اقتصاد - پايان دردناك خاويار

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: اقتصاد - پايان دردناك خاويار
اقتصاد - پايان دردناك خاويار

گروه اقتصاد:حفظ و تكثير ماهيان خاوياري درياي خزر شايد تنها نكته مثبت فعاليت‌هاي دولت نهم در وزارت جهاد كشاورزي و سازمان شيلات باشد. اطلاعات كمتر دستكاري شده موجود نشان مي‌دهد حفظ و تكثير ماهيان خاوياري درياي خزر جزء برنامه‌هايي است كه دولت نهم و وزارت جهاد كشاورزي به‌خوبي پيگيري مي‌كنند. ايران كماكان در راستاي حفظ ذخاير ماهيان خاوياري درياي خزر حركت مي‌كند؛ حركتي كه سرعت گرفته و سياست‌هاي ضعيف وزارت جهاد كشاورزي در آن جايي ندارد. به همين دليل از نگاه منتقدان تنها نكته مثبتي كه بر عملكرد وزارت جهاد كشاورزي تصور مي‌شود حفظ ذخاير خاوياري و تكثير و پرورش ماهيان خاوياري است. البته فعاليت‌هاي موجود با انتقاد‌هايي روبه‌رو است. بهروز كاكاوند ـ مديرعامل صندوق توسعه صادرات آبزيان با انتقاد از اينكه استحصال و صادرات خاويار وحشي به دست بخش دولتي انجام مي‌شود، تصريح كرد: «تاكنون هيچ برنامه‌ريزي‌اي براي استحصال خاويار پرورشي و صادرات آن نشده كه تدبيري لازم براي آن انديشيده شود كه سرنوشت صادرات آن همچون ميگو نشود.» اما با اين حال روند حركت براي حفظ سهم در ذخاير درياي خزر مناسب است. شايد آن هم به دليل سهم ايران از خاويار جهان است. سهم ايران از استحصال خاويار حدود 46 درصد است؛ ذخايري كه در حال كاهش است؛ كاهش نگران‌كننده‌اي كه دنيا را فرا گرفته است. زيرا 90 درصد ذخاير خاوياري در درياي خزر است؛ ذخايري كه دانشمندان انقراض آن را در سال‌هاي آينده پيش‌بيني مي‌كنند. رئيس مركز انستيتو بين‌المللي تحقيقاتي ماهيان خاوياري كشور در اين‌باره مي‌گويد: براساس بررسي‌هاي به عمل آمده، ذخاير ماهيان خاوياري پنج كشور ساحلي درياي خزر به‌شدت كاهش يافته و اين روند نزولي همچنان تداوم دارد. به گفته محمد پوركاظمي گشت‌هاي تحقيقاتي كه در آب‌هاي كم‌عمق مازندران انجام شد، بيانگر اين واقعيت است كه ذخاير ماهيان خاوياري باز هم نسبت به سال گذشته و با توجه به گونه‌هاي مختلف 10 تا 20 درصد كاهش يافته است و همچنان نيز روند نزولي را طي مي‌كند.

