جدال پارلماني بر سر كركوك

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: جدال پارلماني بر سر كركوك
رضا كرمانشاهي : احزاب اصلي كرد در شمال عراق تهديد كرده اند در صورت تصويب قانون انتخابات استاني، از ائتلاف با دولت خارج خواهند شد. احزاب كرد روز پنجشنبه در نشستي به رياست مسعود بارزاني رئيس اقليم كردستان عراق تهديد كردند تصويب قانون فوق واكنش شديد كردها را در پي خواهد داشت.

سه شنبه گذشته 127 عضو پارلمان عراق، قانوني را تصويب كردند كه بر اساس آن انتخابات استاني عراق در پاييز آينده (اكتبر) در حالي برگزار خواهد شد كه انتخابات استان كركوك از آن مستثني شده است. پارلمان عراق دستور داده هياتي براي بررسي اوضاع كركوك تشكيل شود. دليل اصلي خشم كردها اين است كه طبق اين قانون،32 كرسي شوراي اداري اين استان بين كردها، تركمن ها، عرب ها و آشوري ها تقسيم شده است. اين تحولات نشان مي دهد تعيين سرنوشت شهر كركوك در غرب كردستان عراق به دليل مناقشه كردها، اعراب و تركمن ها بر سر حاكميت و مالكيت آن از مسائل تنش زا و حساس در شرايط گذشته، حال و آينده كردستان و عراق به شمار مي رود. - موقعيت جغرافيايي كركوك شهر كركوك مركز استان تميم عراق، در 250 كيلومتري شمال بغداد قرار گرفته و طبق آمار سال 2003، جمعيت آن 755700 نفر بوده است. كركوك شهري باستاني و ادامه شهر آشوري آرافا با پنج هزار سال پيشينه است. امروزه محله اي مرفه نشين با همين نام در كركوك وجود دارد. رودخانه زاب كوچك (از شاخه هاي دجله) از 45 كيلومتري كركوك مي گذرد و به آبياري زمين هاي كركوك ياري مي رساند. اختلافات زيادي بر سر بافت جمعيتي شهر كركوك وجود دارد. منابع ملي گراي كردي عمدتاً اكثريت جمعيت را متعلق به كردها، منابع عربي به عرب ها و برخي منابع تركمني به تركمن ها مي دانند. با اين حال آنچه پيداست بافت چندقومي اين شهر است كه غير از تركمن ها، كردها و عرب ها، در بخشي از مناطق اين شهر آشوريان نيز زندگي مي كنند. به دليل وجود ذخاير نفتي در اين منطقه كشمكش ها بر سر آن فراوان است. برخي كارشناسان اين شهر را به مثابه انبار باروت مي دانند كه مي تواند تنش هاي قومي را تشديد كند زيرا هر گروه قومي مدعي مالكيت آن است. در اين شهر جمعيتي از عرب ها وجود دارند كه كردها به آنها «ده هزاري» مي گويند. ماجراي آمدن آنها به اين شهر اين است كه در زمان حاكميت صدام حسين، حكومت بعث، عشاير عرب جنوب عراق را به زور و در ازاي 10 هزار دينار و امكاناتي از جمله قطعه زميني كوچك در داخل شهر به كركوك كوچ داده است. كركوك يكي از شهرهاي مهم در پروژه انفال در زمان صدام حسين بود. بسياري از روستاهاي عمدتاً كردنشين اطراف در جريان اين پروژه به طور كامل تخريب شدند. اين مناطق بارها هدف حمله شيميايي و نظامي قرار گرفتند. اسناد و مدارك بسياري در مورد نسل كشي در اين منطقه وجود دارد.