مستند، فقط راز بقا نيست

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: گزارش تهران امروز از يك شبكه24 ساعته جديد در سيماي ايران
مستند، فقط راز بقا نيست

اولين تصويري كه بعد از شنيدن يا خواندن كلمه مستند به ذهن‌مان مي‌رسد تصاوير جذاب و گاه دلخراش حيوانا تي است كه در حال فرار از چنگال حيوانات قوي‌تر و بزرگ‌تر هستند و ما هميشه دوست داشتيم و داريم كه به چنگ آنها نيفتند.تصاويري كه تمام رده سني مخاطبين را پاي خودش مي‌نشاند و صداهايي سحرگونه و رمز‌آميز آنها را براي ما روايت مي‌كردند.حالا بيش از يك‌سال است كه شبكه مستند راه اندازي شده است و يكي از اهدافش اين است كه به مخاطب بگويد كه مستند فقط راز بقا نيست.تنوع برنامه‌هاي مستند هم از ديگر اهداف اين شبكه

سيد مهدي موسوي تبار

تهران امروز

سه در هشت

زين العابديني مدير اين شبكه تازه تاسيس است.او با اشاره به اینکه راه‌اندازی شبکه 24 ساعته کار سهل و آسانی نبوده‌است، مي‌گويد: وقتی می‌گوییم شبکه 24 ساعته تشکیل شده‌است، یعنی در حقیقت ما 8 هزار و 760 ساعت برنامه از شبکه مستند پخش خواهیم کرد و با توجه به طراحی که برای پخش انجام دادیم، تنها برنامه‌های مستند از این شبکه پخش می‌شود. وی ادامه مي‌دهد كه یک شبکه حجم زیادی برنامه را برای پخش طلب می‌کند و با توجه به طراحی انجام شده، برنامه‌ها سه بخش هشت ساعته را شامل می‌شوند؛ هر برنامه بعد از یک‌ بار پخش، پس از 40 ساعت تکرار می‌شود و40 ساعت بعد از تکرار اول، تکرار دوم انجام می‌شود.

زين العابديني كه قائم مقام شبکه چهارم سیما هم هست مي‌گويد: با احتساب این میزان پخش و هشت ساعت اولی که برای پخش ‌ما قرار است اجرا شود، در طول یک ‌سال دوهزار و 920 ساعت باید برنامه جدید داشته باشیم تا به آنتن برسانیم. مدیر گروه مستند شبکه‌ چهار سیما با بیان اینکه به‌زودی باید حجم تولیدات ما زیاد شود، اظهار کرد: در حال حاضر در حوزه‌ مستند، نسبت تولیدات خارجی 80 درصد و تولیدات داخلی 20 درصد است.20 درصد یعنی 584 ساعت و این میزان تولید برای قدم اول بسیار خوب است؛ امیدواریم بتوانیم این 20 درصد را افزایش بدهیم.محمد زین‌العابدینی با اشاره به اینکه با تاسیس شبکه‌ مستند می‌توان از قالب‌های بسیاری استفاده کرد، گفت: مستند به جهت زمان‌بربودن نمی‌توانست دغدغه‌های کنداکتور شبکه‌های دیگر را پاسخگو باشد، اما در حال حاضر با تاسیس این شبکه ما به این نگاه رسیده‌ایم که این خلأ‌ها را خودمان باید پر کنیم.

چه كسي اينها را مي‌بيند؟

ايران فقط نفت، فرش و پسته نيست.ايران به دلايل مختلف تاريخي، فرهنگي، جغرافيايي و... ظرفيت بالايي در مستندسازي دارد كه مي‌تواند بخش عمده‌اي از نيازهاي مخاطبان تلويزيوني ما را پاسخ دهد.همين ضرورت و نيازها بود كه لزوم تاسيس شبكه مستقل مستند را ايجاب كرد.مستند مثل قالي ايراني است كه هرچه از عمر آن مي‌گذرد گرانقيمت‌تر مي‌شود.

در حال حاضر به غير از شبكه 4، شبكه‌هاي يك و 2 هم گروه مستند دارند و شبكه‌هاي ديگر هم در اين زمينه برنامه‌ريزي كرده‌اند.

سياستگذاري در حوزه مستند توسط هر شبكه به شكل مستقل صورت مي‌گيرد و اهداف همان شبكه را دنبال مي‌كند. مثلا گروه مستند شبكه يك اهداف تعريف شده براي اين شبكه را در قالب توليد آثار مستند دنبال مي‌كند.