او‌ با اشاره به اينكه روسيه صادرات خاويار خود را در سال 2008 در سطح صفر اعلام كرده است، وضعيت ماهيان خاوياري در درياي خزر را بحراني مي‌داند و خواستار توجه جدي و برنامه‌ريزي دقيق علمي در اين زمينه مي‌شود. پوركاظمي در ادامه مي‌گويد: با طرح كاهش استحصال راهكار اساسي براي مقابله اين بحران در دريا و رودخانه و بخش آبزي پروري متناسب با فعاليت‌هاي طرح‌هاي تحقيقاتي بايد صورت گيرد. او معتقد است: به منظور حفظ و تكثير ماهيان خاوياري درياي خزر اين طرح طي يك برنامه 15 ساله و 10 برنامه اجرايي با بيش از 222 طرح تحقيقاتي براي 14 سال آينده را مشخص كرده كه بايد به صورت همگام و هماهنگ انجام شود تا بتوان ذخاير ماهيان خاوياري را حفظ كرد. رئيس مركز انستيتو بين‌المللي تحقيقاتي ماهيان خاوياري شهيد «دادمان» يكي از دلايل كاهش ذخاير ماهيان خاوياري را نبود مديريت يكپارچه پنج كشور حاشيه درياي خزر براي مقابله با صيد غيرمجاز و قاچاق در كشورهاي ساحلي ذكر كرد. پوركاظمي سپس مصرف زياد گوشت خاويار در بازارهاي داخلي كشورهاي همسايه حاشيه درياي خزر، آلودگي و تخريب بستر رودخانه‌ها و ايجاد سد و پل در مسير مهاجرت آنها را از ديگر دلايل كاهش ذخاير ماهيان خاوياري درياي خزر عنوان مي‌كند.
14 سال ديگر بدون خاويار
در حال حاضر طبق مطالعات صورت گرفته توسط «صندوق جهاني طبيعت» (دابليو.اف.‌ان)، تعداد ماهي‌هاي خاوياري اين دريا كه از عصر دايناسورها باقي مانده‌اند طي دو دهه گذشته بيش از 90درصد كاهش يافته و طبق پيش‌بيني‌ها تا 10 سال آينده نسل اين ماهي‌ها منقرض خواهد شد. اكنون تعداد ماهي‌هاي خاويار درياي خزر به يك‌چهلم كاهش يافته است آن هم به دليل فعاليت‌هاي دريايي‌اي كه پنج كشور حاشيه درياي خزر از جمله ايران، آذربايجان، تركستان، قزاقستان و روسيه انجام دادند.
متخصصان محيط زيست با مطالعه وضعيت زيست ماهي‌هاي خاوياري و عمدتا ماهي استروژن در درياي خزر، مهم‌ترين منبع توليد خاويار، پيش‌بيني كردند، تا 14 سال ديگر خاويار جهان منقرض خواهد شد. آنها هم مهم‌ترين دليل اين امر را تخريب محيط زيست اين ماهي بزرگ پيكر و كاهش توليد آن در مقايسه با گذشته و همچنين افزايش صيد غيرقانوني مي‌دانند. به گفته اين محققان سطح توليد ماهي استروژن درياي خزر از 30 سال پيش تاكنون 90 درصد كاهش يافته است و حجم تجارت غيرقانوني خاويار خزر در سال گذشته 500 ميليون دلار تخمين زده مي‌شود. ماهي استروژن در مدت نسبتا طولاني (10 تا 12 سال) آماده توليد خاويار مي‌شود اما صيد غيرقانوني آن عملا موجب عدم ‌رسيدن آن به سنين مولد يا كوتاه بودن عمر اين ماهي مي‌شود. البته دولت روسيه به عنوان يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان ماهي خاوياري با ممنوعيت صادرات اين محصول از سه سال قبل مزارع متعدد پرورش ماهي استروژن را ايجاد كرده است كه امروزه در روسيه با مجازات زندان همراه است. قاچاقچياني كه بدون ماهي متوقف مي‌شوند فقط اندكي جريمه مالي مي‌شوند. طي سال‌هاي اخير ايران هم كه 46 درصد سهميه صادرات خاويار كشورهاي حاشيه خزر را در اختيار دارد تلاش‌هاي ارزنده‌اي در راستاي حفظ گونه ماهي‌هاي خاوياري و بهبود وضعيت بازار خاويار انجام داده است. در سال‌هاي اخير علاوه بر تشديد دولت ايران بر نظارت سواحل به منظور جلوگيري از ماهيگيري غير قانوني، متخصصان ايراني تلاش مي‌كنند تحت استراتژي‌هاي زيست محيطي خاص، از مرگ و مير ماهي‌هاي خاوياري جلوگيري كنند. امسال هم براي كاهش صادرات خاويار خود پيش قدم شدند. ايران به منظور حفظ ذخائر تاس ماهيان خزري، ميزان سهميه صادرات خاوياري‌اش را در سال 2008 ميلادي از 43 تن به 42 تن كاهش داد. رئيس موسسه تحقيقات بين‌المللي ماهيان خاوياري ايران در اين‌باره گفت: «ايران داوطلبانه سهميه صادرات خاويارش را كاهش داد.» پوركاظمي افزود: «سهميه صادرات خاويار پنج كشور حاشيه خزر پارسال حدود 92 تن بود كه امسال با كاهش داوطلبانه سهميه ايران به 91 تن رسيد.» به گفته محمدحسين طلوعي-رئيس مركز تكثير ماهي‌هاي خاوياري شهيد بهشتي نيز طي سال گذشته تنها نيمي از 15 تن خاويار استخراج شده از سواحل ايران در درياي خزر به مصرف صادرات رسيده و حدود 85 درصد باقيمانده براي باروري اين نوع ماهي‌ها روانه مركز تكثير شهيد بهشتي شده است.
با اين حال هنوز مشكلات زيادي پيش روي حفظ ذخاير است. هنوز به‌رغم اينكه روسيه و ايران طرح‌هايي براي جلوگيري از صيد بي‌رويه ماهي خاويار و همچنين افزايش شمار اين گونه آبزي در درياي خزر در پيش گرفته‌اند ساير كشور‌ها همكاري نمي‌كنند. روسيه و ايران بارها خواهان مشاركت ديگر كشورهاي ساحلي درياي خزر شدند اما آنها نه‌تنها همكاري نكردند بلكه مخالفت هم كردند. اخيرا هم قزاقستان پيشنهاد روسيه براي توقف پنج‌ساله صيد ماهي خاويار در درياي خزر را رد كرد.
پيشنهاد منع پنج‌ساله صيد ماهي خاويار را سازمان فدرال شيلات روسيه با هدف جلوگيري از انقراض نسل ماهي خاويار مطرح كرده است. اما قزاقستان با ممنوعيت پنج‌ساله صيد ماهي خاويار مخالفت كرده است؛ مخالفتي كه تلاش‌هاي ايران و روسيه، بزرگ‌ترين سهامداران خاويار درياي خزر و كشورهاي چين، فرانسه و آمريكا كه اقدام به پرورش ماهي استروژن كردند را تحت تاثير قرار مي‌دهد. مدتي است برخي كشورهاي اروپايي براي حمايت توسعه پرورش ماهيان خاوياري اقدام به پرورش خاويار كرده‌اند. رئيس مركز انستيتو بين‌المللي تحقيقاتي ماهيان خاوياري شهيد دادمان در اين‌باره مي‌گويد: «كشور ايتاليا با توليد 500 تن ماهي و 22 تن خاويار، فرانسه با 15 تن خاويار، چين با 150 تن ماهي و حدود پنج تن خاويار و آمريكا با 20 تن خاويار از صنعت آبزي پروري و توليد ماهي و خاويار حمايت مي‌كنند.» اما با اين وجود كارشناسان معتقدند تلاش‌هاي كنوني كافي نيست و حفظ ماهيان خاوياري نياز به تدابير وسيع‌تر و موثرتري دارد؛ تدابيري كه اگر پيگيري نشود مهم‌ترين منبع توليد خاويار و به ويژه بهترين نوع خاويار بلوگاو موسوم به طلاي سياه كه از 200 ميليون سال قبل روي كره خاكي زندگي مي‌كند تا چند سال ديگر نابود خواهد شد.
سه شنبه 15 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 61]