درباره فيلم حس پنهان

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: درباره فيلم حس پنهان
نه هر كه چهره برافروخت دلبري داند

مهدي طيوري

اين سال هاي اخير، در همان مواجهه اول با فيلمي تازه اكران شده، بارها آه از نهاد تماشاگران سينما بلند شده كه حكايت فيلم باز قصه مكرر خيانت و دل سپردن هاي سبك سرانه است (كه كمترين رنگي از مفهوم دلدادگي گرفته اند)، و در اين تاكيد مشدد و دوباره و چندباره ملال تماشاگر از اين قصه هاي مشابه و به راستي ملال آور پنهان است. شايد پناه گرفتن مخاطبين اين سال هاي اخير سينماي ايران زير خيمه كارواني از كمدي هاي پوچ انگار و نازل «بازار» اين سينما از عواقب چنين ملالي باشد. اما حقيقت اين است اگر زبان سينما را بشناسيم و به ظرايف داستان پردازي و پروردن شخصيت هاي قصه آگاه باشيم، حكايت عشق انسان ها به يكديگر و داستان ترديدها و وسوسه هايشان هيچ گاه ملال آور و تكراري نخواهد شد و در صورتي كه اين قصه درست و به قاعده تعريف شود، به قول خواجه كز هر زبان كه بشنويم نامكرر خواهد بود. فيلم مورد بحث ما نيز قرار است با مضمون آشناي مواجهه مردي ميانسال با دختري جوان، درست ميانه مشكلات مرد در زندگي خصوصي اش پيش برود؛ ولي در غياب شخصيت پردازي صحيح هيچ قصه يي پيش نخواهد رفت و در همان قدم اول متوقف خواهد شد. چنين مضاميني تنها در سايه شناخت دقيق جهان آدم هاي قصه، گستردن مفهوم عشق و خيانت و عميق شدن در لايه هاي متفاوت احساسات انساني به بار خواهند نشست، و متاسفانه يا خوشبختانه هيچ ميان بري هم در اين مسير دشوار وجود ندارد.

حس پنهان از همان ابتدا با فراموشي مفاهيم فضاسازي و مقدمه چيني براي به ثمر نشستن موقعيت هاي داستاني، بنا را بر اتفاق و تصادف صرف (و بدون منطق نمايشي) مي گذارد. لحظاتي از آغاز فيلم نمي گذرد كه مرد قصه (امير با بازي محمدرضا فروتن) بي مقدمه و از سر اتفاق در خيابان با دختر و پسري جوان برخورد مي كند، و اتفاقاً در همان نگاه اول به دختر علاقه مند مي شود. گويا برخورد ماشين امير با دوربين عكاسي دختر جوان بهانه توقف امير مي شود، اما در نماي بعد (نماي بيمارستان) ديگر حرفي از دوربين در ميان نيست؛ در عوض قصه مي كوشد مرد هر چه سريع تر (و هر چه بي منطق تر) به اين دختر ناشناس دل بندد. برادر دختر (بهرام با بازي حامد بهداد) تعادل رواني ندارد و باز اتفاقاً همسر امير روانپزشك است. پس از شكل گيري رابطه (كدام شكل گيري،؟) از آن جا كه قصه ناتوان از عميق شدن در ماهيت چنين روابطي است براي پيش رفتن ناگزير از تغيير سريع موقعيت داستان است، و در اين مواقع دم دست ترين راه فاش شدن رابطه مرد براي همسر است؛ و باز از آنجا كه فيلمنامه ناتوان از مكث بر تغييرات دروني آدم ها در چنين موقعيت هايي است، سيمين (همسر امير) باز با سلسله حوادثي اتفاقي از خيانت امير باخبر مي شود. دوستان خانوادگي آنها تصادفاً امير و دختر (ندا) را هنگام خريد مي بينند و در جاي ديگري سيمين تصادفاً موبايل امير را جواب مي دهد و باز اتفاقاً دختر قبل از شنيدن هيچ صدايي حرف مي زند و تصادفاً دست مرد رو مي شود. از طرفي ندا با برادرش بهرام مشكل دارد، چون اتفاقاً پدر آنها هم با دختري جوان رفته و آنها را تنها گذاشته است؛ چنين منطق ساده انگارانه يي (كه تماشاگر خود را به شدت ساده فرض كرده است) آنقدر به شكل افراطي پي گرفته مي شود كه در ميانه هاي فيلم شك مي كنيم نكند با فيلمي كميك طرفيم و فيلم خودش را زيادي جدي گرفته، در نهايت حجم اين «از سر اتفاق»ها آن چنان زياد مي شود كه ديگر حتي تصادف هم مفهوم خود را از دست مي دهد و با دنيايي به شدت كاريكاتورگونه طرف مي شويم كه گويي دستي از بيرون آدم ها و حوادث را به گونه يي تحميلي كنار هم چيده است؛ بنابراين در دورترين فاصله با آدم هاي داستان نه مي توانيم باورشان كنيم و نه براي سرنوشت شان ذره يي نگران شويم.

