تنها کسی که در مورد«پیامبر اسلام » فیلم ساخت

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: خبرگزاری ایسکانیوز: فیلم «محمد رسول‌الله» جدی‌ترین کار «عقاد» محسوب می‌شود و در پخش جهانی اش با موفقیتی عظیم به ویژه در جهان اسلام روبرو شد و تنها فیلمی است که در ابعاد جهانی راجع به پیامبر اسلام ساخته شده است.

«مصطفی عقاد» در سال ۱۹۳۵ در سوریه متولد شد و ۱۹ ساله بود که خاورمیانه را به قصد عزیمت به آمریکا ترک کرد. تحصیلات او در دانشگاه UCLA انجام گرفت و اولین فیلمش را با عنوان «الرساله» در سال ۱۹۷۶ کارگردانی کرد.
«مصطفی عقاد» توانست در سال 1976، اولین و مشهورترین فیلم خود را درباره پیامبر گرامی اسلام بسازد. نام اصلی این فیلم «الرساله: داستان اسلام» بود که در ایران به «محمد رسول الله» مشهور شد. برای نوشتن فیلمنامه این فیلم جاودانه، عقاد سه سال وقت صرف کرده بود.
در همین سال او نسخه جهانی فیلم را نیز ساخت که «آنتونی کویین» در نقش حمزه عموی پیامبر و «ایرنه پاپاس» در نقش هنده همراه ابوسفیان حضور یافته بودند. عقاد برای ساخت این فیلم تلاش زیادی کرد. عقاد برای گرفتن مجوز شرعی این فیلم، حتی به الازهر رفت تا موافقت دانشمندان و اساتید آن دانشگاه را جلب کند.
تمهیدات اولیه عقاد برای ساخت فیلم محمدرسول الله که نام اصلی اش «رسالت یا پیام » است زمانی قریب به۵ سال را به خود اختصاص داد. جدا از الازهر، مرکز شیعیان در لبنان؛ محوریت شخص امام موسی صدر نیز در این زمینه تأییدات خود را برای ساخت این اثر صادر کردند. ابتدا قرار بود فیلم با کمک لیبی، کویت و مراکش ساخته شود اما پس از اعتراض عربستان به ساخت این فیلم، کویت و مراکش عقب کشیدند و تنها لیبی باقی ماند که این کشور نیز شرط کمک به ساخت این فیلم را، تولید یک فیلم براساس مبارزات یکی از شخصیت های ملی لیبی قرار داد که مورد موافقت عقاد نیز قرار گرفت.
این فیلم که یکی دوسال قبل از انقلاب اسلامی ایران ساخته شد، در زمان اوج گیری انقلاب و به ویژه موقعی که امام خمینی (ره) در نوفل لوشاتو به سر می بردند، بارها از شبکه های تلویزیون اروپا پخش شد تا به عنوان تنها اثر بلند سینمایی که راجع به اسلام ساخته شده است مردم اروپا بتوانند از روی آن نسبت به پیام انقلاب و موقعیت امام خمینی، شناخت بیشتری کسب کنند.
بدین ترتیب این فیلم عملاً تبدیل به بلندگویی شد تا برخی جنبه های انقلاب اسلامی را عنوان کند، بی آن که به چنین قصدی ساخته شده باشد.محمدرسول الله فیلمی راجع به تاریخ اسلام و زندگی پیامبر اسلام است؛ منتها عقاد سعی کرده است صرفاً به تبیین نقاط عطف و شاخص زندگی حضرت محمد(ص) بپردازد زیرا که کلیت تاریخ زندگی آن بزرگوار، مجموعه بیشتری را اقتضا می کرد که بیشتر مناسب سریالی تلویزیونی می نمود. این نقاط شاخص عبارت بودند از نبوت حضرت محمد(ص)، تبلیغ دین خدا در مکه، محاصره اقتصادی و اجتماعی مسلمانان به دست کفار قریش، هجرت به مدینه، ساخت مسجدالنبی به عنوان مرکز حکومت اسلامی، جنگ بدر، جنگ احد، صلح حدیبه و سرانجام فتح مکه.
انتخاب این نقاط شاخص حاکی از مؤلفه های الگوهای کلاسیک روایی در سینما بود که از یک وضعیت آرام و متعادل زندگی در مکه آغاز می شد و پس از فراز و نشیب فراوان به همان نقطه تعادل بازگشت به مکه ختم می گردید.
