نقد فيلم/ناهمخواني درام و واقعيت در ديوار طالبي

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نقد فيلم/ناهمخواني درام و واقعيت در "ديوار" طالبي
فيلم سينمايي "ديوار" كه بر اكران سينماهاست، مي‌تواند اثري هوشمندانه و گيشه‌پسند از فيلمسازي متوسط محسوب شود، ولي وقتي فيلمساز محمدعلي طالبي باشد كه نگاهي عميق به قهرمانان نوجوان دارد، نمي‌توان هوشمندي او را به فال نيك گرفت.

به گزارش خبرنگار مهر، طالبي در تازه‌ترين ساخته خود هر چند يك شخصيت واقعي را محور كار قرار داده ولي در پرداخت ماجرا به شدت بر مسير دراماتيزه كردن واقعيت پيش رفته كه با نگاه انتقادي اجتماعي وي چندان همخواني ندارد.

"ديوار" داستان مصائب زندگي يك دختر نوجوان است كه مجبور مي‌شود به يك شغل مردانه روي بياورد و درست هنگامي كه در آستانه رسيدن به نقطه اوج و قله موفقيت است، خط قرمزهاي اجتماعي او را از پيشرفت بازمي‌دارند. در واقع اين قواعد بازي در جامعه مردانه است كه حضور يك دختر نوجوان / جوان را در موقعيتي مردانه برنمي‌تابد و او را از ادامه مسير به شكل متعارف و معمول بازمي‌دارد.

طالبي بنا به دغدغه‌ها و سليقه شخصي خود كه متأثر از كارنامه‌اش است، براي ساخت "ديوار" از موقعيت يك شخصيت واقعي وام گرفته است. دختري نوجوان كه در شهربازي و اماكن تفريحي به موتورسواري در ديوار مرگ مي‌پردازد و سوژه مطبوعات و نشريات زرد براي مصاحبه و گفتگو و ... شده است.

اين نقطه آغاز به نظر منطقي‌ترين جرقه براي شروع كار در ذهن فيلمسازي چون طالبي است كه سبقه‌اش نشان از نگاه عميق او به زواياي پنهان زندگي نوجوانان جامعه‌اش دارد. هر چند او در چند فيلم اخير خود به پسران نوجوان توجه نشان داده ولي به نظر مي‌آيد اين قهرمان نوجوان دختر، قابليت برجسته شدن در فيلمي از اين كارگردان را دارد.

طالبي در عين وامداري به نگاه و دغدغه‌هاي خاص خود پس از ساخت چند فيلم ناكام در اكران، در جديدترين فيلمش توجه به مخاطب را باز هم به شيوه خودش مد نظر قرار داده است. طبيعتاً در اين ميان آنچه مي‌تواند هر دو وجه را براي وي در ساخت فيلم تأمين كند، وام گرفتن از واقعيت و اجتماع و دراماتيزه كردن آن بر بستري است كه بتواند مخاطب را درگير كند.

براي رسيدن به اين مهم اولين گام چگونگي پرداخت فيلمنامه است تا بتواند با جذابيت بخشيدن به ماجراي اين قهرمان بالقوه جذاب، مخاطب را درگير فراز و نشيب و افت و خيزهاي زندگي او كند. همين وجه است كه به نظر مي‌آيد با دراماتيزه شدن يكسويه و پررنگ شرايطي فراهم كرده تا نقد اجتماعي كه قرار بوده در زيرلايه فيلم جاري شده و قواعد بازي در يك جامعه مردسالار را مورد سئوال قرار دهد، به گونه‌اي بي‌اثر و خنثي شود.

ستاره (گلشيفته فراهاني) دختري نوجوان است كه با مادر و برادرش زندگي مي‌كند و مرگ پدر كه موتور سوار ديوار مرگ بوده، شكافي در شرايط نه چندان مناسب آنها ايجاد مي‌كند. ارائه اين تصوير اوليه و ناكامي‌هاي ستاره در اين مقطع براي آنكه بتواند باري از دوش خانواده بردارد، هر چند به واقعيت‌هاي اجتماع ارجاع مي‌دهد ولي پرداخت و لحني دارد كه آن را بيشتر به سوي ملودرام‌هاي آشنا مي‌برد.

به اين ترتيب وقتي قرار است مثلاً اقدام ستاره براي انجام هر كاري او را به سمت و سوي كارهاي مردانه چون باربري و ... بكشاند، موقعيتي منحصر به فرد در اختيار فيلمساز بوده تا با اين تمهيد، تم و حرف اصلي فيلم را به تصوير بكشد بدون
آنكه درباره آن حرف بزند يا تأكيدي در كار باشد.

اما در همين مقاطع است كه لحن و پرداخت كلي فيلم به شدت به سوي احساسات‌زدگي و اغراق مي‌رود و همه مولفه‌هاي ممكن دست به دست هم مي‌دهند تا مرتب به مخاطب يادآور شوند كه اين تنها يك فيلم است كه مي‌خواهد او را ه هر ترتيب درگير داستان خود كرده و تا پايان همراه بكشاند.

اين وجه را مي‌توان از نوع بازي بازيگران فيلم، كنش و واكنش‌هاي آنها و شرايطي كه براي برجسته شدن اين رفتارها چيده شده، نيز برداشت كرد. انتخاب بازيگران فيلم مولفه‌اي ديگر است كه پس از پرداخت و چيدمان فيلمنامه شرايطي فراهم كرده تا جذابيت‌هاي دراماتيزه شدن فيلم بيش از نقد تند اجتماعي كار ديده شده و مورد توجه قرار بگيرند.

