يك نمايشگاه به اين سوال پاسخ مي‌دهدخوشنويسي به هنر نزديك مي‌شود؟

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: يك نمايشگاه به اين سوال پاسخ مي‌دهدخوشنويسي به هنر نزديك مي‌شود؟
محسن فرحيسياه مشق ميرزا غلامرضا اصفهانياين حقيقت انكار ناشدني است: روزگار و زمانه عوض شده است؛ چه خوشمان بيايد و چه خوشمان نيايد، ديگر مثل قديم‌ها صداي كرشمه قلم بر روي كاغذ نمي‌پيچد و براي كتابت، پيش استادان خوشنويس نمي‌روند.

ديگر گذشت آن دوران‌هايي كه عطر خوش مركب، در معماري رازآلود و پرشكوه خانه‌ها منتشر مي‌شد و استادان در سكوت و آرامش، هنر خوشنويسي را رونق مي‌دادند و مي‌گستراندند. حالا ديگر پديده‌اي به اسم كامپيوتر و نرم‌افزارهايي چون «كلك و چليپا» ظاهرا همان كاري را مي‌كنند كه استادان بزرگ نستعليق مي‌كردند. اما اين بدان معنا است كه خوشنويسي، بدل به فن و تكنيك شده است؟ اگر نياز زمانه، پوستر و تصويرسازي و گرافيك را جايگزين خوشنويسي سنتي كرده، يعني دوره خوشنويسي سرآمده؟ اساسا مرز بين حس و تكنيك و هنر كجاست و اينها در كجا از هم جدا مي‌شوند؟
چقدر سوال هست كه سال‌ها است بي‌پاسخ مانده يا اگر پاسخي به آنها داده شده، به گوش همه نرسيده است. پس بايد به نتيجه و پاسخي درخور رسيد و گفت كه اگر ساحت خوشنويسي، مثل گذشته‌ها وجود ندارد، ارزش‌هاي ريشه‌ آن از ميان نرفته است. بايد گفت كه اگر خوشنويسي، قابليت تكثير و انتشار گسترده را ندارد، شايد بتوان از منظري ديگر به آن نگاه كرد.
اما گفتن همه اين حرف‌ها بايد در قالب همايش، نمايشگاه يا نشست و برنامه‌اي باشد تا گام اول در پاسخ به اين سوال‌ها برداشته شود. اين هم فقط گام اول خواهد بود. چون نمي‌توان به سادگي با اين همه سوال روبه‌رو شد كه ريشه در مساله تاريخي «تقابل سنت و مدرنيته» دارند. پس بايد گام‌ها را شمرده‌شمرده برداشت و آرام به مساله نزديك شد. شايد بخشي از كار، نمايش آثاري از قدماي عرصه خط و خطاطي باشد تا نشان دهد كه اگر امروز خوشنويسي با تكنيك و رايانه هم‌آوا شده، در گذشته اين‌گونه نبوده و گنجينه‌هاي هنر خوشنويسي، واقعا محصول كار «هنرمندان» بوده است نه فن‌آوران و تكنيك‌دان‌ها.