پروژه عربي كردن اين شهر مهم ترين پروژه عربي كردن در زمان صدام حسين بود. برخي منابع رانده شدن 250 هزار نفر را كه عموماً كرد بودند، تاييد مي كنند. - نفت كركوك ذخاير نفت ثابت شده عراق حدود 120 ميليارد است كه 10 درصد ذخاير جهاني نفت را تشكيل مي دهد. ذخاير گاز طبيعي آن نيز 110 تريليون فوت مكعب است. محور بهره برداري از ذخاير نفت در عراق به دو ميدان اصلي محدود مي شود كه عبارتند از ميدان الرميله در جنوب شامل 663 حلقه چاه توليدي و ميدان كركوك شامل 337 حلقه چاه نفتي. ميدان نفتي كركوك در سال 1927 كشف شد و از آن زمان تاكنون بهره برداري از آن ادامه دارد. لذا اين ميدان نفتي با مشكل فرسودگي روبه رو است، زيرا بهره برداري از آن از مدت ها پيش آغاز شده و اين موضوع در دوران محاصره اقتصادي عراق در دهه 1990 شدت يافت. در مجموع كركوك يكي از غني ترين شهرهاي عراق و داراي 40 درصد ذخيره نفت عراق است. اصلي ترين چاه هاي نفت كركوك به نام «باباگرگر» شهرت دارند. ساير حوزه هاي نفتي مهم آن جمبور، باي حسن جنوبي و شمالي، آفانا، خباز، جبل بور و خرماله نام دارند. از پديده هاي شگفت در منطقه باباگرگر آتش هاي فروزنده روي زمين است كه در پي نشت گاز از حوزه نفتي به روي زمين پديد آمده اند. اين آتش ها كه «آتش جاويدان» نام گرفته اند، سده هاست كه در آن زمين ها مي سوزند. - خط لوله كركوك - جيحان خط لوله كركوك جيحان نفت توليدي از منطقه كركوك را به بندر جيحان تركيه در درياي مديترانه منتقل مي كند. جريان انتقال نفت كركوك به پايانه صادراتي تركيه در بندر جيحان روزانه 300 تا 400 هزار بشكه نفت است. اين خط لوله كه مسير اصلي صدور نفت كركوك به بندر جيحان تركيه در ساحل مديترانه است، از زمان حمله آمريكا به عراق، به طور عمده به دليل خرابكاري تعطيل بوده و تلاش هاي عراق را براي جريان پيوسته نفت به تاخير انداخته است. ظرفيت كنوني توليد نفت عراق از ميدان هاي شمالي 700 هزار بشكه در روز است كه حدود 300 هزار بشكه آن براي مصرف داخلي در اختيار پالايشگاه بيجي در شمال كشور قرار مي گيرد و بقيه صادر مي شود. - خط لوله كركوك - بانياس اين خط لوله كه در اواخر دهه 1990 در چارچوب توافق دولت سوريه و رژيم صدام در عراق راه اندازي شده بود، در پي سرنگوني اين رژيم مسدود شد. سوريه و عراق در اواخر سال 2006 رايزني هايي براي راه اندازي مجدد خط لوله نفتي «كركوك بانياس» ميان دو كشور با ظرفيت 200 هزار بشكه در روز انجام دادند. راه اندازي خط لوله «كركوك بانياس» سالانه حدود يك ميليارد و 200 ميليون دلار براي سوريه درآمد خواهد داشت. اقتصاددانان سوري معتقدند راه اندازي دوباره خط لوله نفتي «كركوك بانياس» در جبران كاهش توليد نفت سوريه موثر خواهد بود. توليد نفت در سوريه در سال هاي اخير از 600 هزار بشكه در روز به حدود 370 هزار بشكه كاهش يافته است. - ساختار قدرت در كركوك شهر كركوك در جريان حمله آمريكا به تصرف نيروهاي كرد درآمد. بعد از سقوط رژيم صدام در سال 2003 بسياري از كردها و بعضاً تركمن هاي رانده شده به شهر بازگشتند و در مقابل، بسياري از عشاير عرب اسكان داده شده در آنجا به مناطق جنوبي خود بازگشتند. اين پديده در بسياري از شهرهايي مانند كركوك كه مورد نسل كشي و عربي كردن واقع شده بودند، اتفاق افتاد. در اولين انتخابات شوراهاي استاني پس از سرنگوني حكومت صدام در سال 2003، كردها حدود 26 كرسي از 43 كرسي شوراي استان تميم به مركزيت كركوك را در اختيار گرفتند و استاندار و رئيس شوراي استان كركوك از كردها انتخاب شدند. در آخرين انتخابات پارلماني عراق نيز كردها در استان تميم به مركزيت كركوك به پيروزي دست