حس پنهان در سطح شخصيت پردازي هم به همان ميزان فضاسازي و چينش صحيح موقعيت هاي داستاني ناموفق عمل مي كند. شخصيت هاي فيلم نه انسان هايي هستند منحصر به فرد و نه حتي ويژگي هايي متناسب با جايگاه و موقعيت شان در قصه از خود بروز مي دهند. به عنوان نمونه مي توان پرسيد آيا نبايد امير در قبال همسرش واكنشي متناسب با موقعيت اجتماعي اش (كه وجهي از شخصيت اوست) نشان دهد؟ چطور سيمين كه روانپزشك به ظاهر موفقي است در تناقض آشكار با حرفه اش (و موقعيتي كه به همراه مي آورد) در مواجهه با مشكلات خصوصي و زناشويي اش به دم دست ترين رفتارهاي غريزي و نابالغ زنانه متوسل مي شود و مثلاً براي به دست آوردن دل همسرش غذاي مورد علاقه او را مي پزد و به راحتي تحقيرهاي مدام امير را تحمل مي كند،؟ آيا نبايد يك زن روانپزشك از طبقه متوسط جامعه شهري امروز با زنان آشناي فيلمفارسي ها تفاوتي داشته باشد؟ اميدوارم سازندگان فيلم نخواهند اين موقعيت متناقض و بي منطق را با مضمون متخصصي كه در زندگي شخصي خود وامانده است توجيه كنند، كه اين موضوع پيچيده تر از آن است كه با لبخندهاي مصنوعي روانپزشك قصه ما در محل كار و جدل هاي مدل آقا و خانم اسميت در خانه به ثمر بنشيند.

حس پنهان در غياب داستان پردازي و شخصيت سازي، براي پر كردن حفره هاي عميق قصه از كليشه رايج ديگري هم استفاده مي كند؛ حضور آدم هاي بلاتكليف كه بي مقدمه مي آيند و بدون كوچك ترين تاثيري در روند داستان يا غيب شان مي زند يا تا پايان در حاشيه و بي تاثير مي مانند، مانند دوستان خانوادگي امير و سيمين و تمام جوانان اطراف ندا و بهرام. همان طور كه پيشتر گفتم عدم درك صحيح از موقعيت ها، لحن فيلم را دچار سردرگمي كرده و در بسياري مواقع فيلم ناخواسته شكل كميك مي گيرد (مانند تمام بحث هاي امير و سيمين در منزل)؛ اين مشكل در پايان فيلم به اوج خود مي رسد. فيلمنامه كه از همان ابتدا هيچ مسير درستي را نپيموده در انتها هم (به گونه يي پيش بيني پذير) به بن بست مي رسد و چاره يي جز حذف بهرام، روانه بيمارستان كردن امير و تنها گذاشتن سيمين و ندا نمي بيند. درست جايي كه قرار بوده احتمالاً تماشاگر احساساتي شود بيش از هر چيز ياد پايان فيلم مرد عوضي (كمدي محمدرضا هنرمند) مي افتيم و خنده تلخي مي زنيم به مسيرهاي پرغلطي كه در انتها همگي به يك جا مي رسند.
چهارشنبه 16 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 70]