارسي خواهد افزود. در دوره اصلاحات اقتصادي و صنعتي پيش از جنگ جهاني دوم، موجي ناسيوناليستي كه ريشه در همان جنبش مشروطه داشت، با تاسيس فرهنگستان تلاش جديدي براي رفع تنگناها و پيراستن فارسي از واژه هاي نامفهوم بيگانه اروپايي يا عربي، مغولي و غيره به عمل آورد.»

همچنين اين نشست فرهنگي با حضور شخصيت هايي همچون دكتر هادي خانيكي، دكتر عليرضا رجايي، فريدون عموزاده خليلي، اميرحسين مهدي زاده، نادر صديقي، فرزانه اخوت، مهندس عبدالرحمان حسني و... و گروهي از پژوهشگران جوان برگزار شد.
چهارشنبه 16 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 254]