‌ فيلم مستند به دليل وجوه پژوهشي، تحقيقاتي و كاركردهاي آموزشي كه دارد اساسا بيشتر از سوي مخاطبان تحصيلكرده مورد توجه قرار مي‌گيرد. در عين حال دست اندركاران مي‌خواهند در توليد مستند با ايجاد جذابيت‌هاي ممكن براي مخاطبان عام‌تر هم برنامه‌هايي فراهم كنند.

در بخش مستند هم اولين كاري كه بايد انجام شود تعريف مخاطب است. وقتي مخاطب درست تعريف شود و بر پايه دانش او برنامه‌ريزي شود، سطح دانش او هم ارتقا پيدا مي‌كند. مخاطب‌شناسي و توجه به نيازها و ذائقه او در هيچ رسانه‌اي به اندازه تلويزيون اهميت ندارد و تلويزيون مهم‌ترين رسانه‌اي است كه بايد مخاطب‌شناسي و مخاطب‌پروري در آن صورت بگيرد. جذب مخاطب در تلويزيون خيلي پيچيده‌تر و دشوارتر از سينماست و به تمهيدات آگاهانه و عالمانه‌اي نياز دارد. مثلا در بخش مستند، مخاطب جذب مستندي كه صرفا اطلاعات مي‌دهد، نمي‌شود، پس بايد مستندها واجد جذابيت‌هاي سرگرم‌كننده و دراماتيك باشد تا انگيزه تماشاي آن در بيننده بالا برود.شبكه 4، 15 سال در بخش مستند تجربه دارد كه تجربه ارزشمندي است و بايد از آن در جهت اعتلاي مستند در تلويزيون استفاده شود. اگر هدفگذاري مخاطب درست انجام شود و سطوح مخاطبان مبتني بر يك ساختار علمي تعيين شود يك كاركرد آموزشي به دست مي‌آيد كه مخاطب عام را تربيت كرده و با ارتقاي سطح دانش و ذائقه او به يك مخاطب خاص تبديل مي‌شود.

ضوابط و آيين‌نامه پخش مستندها

زين العابديني براي اين شبكه ضوابطي را هم تعيين كرده است: «ما براي رسيدن به اهداف‌مان 2 كار را انجام مي‌دهيم؛ اول اينكه در بخش توليد خودمان سرمايه‌گذاري مي‌كنيم و با توجه به اهداف و بودجه سالانه‌اي كه در نظر گرفته شده، موظفيم كه فيلم مستند توليد كنيم. اصل فعاليت‌هاي ما در همين بخش است. از مجموعه طرح‌هايي كه به‌دست‌مان مي‌رسد، بهترين‌ها را براي توليد انتخاب كرده و به بهره‌برداري مي‌رسانيم. بخش دوم به افراد يا ارگان‌هايي تعلق دارد كه خودشان در اين زمينه سرمايه‌گذاري كرده و به توليد مستند مي‌پردازند، بعد براي فروش يا نمايش در اختيار ما قرار مي‌دهند. در شبكه اين اصل وجود دارد كه قاعدتا هر اثري كه مي‌خريم قابل نمايش باشد، چون هدف ما نمايش آثار مستند است نه توليد يا آرشيو كردن آنها. البته گاهي يك اثري را خريداري مي‌كنيم اما در آرشيو نگه مي‌داريم و در زمان مناسب پخش مي‌كنيم. حالا اگر مستند توليد شده در چارچوب‌هاي قابل پخش از تلويزيون باشد از آن اثر و مستندساز حمايت مي‌كنيم. در واقع رويكرد ما در اين بخش رويكرد حمايتي است چون اعتقاد داريم كه نمايش اين آثار به نفع ما هم است و كمك مي‌كند تا به‌تدريج خود افراد توان تهيه و سرمايه‌گذاري آثار مستند را پيدا كنند.»

تامين منابع

به دليل اينكه سرعت عمل سازمان براي تاسيس شبكه مستند خيلي بالا بود، تلاش شد تا برنامه‌هاي 5‌/‌1 تا 2 سال از طريق منابع آرشيوي تامين شود و در يك سال گذشته صد‌در‌صد برنامه‌هايشان از طريق آرشيو بوده، اما به‌تدريج با شروع توليدات اين ساعات را به آثار جديد اختصاص مي‌دهند آن طور كه قولش را داده اند. با افزايش توليدات داخلي و تامين آثار مستند از طريق خريداري از بيرون اين منابع قرار است تامين شود و اتفاقا به همين دليل سازمان بايد از تمام ظرفيت و پتانسيلي كه در حوزه مستندسازي در كشور وجود دارد جهت توليد و بهره‌برداري استفاده كند. تاسيس اين شبكه به سرمايه‌گذاري در حوزه مستند كمك خواهد كرد و نتيجه اين سرمايه‌گذاري به شكل تامين برنامه در خود سازمان هزينه خواهد شد. همين جا اين نكته را بگويم كه ما در خريد مستندهاي خوب و ارزشمند برخلاف بخش توليد هيچ محدوديتي نداريم.