گلشيفته فراهاني، محمد كاسبي، آزيتا حاجيان و ... از بازيگراني هستند كه سابقه ذهني مخاطب از آنها و كارنامه بازيگريشان خود به خود يكسري پيش فرض‌ها را در نوع بازي و انتظار مخاطب از بازيگر و كاراكترهايشان ايجاد مي‌كند. همانطور كه قابل انتظار است فراهاني در نقش يك دختر نوجوان كه به مهارتي مردانه چون موتورسواري علاقه دارد، همان پتانسيل موجود در كاراكترش را به فيلم بياورد و شادي و غم كاراكتر ستاره را از فيلتر شخصي خود عبور دهد.

اين وجه نه به عنوان نقطه قوت يا ضعف بلكه به عنوان يكي از مولفه‌هايي مطرح است كه موجب شده فيلم "ديوار" به اندازه استعدادي كه قهرمان و موقعيتش در اختيار داشته، نتواند به عنوان فيلمي واجد لايه‌هاي عميق و دروني اجتماعي مطرح شود. به اين ترتيب اوج و فرود حركت اين قهرمان بيش از هر چيز به ملودرام و نمايشي چيده شده پهلو مي‌زند تا وامداري به رئاليسمي كه طالبي نشان داده در به تصوير كشيدن آن مهارت فراوان دارد.

در فيلم "ديوار" خط فرعي‌هايي براي ارتباط‌هاي ستاره طراحي شده تا او از يك وجهي شدن فراتر رفته و دغدغه‌هاي دخترانه و زنانه او نيز مجالي براي حضور داشته باشند. خط فرعي دوست دختر ستاره كه مسيري اجباري را در زندگي پي مي‌گيرد و همچنين رابطه عاطفي كمرنگ او با يك خبرنگار مطبوعات از جمله اين موارد هستند.

رابطه ستاره با دوستش مستعد پرداختن به لايه‌هاي از اين شخصيت است كه در عين علاقه به موتورسواري و كارهاي نامتعارف براي دختران، همچنان دغدغه‌هايي از جنس خاص خود دارد. بعلاوه اين خط فرعي به جهت پرداختن به سرنوشت دوست او كه به يك ازدواج اجباري تن مي‌دهد و به تصويري كه خانواده و جامعه از يك دختر جوان مي خواهد راضي مي‌شود، قابليت پيوند با خط اصلي و مهمتر از آن تم اصلي فيلم را دارد.

اما همين رابطه در اجرا نتوانسته جذابيت و گرماي قابل انتظار را وارد فيلم و اين خط فرعي كند. رابطه‌اي كه آشنا و موفق‌ترين نمونه‌اش در فيلم "زير پوست شهر" رخشان بني‌اعتماد است. رابطه شكل گرفته بين كاراكتر باران كوثري و مهراوه شريفي‌نيا هر چند به عنوان يك خط فرعي در حاشيه خط زندگي طوبي (گلاب آدينه) حركت مي‌كند، اما مي‌تواند به تم اصلي فيلم ارجاع داده و در عين حال وامداري به رئاليسم را كه مهمترين وجه فيلم است خدشه‌دار نكند.

خط فرعي رابطه عاطفي ستاره با خبرنگار روزنامه هم تنها در حد طرح و زمينه‌چيني باقي مانده و در ادامه مشمول بي‌مهري در پرداخت شده است. البته با توجه به گفته‌هاي طالبي الكن ماندن اين خط فرعي مي‌تواند در نتيجه حذف‌هاي انجام شده باشد ولي نمي‌توان به اين نكته توجه نكرد كه كنش و واكنش‌هاي مرتبط با اين رابطه برآمده از طراحي ساده‌انگارانه است.

فيلم سينمايي "ديوار" به گفته بسياري بازگشت طالبي به فيلم "خط پايان" است ولي در ارزيابي اثر متأخر او نبايد اين نكته را از نظر دور داشت كه طالبي پس از "خط پايان" هشت فيلم ديگر ساخته كه هر چند در داخل مهجور و ناكام مانده‌اند اما هم وجهه جهاني او را بالا برده و هم انتظاراتي خاص را از اين فيلمساز ايجاد كرده است.

"ديوار" مي‌تواند فيلمي هوشمندانه و گيشه‌پسند از يك فيلمساز متوسط محسوب شود ولي وقتي قرار باشد اين فيلمساز سازنده آثاري چون "چكمه"، "كيسه برنج"،‌ "تيك تاك" و ... باشد، نمي‌توان هوشمندي او را به فال نيك گرفت. بخصوص با توجه به اينكه نگاه خاص طالبي سازنده تصاويري به يادماندني از زندگي كودكان و نوجوانان با مسائلشان بوده است.

"ديوار" داستان تلاش دختري به نام ستاره است كه مي‌خواهد حرفه پدرش را كه در ديوار مرگ يك شهربازي موتورسواري مي‌كرده، پس از مرگ او ادامه دهد. گلشيفته فراهاني، مهرداد صديقيان، آزيتا حاجيان، محمد كاسبي، معصومه ميرحسيني و منوچهر آذري بازيگران فيلم هستند.

طالبي و شيرين بينا فيلمنامه‌نويسان،‌ حسين جعفريان مدير فيلمبرداري، بهمن اردلان صدابردار، عبدالله اسكندري طراح چهره پردازي، محسن آهنگري طراح صحنه و لباس، محمد علينقي كني مدير توليد، ميترا محاسني عكاس و هارون يشايايي تهيه‌كننده "ديوار" هستند.

"ديوار" در بخش مسابقه بيست و ششمين جشنواره فيلم فجر به نمايش درآمد و از چهارشنبه دوم مردادماه در گروه سينمايي "آفريقا" جايگزين "زن‌ها فرشته‌اند" شده است.
دوشنبه 14 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 942]