يافتند و از 9 كرسي اين استان در پارلمان ملي عراق پنج كرسي را به دست آوردند. در مجموع در كركوك تركمن ها، شيعيان و اعراب سني منتقد كردهاي وابسته به بارزاني و طالباني هستند ولي عناصر و اركان قدرت محلي به طور عمده در دست كردهاست. طي مدت حاكميت موقت كردها بر كركوك بسياري از كردها كه در دوران صدام و در چارچوب دو سياست انفال (نابودي روستاهاي كردنشين) و تعريب (عربي سازي مناطق كردي) از كركوك به اجباركوچ كرده بودند به اين شهر بازگشتند. گفتني است كردها تا هنگامي كه 60 هزار كرد كوچانده شده به كركوك برنگشتند، اجازه برگزاري انتخابات پارلماني سال 2004 در اين منطقه را ندادند. مهم ترين چالش تركيه و كردهاي عراق نيز در شرايط كنوني موضوع حاكميت بر كركوك است. كردهاي عراق معتقدند كركوك يك شهر كردي است و بايد به عنوان جزيي از اقليم كردستان عراق تلقي شود به همين دليل بر اجراي همه پرسي براي تعيين تكليف اين شهر و ساير مناطق كردنشين خارج از اقليم كردستان در چارچوب ماده 140 قانون اساسي عراق تاكيد دارند. مسعود بارزاني رئيس اقليم كردستان اعلام كرده عدم اجراي ماده 140 در زمان مقرر مي تواند به جنگ داخلي در عراق بينجامد. در مقابل، تركيه و اكثر تركمن هاي مقيم كركوك با اين ايده مخالف هستند. وزارت امور خارجه تركيه اعلام كرده مساله تعيين سرنوشت كركوك يك مساله داخلي عراق است و به خود ساكنان اين شهر ارتباط دارد و برگزاري همه پرسي در كركوك نبايد تنها بنا به خواست يك جناح خاص انجام شود بلكه بايد همه عراقي ها با انجام همه پرسي موافق باشند اما در واقع تركيه خواهان برگزاري همه پرسي نيست و از قانوني شدن سلطه كردها بر كركوك نگران است. طبق قانون اساسي عراق، مقرر شده وضعيت كركوك و ساير مناطق مورد مناقشه در ماده 140 قانون اساسي در چارچوب همه پرسي تعيين تكليف شود. در واقع ماده 140 قانون اساسي عراق مبتني بر عادي سازي اوضاع، شمارش جمعيت و همه پرسي در كركوك و ساير اراضي مورد منازعه پيش از تاريخ 31 دسامبر 2007 است تا از اين طريق نيازهاي ساكنان اين منطقه مشخص شود. در همين راستا از سوي دولت عراق كميته اي با عنوان كميته پيگيري ماده 140 قانون اساسي تشكيل شده تا مقدمات برگزاري اين همه پرسي را فراهم آورد. بودجه اين كميته از طريق دولت عراق تامين مي شود. مالكي نخست وزير عراق در بهار 2007 با درخواست كميسيون ماده 140 براي اختصاص بودجه اي جهت كمك به آوارگان كركوك موافقت و مقرر كرد به هريك از آوارگان ساكن كركوك يك قطعه زمين به اضافه 10 ميليون دينار و به آوارگان ساير مناطق به ميزان پنج ميليون دينار پرداخت شود. همچنين براي هر خانوار عرب غيربومي كركوك نيز ميزان 20 ميليون دينار براي كمك به بازگشت آنها به مناطق اصلي شان در نظر گرفته شد.آخرين موعدي كه اين كميته براي برگزاري همه پرسي اعلام كرده بود اواخر سال 2007 بود اما به دليل عدم برگزاري اين همه پرسي در موعد مقرر، ماموريت كميته پيگيري ماده 140 قانون اساسي عراق تمديد شد. در اين چارچوب رهبران سياسي عراق و نخست وزير حكومت محلي كردستان عراق توافق كردند فعاليت هاي كميته پيگيري ماده 140 قانون اساسي عراق به مدت شش ماه ديگر تمديد شود.
سه شنبه 8 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 153]