خوشنويسي از اركان هويت فرهنگي ما است
در باب اينكه هنر خوشنويسي از گنجينه‌هاي فرهنگي ما بوده است و واقعا بايد به چشم «هنر» به آن نگاه كرد، سخنان آيدين آغداشلو به ياري ما مي‌آيد و مهر تاييدي بر اين نظر مي‌زند؛ اين نقاش، گرافيست و پژوهشگر عرصه هنرهاي سنتي مي‌گويد: خوشنويسي، هنر بسيار معتبر و پيوسته ايراني است؛ پيوسته به اين معنا كه در طول تاريخ هزار و چند ساله‌اش، تقريبا در هيچ دوره‌اي منقطع نشده و يكسره مداومت يافته است. به همين خاطر، يكي از اركان هويت فرهنگي گذشته ما است كه تا به امروز هم دوام داشته است. آغداشلو معتقد است: وقتي درباره جايگاه خوشنويسي در جهان امروز صحبت مي‌كنيم، بايد حوزه صحبت خود را به جهان اسلام و همچنين جهان شرق، به معناي چين و ژاپن و آسياي جنوب شرقي محدود كنيم.وي با اين توضيح، ادامه مي‌دهد: جايگاه خوشنويسي در ايران گذشته، كاربري و وسعت فوق‌العاده‌اي داشته؛ چرا كه كار انتقال دانش و فرهنگ را بر عهده داشته و كاتبان و خوشنويسان، واسطه انتقال فرهنگ بوده‌اند. هرچند با گسترش يافتن چاپ، حوزه كاربردي خوشنويسي بسيار محدودتر شد، ولي به صورت هنري نفيس و سنتي همچنان باقي ماند.اين پژوهشگر كه در كتاب «زمين آسماني» به تشريح نظريات خود درباره خوشنويسي پرداخته است، عنوان مي‌كند: در‌حال‌حاضر، خوشنويسي را به چند وجه مشخص مي‌توان تقسيم كرد؛ يك وجه آن خوشنويسي كاملا وفادار به اصول و سنت‌هاي قطعي گذشته است. در سوي ديگر، خوشنويسي مدوني است كه سنت گذشته خوشنويسي را با قالب‌هاي جديد همراه مي‌كند. از گروه اول، خوشنويسان بزرگ و معتبر معاصر و همچنين انجمن خوشنويسان ايران را مي‌توان به عنوان حافظين ميراث خوشنويسي گذشته نام برد.
آغداشلو مي‌گويد: از ميان هنرمندان مدرنيستي كه خوشنويسي را دستمايه كار خود قرار داده‌اند، به نهضت نقاشي‌خط مي‌توان اشاره كرد كه با استفاده از خوشنويسي سنتي، تابلوهاي مدرن خود را به وجود مي‌آورند. اما در هر حال، بايد اين را دانست كه پس از گسترش صنعت چاپ، خوشنويسي ايراني نه در وجه كاربردي آن، بلكه در زمينه هنري و غيركاربردي اجرا مي‌شود و جنبه هنري خالص آن، ارزش بسيار يافته است.
آنكه پشت كامپيوتر مي‌نشيند
محمد سلحشور از پيشكسوتان عرصه خوشنويسي است و در 76سالگي همچنان در كار خلق آثار نستعليق است. وقتي از او درباره رواج كامپيوتر و تكنيك‌هاي خوشنويسي كامپيوتري سوال مي‌كنيم، پاسخ جالبي مي‌دهد: اگر هم بتوان از طريق كامپيوتر به خوشنويسي پرداخت، باز هم افرادي كه پشت كامپيوتر مي‌نشينند، بايد درجه «ممتاز» داشته باشند تا بتوانند كرسي‌هاي خط را به درستي بگذرانند.
رييس شوراي عالي انجمن خوشنويسان نيز همانند آيدين آغداشلو معتقد است كه خوشنويسي همچنان به ساحت هنر تعلق دارد. سلحشور در باب تغيير فضاي زيستي هنرمندان خوشنويس كه ديگر آن آرامش فكري خوشنويسان قديم را ندارند، مي‌گويد: لطافت و زيبايي هنر خوشنويسي، براي آفريننده‌اش،‌ آسايش و آرامش را هم به وجود مي‌آورد.
به فكر موزه دائمي باشيد
همان‌گونه كه عنوان شد، نمايشگاه استادان بزرگ نستعليق، بخش‌هاي مختلفي دارد، اما رويكرد و بخش اصلي آن، همان نمايش آثار قدماي اين عرصه است. براي رسيدن به اين هدف، بيش از 50مجموعه‌دار بخش‌خصوصي و غير دولتي شناسايي شده‌اند و با آنها مذاكرات اوليه صورت گرفته تا آثار منحصربه‌فرد خود را به شكلي اماني در اختيار موزه هنرهاي معاصر تهران بگذارند. ناصر جواهرپور يكي از اين مجموعه‌داران است كه درباره اهميت نمايش آثار قدماي خوشنويسي مي‌گويد: اين اتفاق باعث مي‌شود كه جوانان با جنبه‌هاي هنري خوشنويسي ما آشنايي پيدا كنند. علاوه بر آن، ارزش اين كارها بيشتر براي مردم مشخص مي‌شود.وي معتقد است: اگر آثار بزرگان خوشنويسي دوران گذشته را به نمايش بگذاريم، مقوله نگهداري آنها در آينده به صورت دقيق‌تري انجام مي‌گيرد؟ چرا كه ارزش آنها هويدا و آشكار مي‌شود. علاوه بر آن، نمايش اين آثار باعث مي‌شود كه عده‌اي سرمايه خود را در مقولات ديگر هزينه نكنند و در اين عرصه سرمايه‌گذاري كنند تا بدين طريق، گنجينه‌هاي بزرگ هنري از كشور خارج نشود.
