نگاهي به بورس اوراق بهادار و تاريخچه آن در ايران 5 دهه بورس در سرزمين پارس

واضح آرشیو وب فارسی:ابتکار: نگاهي به بورس اوراق بهادار و تاريخچه آن در ايران 5 دهه بورس در سرزمين پارس
سعيد ترانه -ايده اوليه ايجاد بورس اوراق بهادار در ايران به سال 1315 باز مي گردد كه به درخواست دولت ايران، شخصي بلژيكي به نام "وان لوترفلد" درباره تشكيل بورس اوراق بهادار در ايران بررسي هايي انجام داد و طرح قانوني تاسيس و اساسنامه آن را نيز تهيه نمود. هر چند كه در همان زمان بانك ملي ايران نيز به عنوان سازمان متولي امور پولي كشور، مطالعاتي در اين باره انجام داد، اما به علت نامساعد بودن شرايط براي ايجاد بورس اوراق بهادار و وقوع جنگ جهاني دوم تمام كارهاي انجام شده متوقف شد. به دنبال تحولات اقتصادي و اجتماعي دهه 1340 و با توجه به ارتباط گسترده سياسي و اقتصادي ايران آن دوره با نظام اقتصاد و سرمايه داري غربي، نحوه تاسيس و اداره بورس، تشكيلات و سازمان آن و كيفيت تصدي دولت كم و بيش مشخص گرديد و در ارديبهشت 1345 لايحه قانون بورس اوراق بهادار توسط مجلس شوراي ملي به تصويب رسيد; و بورس اوراق بهادار تهران به عنوان يكي از ابزارهاي استراتژي اتكا به نظام بازار آزاد و تشويق فعاليت بخش خصوصي در ايران تاسيس شد. بورس اوراق بهادار تهران از پانزدهم بهمن ماه 1346، فعاليت خود را با پذيرش سهام بانك توسعه صنعتي و معدني ايران به عنوان بزرگترين مجتمع واحدهاي توليدي و اقتصادي آن زمان و سپس سهام شركت نفت پارس، اوراق قرضه دولتي، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس آباد به طور رسمي آغاز كرد. تاريخچه بورس ايران اعطاي معافيت هاي مالياتي شركت ها و موئسسه هاي پذيرفته شده در بورس در ايجاد انگيزه براي عرضه سهام آنها نقش مهمي داشته است. طي 11 سال فعاليت بورس تا پيش از انقلاب اسلامي در ايران تعداد شركت ها و بانك ها و شركت هاي بيمه پذيرفته شده از6 بنگاه اقتصادي با 6/2 ميليارد ريال سرمايه در سال 1346 به 105 بنگاه با بيش از 230 ميليارد ريال در سال 57 افزايش يافت.همچنين ارزش مبادلات در بورس از 15 ميليون ريال در سال 1346 به بيش از 150 ميليارد ريال سرمايه در سال 1357 افزايش يافت.در سال هاي پس از انقلاب اسلامي و تا پيش از نخستين برنامه پنج ساله توسعه اقتصادي، دگرگوني هاي چشميگيري در اقتصاد ملي ديد آمد كه بورس اوراق بهادار تهران را نيز در بر گرفت. نخستين رويداد، تصويب لايحه قانون اداره امور بانك ها در تاريخ 17 خرداد 1358 توسط شوراي انقلاب بود كه به موجب آن بانك هاي تجاري و تخصصي كشور در چارچوب 9 بانك شامل 6 بانك تجاري و 3 بانك تخصصي ادغام و ملي شدند. چندي بعد و در پي آن شركت هاي بيمه نيز در يكديگر ادغام گرديدند و به مالكيت دولتي درآمدند و همچنين تصويب قانون حفاظت و توسعه صنايع ايران در تير 1358 باعث گرديد تعداد زيادي از بنگاه هاي قتصادي پذيرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونه اي كه تعداد آنها از 105 شركت و موئسسه اقتصادي در سال 1357 به 56 شركت در پايان سال 1367 كاهش يافت. بدين ترتيب در طي اين سال ها بورس و اوراق بهادار دوران فترت خود را آغاز كرد كه تا پايان سال 1367 ادامه يافت. از سال 1368، در هارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي تجديد فعاليت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمينه اي براي اجراي سياست خصوصي سازي، مورد توجه قرار گرفت براين اساس سياست گذاران در نظر دارند بورس اوراق بهادار با انتقال پاره هايي از وظايف تصدي هاي دولتي به بخش خصوصي،جذب نقدينگي و گردآوري منابع پس اندازي پراكنده و هدايت آن به سوي مصارف سرمايه گذاري، در تجهيزمنابع توسعه اقتصادي و انگيزش موثر بخش خصوصي