پرداخت خوب صحنه های جنگ، موسیقی شنیدنی، تدوین روان و فیلمبرداری همراه با اثر، جزو ویژگی های مثبت این فیلم است. عقاد برای رعایت حرمت شخصیت حضرت پیامبر، از تمهید نمای نقطه نظر (P.O.V) جهت اتصال حضور ایشان استفاده کرده بود که این امر را البته با تمهیداتی دیگر به شخصیت مقدس حضرت علی نیز تعمیم بخشیده بود.
فیلم «محمدرسول الله» در پخش جهانی اش با موفقیت به ویژه در جهان اسلام روبرو شد و هنوز که هنوز است تنها فیلمی است که در ابعاد جهانی راجع به پیامبر اسلام ساخته شده است.
عقاد دوسال پس از ساخت این فیلم، تهیه کنندگی مجموعه فیلم های هالووین را آغاز کرد که تا سال ۲۰۰۲ با ساخت هشتمین سری از این مجموعه ادامه داشت این فیلم ها آثار سینمایی تجاری بودند که در ژانر وحشت ساخته شده بودند. برای بسیاری از افرد مایه تعجب بود که چگونه عقاد به عنوان سازنده فیلمی راجع به رسول خدا، تهیه کنندگی این قبیل فیلم ها را به عهده می گیرد، اما او خود را قبل از هر چیزی که سینماگر می دانست. سال ۱۹۸۲ عقاد به ساخت سومین فیلم سینمایی اش پرداخت اگر دو نسخه فیلم محمدرسول الله را ۲ فیلم جداگانه به حساب آوریم.« شیر صحرا» که درایران با نام «عمر مختار» به نمایش درآمد.
«عمر مختار» همان قهرمان ملی لیبی است که قذافی ساخت فیلم درباره او را شرط ساخت فیلم محمدرسول الله قرار داده بود. عمر مختار، مبارز لیبیایی بود که با روحیه مقاوم و سازش ناپذیرش، عرصه را بر دولت موسولینی که قصد تصرف خاک این کشور را داشت تنگ کرده بود.
«موسولینی» در پی چند تهاجم ناموفق قوایش به منطقه مزبور یکی از افسرانش به نام «ژنرال گرازیانی» را مأمور می کند تا آنجا را اشغال کند.«عمر مختار» را نیز دستگیر کند اما عمر مختار همراه با هموطنانش در مقابل تهاجمات گرازیانی و نیروهای ایتالیایی با سرسختی دفاع می کنند و حملات متقابلی را نیز بر علیه آنها انجام می دهند.
اما سرانجام گرازیانی در آخرین حمله خود ، عمر مختار را دستگیر می کند و پس از آن به دستور ارتش ایتالیا در ملأ عام به دار آویخته می شود.این فیلم نیز که مثل محمدرسول الله یک فیلم عظیم است، از بازیگران و عوامل بزرگی بهره برده است.
«آنتونی کویین» در نقش عمر مختار، «اولیور ریه» در نقش «گرازیانی» و «رد استایگر» در نقش «موسولینی» از آن جمله اند و البته موسیقی نیز مانند فیلم قبلی بر عهده «موریس ژار» بوده است. در این فیلم نیز عقاد به شیوه فیلمساز محبوبش «دیوید لین» تأسی کرده بود او دیوید لین را ستایش می کرد.
موسیقی فیلم «محمدرسول الله» که ساخته آهنگساز فرانسوی، موریس ژار است دیگر کارکردی فراتر از یک موسیقی عادی فیلم دارد و مبدل به نشانه ای دال بر تداعی یاد پیامبر اسلام شده است و این نشانه آن سان در فرهنگ شنیداری روح ملت رسوخ کرده است که گویی دیگر پدیده ای بومی است.
در مقیاس کوچکتر، فیلم «عمر مختار» نیز سایه ای از ایدئولوژی انقلاب را با خود به همراه دارد. پخش این فیلم در اوایل دهه ۶۰ شمسی از تلویزیون ایران، مقارن باآغاز جنگ تحمیلی بود.
