گزارش خبري مهر/فرش دستباف؛ هنر 600 ساله مردم خراسان جنوبي

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش خبري مهر/فرش دستباف؛ هنر 600 ساله مردم خراسان جنوبي
بيرجند - خبرگزاري مهر: فرشهاي بافت خراسان جنوبي مشهورترين فرشهاي ايران در گذشته بوده كه تاريخچه آن به دوران حكومت شاهرخ ميرزا در هرات بر مي گردد و حدود 600 سال پيش در اين منطقه بافته مي شد.

به گزارش خبرنگار مهر در بيرجند، ايرانيان از صدها سال پيش تاكنون به محصولات ابريشمي، پشم، سنگهاي گران قيمت و فرش منصوب بوده اند و تجار اروپايي از طريق جاده ابريشم به داد و ستد با آنها پرداخته اند. اقتصاد كشور ما به دليل اتكا به نفت خام، اقتصادي تك محصولي است و براي رهايي از اين تنگنا، عوامل بنيادي جامعه بايد براي تنوع بخشيدن به صادرات غير نفتي و توسعه آن قدمهاي موثري بردارند.

از آنجا كه نفت سرمايه اي تمام شدني است، توليدات صنايع دستي به عنوان فرآورده هاي صادراتي بيش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.

صنايع دستي يكي از مساعد ترين زمينه هاي اشتغال زايي است و در به كارگيري نيروهاي خلاق نقشي موثر دارد و بايد به عنوان راه حلي براي مشكلات جوانان مورد بررسي قرار گيرد كه در اين راستا شرايط اقليمي و محدوديت هاي منطقه اي سهم عمده اي در ناشناخته ماندن اين هنر در هر منطقه داشته است.

استان خراسان جنوبي با وسعتي بيش از 95 هزار كيلومتر مربع از شمال به خراسان رضوي و از شرق حدود 330 كيلومتر داراي مرز مشترك با كشور افغانستان بوده و از غرب به استان يزد و از جنوب به استانهاي سيستان و بلوچستان و كرمان محدود است.

بر اساس آخرين تقسيمات كشوري در سال 1386 استان خراسان جنوبي داراي هفت شهرستان (بيرجند، قاينات، سربيشه، نهبندان، سرايان، درميان و فردوس) 18 بخش و 21 شهر و 48 دهستان است.

از اين ميان 250 رشته شناسايي شده و كددار صنايع دستي و هنرهاي سنتي در كشور بيش از 40 رشته در استان خراسان جنوبي زمينه فعاليت دارند كه قالي و قاليچه بافي از مهمترين آنهاست.

قاليچه نيز همانند قالي زيرانداز دستبافي است كه قدمت آن به لحاظ نياز اجتماعي جوامع بشري، امكان سريع نقل و انتقال و بافت آن به قبل از توليد قالي برمي گردد.

شركت شرق بيرجند از بزرگترين توليد كنندگان فرش در منطقه بيرجند بوده است. اين شركت را مي توان قديمي ترين شركت خصوصي ايراني در تهيه قالي دستباف معرفي كرد.

تاريخ تأسيس اين شركت به سال 1308 بازمي گردد كه كليه قاليهاي اين شركت مارك دار بوده و عبارت (شركت شرق بيرجند) در ميان نمادي از خورشيد قرار گرفته است.

به طور كلي وضعيت قاليبافي منطقه را طي يك صد سال اخير مي توان به سه دوره تقسيم كرد:

سالهاي قبل از 1200 هـ .ش تا 1300 كه دوران بافت قالي خوب و ممتاز منطقه است.

سالهاي 1300 تا 1322 هـ .ش كه در اين دوره به دليل وقوع جنگهاي جهاني اول و دوم و به ويژه عواقب حاصل از آنها عليرغم توليدات نسبتا خوب در مناطقي همچون مود و شهر بيرجند ركود و آشفتگي خاصي در وضع صادرات و فروش فرش به وجود آمد كه خود زمينه مناسبي براي تحولات آتي بود.

از سال 1330 هـ .ش دوران شكوفايي و تجديد حيات فرش منطقه آغاز شد و به تدريج با آغاز فعاليت توليد كنندگان و بافندگان زبده اي از جمله عزيزمحمد زهرايي، دكتر عبدالعلي احمدي، عبدالمجيد جمشيدي و غلامحسين كاميابي، اين هنر شهرت گذشته خود را در اين منطقه بازيافت.

نحوه بافت قالي در خراسان جنوبي؛

پس از نصب دار و چله كشي و نصب چوب هاف و كوجي، چند رج به صورت گليم باف بافته مي شود و همزمان كناره پيچ (شيرازه) به صورت يكي خامه سه لايي از ميان سه تار كناري قالي عبور داده شده كه در حين بافت كناره هاي قالي و قاليچه را سفت و محكم نگه مي دارد.

پس از ساده بافي ابتداي قالي، بافت قالي آغاز مي شود با بالا و پايين آوردن كوجي پس از هر رج تارهاي زير و رو تعويض مي شوند بعد از بافت هر رج پود نازك از دو رديف تار زير و روي قالي رد مي شود. ابتدا با ضربات آهسته و ريز و سپس با ضربات محكم شانه بر پود مي كوبند تا محكم شود پس از تعويض دوباره تارها پود ضخيم استفاده شده و كوبيده مي شود.

پس از بافت دو تا سه رج با دست و به ندرت با سركش و شانه، قسمت بافته شده صاف و با قيچي پرداخت مي شود.

دو نوع بافت فارسي و تركي در اين استان رايج است كه هر دو داراي بافتهاي تقلبي مشابه هستند كه به آن گره هاي جفتي مي گويند اين بافت اغلب به لحاظ تسريع در كار بافت انجام گرفته و معمولاً از استحكام و ظرافت آن مي كاهد بافت تايي (يكي) نيز در اين استان رواج دارد كه به لحاظ ظرافت و دقت بافت، مدت زمان انجام كار را زياد كرده و به اين دليل كمتر مورد استفاده قرار مي گيرد.

مراكز مهم بافت قالي و قاليچه؛

بافت قالي در اكثر روستاها و شهرستان هاي اين استان رواج دارد به طوري كه حدود بيش از 80 درصد ساكنان روستاها به اين حرفه اشتغال دارند. از مناطق مهم بافت قالي مي توان به مود، درخش، گسك، چاج، آسيابان، تقاب، نوكند، سربيشه، القار، خوسف، باغستان، كوشكك، خسروآباد، نهارجان، شاخنات، فورخاص، دره عباس، رجنوك، سرچاه، فضل آباد و ... اشاره كرد.

بافت قاليچه در اكثر روستاهاي خراسان جنوبي معمول است كه عمده توليد آن مربوط به بخش زيركوه قاين (روستاهاي بمرود، اسفاد، آبيز، شاهرخت و ...) است.

و از ديگر مناطق مهم توليد قاليچه هاي پشمي مي توان به روستاهاي خلف، فيض آباد، سراب، تك خان، سيدآباد، خور، خوسف، شيرگ آقا، درويش آباد، عربخانه، حاجي آباد، فندخت، شمس آباد، بهمن آباد، گرماب، تيغاب، اسفدن، شاخنات، گازار، درح، چاه دراز، سرزه، گوريد، كم چاه مزار ساقي و بيچند اشاره كرد.
دوشنبه 7 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 356]