جواهرپور در پايان مي‌گويد: اميدوارم مسوولان يك موزه دائمي برپا كنند و آثار خوشنويسي گذشتگان را به نمايش بگذارند. در اين صورت، هم محققان و هنرمندان و هم عامه مردم، با اين هنر والا و اصيل بيشتر آشنا مي‌شوند.
برپايي ميزگردهايي براي پاسخ دادن به تيتر اين گزارش
در زمان برپايي اين نمايشگاه در موزه هنرهاي معاصر تهران قرار است كه طي چند نشست و ميزگرد تخصصي حداقل اولين پاسخ‌ها به سوالات فوق داده شود. نشست‌ها و ميزگردهايي كه با حضور 15 استاد دانشگاه و پژوهشگر برگزار خواهد شد، شامل اين محورها و مقولات است: بررسي جايگاه و ارزش‌هاي جاودانه هنر خوشنويسي؛ بحث، نقد و گفت‌وگو در سير تطور و تحول خوشنويسي؛ بررسي سير باطني هنر خوشنويسي؛ بررسي صورت و معنا در خوشنويسي؛ بررسي جنبه‌هاي زيبايي‌شناسي خوشنويسي و همچنين تحليل مرزهاي فن و هنر خوشنويسي.
همچنين نگارش مقالات مرتبط با هنر خوشنويسي به استادان و كارشناسان اين عرصه سفارش داده شده تا مجموع آنها در قالب يك كتاب منتشر شود. مي‌توان اميدوار بود كه مجموع اين ميزگردها و نشست‌ها و مقالات، تا حدودي پاسخگوي اين سوال اصلي و جدي باشد كه نهايتا در دوران معاصر، خوشنويسي تا چه اندازه به عنوان يك «هنر» باقي مانده است و چه بخشي از آن – به واسطه كامپيوتر و تكنولوژي روز – تبديل به فن و تكنيك شده است.
يادي از برادران ميرخاني و استادان فقيد
حسن و حسين ميرخاني، دو برادر هستند كه خوشنويسي امروز ايران با نام و ياد آنها پيوندي ناگسستني دارد؛ زيرا اين دو استاد فقيد از موسسان انجمن خوشنويسان ايران هستند و بسياري از استادان و پيشكسوتان امروز، شاگردان ديروز آنها بوده‌اند. به همين خاطر در نمايشگاه استادان بزرگ نستعليق، بخشي به تجليل از حسن و حسين ميرخاني اختصاص يافته ا ست. علاوه بر آن، قرار است در بخشي به اسم «زنده‌يادان»، از استادان خوشنويسي كه روي در نقاب خاك كشيده‌اند، تجليل و قدرداني شود.
همه سلايق، زير يك سقف
بي‌شك برپايي چنين مراسمي ساده نبوده و نمي‌توانسته هم باشد؛ چرا كه در عرصه خوشنويسي، علايق و سلايق و نگاه‌هاي بسيار متعدد و متفاوتي وجود دارد و آوردن همه آنها زير يك سقف، كاري بس دشوار بوده است. امير عبدالحسيني، خود به دشواري اين كار واقف بوده است. به همين دليل است كه مي‌گويد: در تركيب هيات داوران و هيات كارشناسان آثار قدما تلاش بر اين بوده است كه انتخاب‌ها با نگاهي فراگير صورت بگيرد و از تمامي گروه‌ها و گرايش‌ها در تمامي بخش‌هاي نمايشگاه دعوت شده است تا نمايشگاه به صورت يك حركت ملي و جامع برگزار شود.
آيدين آغداشلو هم عنوان مي‌كند: نمايشگاه استادان بزرگ نستعليق مي‌تواند دريچه‌اي باشد براي نگاهي جامع به چگونگي و موقعيت خوشنويسي سنتي و استادان بزرگ خوشنويسي معاصر.
چهارشنبه 16 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 225]