بدین ترتیب ساخته های مصطفی عقاد برای ایرانیان واجد معنایی بیش از مفهوم ساده این دو فیلم بود، معنایی که با اقتضائات زمان و مکان و فضا توأم بود.اما مصطفی عقاد در سطح جهان، بیش از آن که به عنوان یک فیلمساز مطرح باشد، عنوان تهیه کنندگی اش در مناسبات هالیوودی معروف بود. او از معدود عرب هایی بود که توانسته بود به مجموعه ساختار سینمایی آمریکا راه پیدا کند.
عقاد پس از کارگردانی این دوفیلم، تا سال 2002 میلادی، تهیه کنندگی 10 فیلم دیگر را برعهده داشت. او درباره حضورش به عنوان یک مسلمان در هالیوود گفته بود: در مبارزه دائمی با هالیوود شکست نخورده‌ام.
مصطفی عقاد در سال 1371 به ایران دعوت شد تا فیلمی درباره حضرت امام خمینی (ره) بسازد. اما متاسفانه این اتفاق هرگز نیفتاد. چرا که در آن سال، نه تحقیقات دقیق و کاملی درباره زندگی حضرت امام (ره) وجود داشت و نه ایران می توانست در حین تحمل مشکلات اقتصادی سالهای پس از جنگ، هزینه بسیار سنگین ساخت این فیلم را بپردازد.
عقاد با اینکه نتوانسته بود فیلمی درباره حضرت امام (ره) بسازد اما معتقد بود در فیلم «شیر صحرا» عمر مختار) به این شخصیت جاودانه ابراز ارادت کرده است. او در گفتگویی با نشریه «میدل ایست» اظهار داشته بود که این فیلم را با تاسی از انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) ساخته است. او گفته بود: «عمر مختار حتی از لحاظ شکلی به آیت‌الله خمینی شبیه است. البته این یک تصادف است و ما نمی‌دانستیم که این تصادف به ساخته شدن فیلم کمک خواهد کرد.
مصطفی عقاد یکبار دیگر، در سال 1378، به مناسبت جشنواره فیلم فجر به تهران سفر کرد. او در این سفر، از شیفتگی اش نسبت به سینمای پاک و سالم ایران سخن گفته بود و ابراز تمایل کرده بود تا بازهم، سفری به ایران داشته باشد اما اجل به او مهلت نداد. او در تمام این سال‌ها نه تنها مجموعه فیلم‌های ترسناک هالیوودی را تهیه‌کنندگی کرد بلکه به سراغ فیلم‌های جدی‌تری با تم اسلام و مسلمین رفت و در این زمینه نیز بسیار موفق بود.
فیلم «محمد رسول‌الله» که جدی‌ترین کار «عقاد» محسوب می‌شود، علی‌رغم آنکه در خاورمیانه با استقبال خوبی روبه‌رو شد ولی پس از آنکه برای اولین بار در واشنگتن به نمایش درآمد، با مخالفت گروه‌هایی از مسلمانان آمریکایی روبه‌رو شد. آنها که این فیلم را به گونه‌ای توهین به مقدسات اسلامی تلقی می‌کردند خواستار عدم نمایش آن در ایالت متحده آمریکا شدند.
«عقاد» که بیش از 17 میلیون دلار هزینه صرف ساخت این فیلم کرده بود و توانسته بود به واسطه این فیلم در عرصه رقابت‌های اسکار نیز موفق به کسب جایزه بهترین فیلمنامه غیر اقتباسی شود، از واکنش این عده از مسلمانان بسیار سرخورده شد.
وی در مصاحبه در سال 1977 با خبرگزاری آسوشیتدپرس در جواب به این گروه از مسلمانان گفت: من این فیلم را ساختم تا به این وسیله بتوانم داستان اسلام و 700 میلیون مسلمان را برای غربیان روایت کنم.
«عقاد» در تمامی سال‌های کاری خود، همواره با «باب وینستین»، تهیه‌کننده مشهور هالیوود همکاری نزدیک داشت.
«وینستین» در جریان کشته شدن عقاد به خبرگزاری‌های گفت: از دست دادن دوست و همکار عزیزمان، «مصطفی» در کمپانی «وینستین»، دل همه را به درد آورد و در این شرایط سخت خود را شریک غم خانواده او می‌دانیم.
«مصطفی عقاد» کارگردان سوری ۱۱ نوامبر ۲۰۰۵ به همراه دخترش با انفجار بمبی توسط القاعده که در مجلس عروس در هتلی در اردن کار گذاشته شده بود، کشته شد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 297]