التزام های دشوار

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: التزام‌های دشواری که در کار شاعری تکلیف می‌شد، نوع دیگری از این آزمون‌ها بود و نیز التزام به ردیف‌های سخت، آزمونی دشوار می‌نمود. از این دست است امتحانی را که از دهقان علی شطرنجی به عمل آوردند. عوفی گوید: «در ماوراءالنهر آن روز که خورشید به حوت آید، همان روز لک‌لک بدان دیار آید، و خلقی به رسیدن او شادی کنند و او را مبشّر قدوم بهار خوانند. دهقان علی را امتحان کردند که قصیده لک‌لک ردیف پرداخت در غایت لطف. و آنگاه ابیاتی چند که در خاطر داشت به تحریر آورد (عوفی، لباب الالباب، ج۲، ص ۱۹۹-۲۰۰). و محمد بن عمرالفرقدی قصیده‌ای گفت به امتحان افاضل، ردیف تیغ و قلم، و سخت لطیف:
کس از ملوک جهان یادگار تیغ و قلم/نبوده است مگر شهریار تیغ و قلم
(عوفی،لباب الالباب، ج۲، ص ۳۱۲)
و شاعری دیگر که وی را نامعبدالرافع بن ابی الفتح هروی است قصیده‌ای به رسم امتحان با ردیف آستین پرداخته است:
جانامپوش بر گل رخسار آستین/وز خون مرا مخواه چو گلنار آستین
(عوفی،لباب الالباب، ص ۳۳۰)
شاعری به نام حکیم جنتی را وقتی «به قصیده‌ای امتحان کردند با ردیف پیاله، این قصده بر بدیهه بگفت:
چو آرد سوی لب دلبر پیاله/کند لعلش پر از شکر پیاله…»
(عوفی،لباب الالباب، ص ۳۹۰)
قصاید غرّای کمال‌الدین اسمعیل اصفهانی (شهادت ۶۳۵ ه.ق) در آغاز جوانی موجب شده بود که گروهی از شاعران در شاعری وی تردید روا دارند. چنانکه بارها او را با ردیف‌های دشوار چون «اسب» و «انگور» آزمودند. اینک مطلع قصیده با ردیف «انگور» در بحر مجتث مثمن مخبون مقصور اصلم مسبغ «مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لان):
شگرف برگ نهاده‌ست در رزان انگور/در خزانه گشاده‌ست بر خزان انگور
(کمال‌الدین اسمعیل، دیوان ۹۸۹)
تردید در شاعری شاعران تا این سال‌های اخیر که هر ناشاعری را در جرگه شاعران راه نبود، معمول بوده است. چه استاد ملک الشعراء بهار را پیش آمده است و ما در این باره قلم را در مقالتی دیگر بگردانیم.
این آزمون‌های دشوار، وسیله مطمئنی بود برای آن که هر شاعر کم‌استعدادی راه نفوذ و رسوخ در صف شعرای بزرگ در دربار سلاطین را نجوید و توفیق راه یافتن به دربارها، شاعرانی را دست دهد که جودت ذهن و صفای ذوق با تحصیلات متمادی و زحمت بسیار در کسب دانش همراه کرده بودند.
این عوامل موثر مرسوم مجالس شعرا در قرن پنجم و ششم، که تا قرن نهم کمابیش ادامه داشت می‌توانست شاعرانی فاضل و زبان‌آور و به قول نظامی مستطرف در انواع علوم و متبحر در انواع دانش‌ها تربیت کند.
اختلاف‌های میان شاعران نیز از مجالس شعرا مایه می‌گرفت و ریشه در انجمن‌ها و مجالس شاعران داشت. مثلاً اختلاف نظر فتوحی با انوری که سرانجام به اختلاف مردم بلخ با انوری کشید و همچنین نطفه اختلاف میان خاقانی و مجیر بیلقانی نیز در همین مجالس شعر بسته شد و یا اختلاف میان خاقانی با ابوالعلاء گنجه‌ای، که استاد و پدر زن و مربی و مشوق خاقانی بوده و از خاقان اکبر منوچهر تخلص «خاقانی» را برای او گرفته است، موضوعی است که ریشه در مجالس شعرا دارد که رنجش میان این استاد و شاگرد را سبب گردیده و ابوالعلاء را وادار به اظهار تربیت‌ها و مهربانی‌های خود نسبت به او کرده است

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]