در حال حاضر 80 درصد برنامه‌هاي ما از طريق مستندهاي خارجي تامين مي‌شود و 20 درصد داخلي و همين 20 درصد داخلي تقريبا 800 ساعت در سال از نيازهاي شبكه مستند را تامين مي‌كند. ظاهرا قرار است وقتي جريان توليدات داخلي افزايش پيدا كند به‌تدريج اين توازن به نفع مستندهاي داخلي تغيير ‌كند.

چه كسي براي مستند پول مي‌دهد؟

مستند سازي انگيزه‌اي براي سرمايه داران ايجاد نمي‌كند، حتي اگر شبكه‌اي جديد تاسيس شده باشد.اگرسرمايه‌گذاري‌هاي خصوصي در بخش مستند رونق بگيرد، آن‌وقت تلويزيون هم از فرصت بيشتري براي تامين برنامه‌هايش برخوردار مي‌شود. اين اتفاق در همه جاي دنيا رخ مي‌دهد. در كشورهاي توسعه‌يافته كمپاني‌ها و موسسات اقتصادي براي معرفي كالاهاي خود مستندسازي مي‌كنند يا مراكز و موسسات دانشگاهي براي معرفي و تبليغات خود به ساخت مستند اقدام مي‌كنند. دولت براي پروژه‌هاي بزرگ و ملي خود بخشي از بودجه را به توليد مستند درباره آن پروژه اختصاص مي‌دهد. اين كار هم موجب مي‌شود دولت، عملكرد خود را تثبيت كرده و به مردم معرفي كند و هم به مخاطبان اطلاعات و آگاهي درباره آن پروژه داده مي‌شود و هم سازماني مثل صداوسيما مي‌تواند از اين طريق بخشي از برنامه‌هاي خود را تامين كند. در واقع توليد و حمايت از مستند و مستندسازان يك فرآيند بين بخشي است و مستلزم همكاري و مشاركت نهادهاي مختلفي دركنار تلويزيون است. نمايش آثار مستند قطعا بايد با تلويزيون باشد. البته اكنون تب تبليغات و آگهي بازرگاني براي نهادهاي صنعتي و اقتصادي جا افتاده است اما تاثير غيرمستقيم كالا در مستند خيلي بيشتر و ماندگارتر از تيزرهاي تبليغاتي است. اگر ضرورت مستندسازي در بخش صنعتي و اقتصادي شكل بگيرد قطعا در توسعه و شكوفايي سينماي مستند بسيار موثر است. در كنار معرفي داخلي، آثار مستند چه بسا بيش از سينماي داستاني مي‌تواند توانمندي‌هاي ما را در سطح بين‌المللي و جهاني معرفي كند و بالطبع در مناسبات اقتصادي در سطح كلان تاثير مثبت بگذارد.

ايران، بهشت مستندسازان

مي‌گويند ايران بهشت مستندسازي است. تنوع زيستي،قومي و جغرافيايي و تنوع فرهنگي و اجتماعي كه در ايران وجود دارد قابليت مستندسازي آن را استثنايي كرده است. شما هر زماني از سال را در نظر بگيريد بالاخره يك نقطه از ايران وجود دارد كه واجد منطقه خوش آب و هوايي است. ضمن اينكه ما يك تاريخ ريشه‌دار و كهن داريم كه خودش سوژه مستندهاي زيادي مي‌تواند باشد. چقدر از اين فرصت طلايي در حوزه مستند استفاده مي‌شود. شايد يكي از بركات تاسيس شبكه مستند همين باشد كه ضعف‌ها و كمبودهاي ما را در اين بخش نشان دهد و اينكه چه ظرفيت و پتانسيل عظيمي در اين بخش نهفته است كه بايد شناسايي شده و به تصوير درآيند. مستند فاخري كه امروز توليد مي‌شود مطمئنا 40ـ30 سال ديگر ارزشمندتر خواهد شد. اين را هم منكر نشويم كه اگر تلويزيون ما در نمايش آثار مستند، داراي كم و كاستي است يك بخش آن هم به عدم توليد مستندهاي فاخر و ارزشمند و مستندهاي بلند برمي‌گردد. اميدوارم تاسيس شبكه مستند بتواند اين خلأ‌ها را چه در توليد و چه در اكران و نمايش پر كند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 275]