براي مشاركت فعالانه درفعاليت هاي اقتصادي نقش مهم و اساسي داشته باشد. در هر حال، گرايش سياست گذاري هاي كلان اقتصادي به استفاده از ساز و كار بورس، افزايش چشميگيرشمار شركت هاي پذيرفته شده و افزايش حجم فعاليت بورس تهران را در بر داشت كه بر اين اساس طي سال هاي 1367 تا نيمه اول سال 1384 به بيش از 445 شركت افزايش يافت. شركت هاي پذيرفته شده و شركت هاي فعال در بورسبه دو دسته تقسيم مي شوند 1 -شركت هاي توليدي 2 -شركت هاي سرمايه گذاري شركت هاي توليدي معمولا به توليد كالاي خاصي مبادرت مي ورزند و در گروه صنايع فعال در بورس قرار مي گيرند و در سازمان بورس با نام و كد خاص خود، مشخص مي شوند. اما شركت هاي سرمايه گذاري شركت هايي هستند كه به عنوان واسطه هاي مالي فعاليت مي كنند.اينگونه شركت ها يا فعاليت توليدي ندارند ويا فعاليت آنها به گونه اي است كه با كمك هاي مالي از طريق خريد سهام شركت هاي توليدي و صنعتي و يا مجموعه اي از آنها به توليد و سرمايه گذاري اين شركت ها مبادرت مي نمايند.البته شركت هاي خدماتي نيز اكنون در بورس فعال هستند در بلژيك قرن پانزدهم مردي بود به نام " واندر بورس " كه صرافان و دلالان در مقابل خانه اش به داد و ستد پول و اوراق بهادار مي پرداختند. بدين ترتيب نام فعاليتي كه بعدها يعني در سال 1460 ميلادي تشكيل شد و بازار متشكلي را شامل گشت از اسم آن مرد بلژيكي گرفته شد اما تاريخ اولين بورس بين المللي را تنها مي توان تا اوايل قرن هفدهم عقب برد يعني زمان تاسيس سازمان بورس آمستردام،با اين حال آنچه ذهنيت اوليه تشكيل چنين سازماني را به وجود آورد، خود داستان ديگري دارد: تجار و بازرگانان راهي را مي جستند تا در معاملات خود با زيان كمتري مواجه شوند، بهترين راه حل نيز تقسيم زيان بود آنچه در سال 1553 ميلادي رخ داد ايجاد شركت هاي سهامي عام بود كه در سال 1602 ميلادي با تاسيس شركت هند شرقي شكل اصلي خود را پيدا نمود و بدين ترتيب اساس بازار سرمايه پايه گذاري شد
بورس چيست؟
بخش مالي اقتصادي هر كشور تامين كننده منابع مالي و فعاليتهاي حقيقي اقتصادي محسوب مي شود كه به دو بخش تقسيم مي گردد: بازار پولي كه عمدتا توسط نظام بانكي يك كشور اداره مي شود كه مهمترين كاركرد آن تامين اعتبارات كوتاه مدت است. بازار سرمايه كه كاركرد اصلي آن تامين مالي بلند مدت مورد نياز در فعاليت هاي توليدي و خدماتي مولد مي باشد. بورس يك نهاد سازمان يافته اي است كه از جمله نهادهاي عمده و اساسي در بازار سرمايه محسوب مي شود و در كنار ساير موسسات و سازمانها، وظايف چندگانه اي را برعهده دارد. كاركردهاي اساسي بورس مديريت انتقال ريسك و توزيع آن، شفافيت اطلاعات، كشف قيمت، ايجاد بازار رقابتي و همچنين يكي از كاركردهاي مهم آن جمع آوري سرمايه ها و پس اندازهاي كوچك براي تامين سرمايه مورد نياز فعاليتهاي اقتصادي است. تاريخچه تاسيس اولين بورس به اواخر قرن چهارده و اوايل قرن پانزده در كشور هلند بر مي گردد. اما بورس به صورت مدون از دو قرن پيش شروع به فعاليت كرده است در حال حاضر با پيشرفت تكنولوژي و استفاده از ابزارهاي الكترونيكي بيشتر معاملات در بورس از طريق رايانه صورت مي گيرد. مهمترين مامويت بورس كالايي بر اساس گزارشات كمك به ساماندهي و اصلاح ساختار بازار محصولات بخش كشاورزي از طريق شفافيت اطلاعات، كشف قيمت، توزيع ريسك و سياليت در معاملات و همچنين تامين منابع مالي مورد نياز فعالان بخش كشاورزي از طريق توسعه بازار سرمايه است كه اولي در كشورهاي درحال توسعه و دومي در كشورهاي پيشرفته و صنعتي ملاك عمل قرار مي گيرد.
دوشنبه 7 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابتکار]

[مشاهده در: www.ebtekarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 152]