شکارسری: ادبیات داستانی ایران خیلی جلوتر از شعر دفاع مقدس است

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: کتاب - حمیدرضا شکارسری اعتقاد دارد گرایش به سطح زبان و شعار از مهم‌ترین معضلات شعر دفاع مقدس است و خطر باری به هر جهت بودن و استفاده‌های سطحی از این ژانر هم شعر دفاع مقدس را تهدید می‌کند مریم آموسا: نشست جریان‌شناسی شعر دفاع مقدس یکشنبه چهارم مهر با حضور حسین اسرافیلی، حمیدرضا شکارسری و عبدالجواد موسوی درفرهنگسرای رسانه برگزار شد. دراین نشست حسین اسرافیلی در سخنان بسیار کوتاه درباره شعر دفاع مقدس گفت: «آثاری که درحوزه شعر دفاع مقدس معرفی می‌شوند باید پاسخگوی پرسش آیندگان باشند و بتواند پیام ایستادگی درمقابل ظلم و ستم را به آیندگان برساند.» به گفته وی شعر دفاع مقدس همانند دفاع مردم ایران درمقابل عراق بسیار ابتدایی بود اما به مرور این شعر همچون شیوه‌هایی جدیدی که رزمندگان برای دفاع در مقابل دشمن به کار می بردند، پیشرفت کرد. این شاعر انقلاب با انتقاد از بسیاری از شاعران و روشنفکران آن دوره که نسبت به سرودن شعر دفاع مقدس از خود اقبالی نشان ندادند و صحنه را خالی کردند، گفت: «بی‌اعتنایی بسیاری از شاعران که در شعر استخوانی خرد کرده بودند، موجب شد شاعران جوانی که به عنوان رزمنده به جبهه جنگ رفته بودند، خود دست به کار شوند.» به گفته وی ناآشنایی این گروه از شاعران جوان با عناصر شعر موجب شد ابتدا شعر دفاع مقدس تنها به بیان ساده و ابتدایی از رشادت شهدا و مقابله رزمندگان در برابر دشمنان بپردازد، اما به مرور با آشنایی شاعران جوان با عناصر و ظرایف شعر، شاهد خلق آثار ارزشمندی دراین حوزه شدیم. اسرافیلی درباره بهترین شعرهای دفاع مقدس گفت: «سیمین بهبهانی با دو شعر، محمد‌علی سپانلو با شعر «نام تمام مردگان یحیی است»، اخوان ثالث، رضا براهنی با شعر«اسماعیل» بهترین نمونه‌های شعر دفاع مقدس را خلق کرده‌اند که نمونه آنها را درشعر دفاع مقدس شاهد هستیم.» این شاعر، شعر دفاع مقدس را با شعر عاشورایی مقایسه کرد و گفت همان طور که شعر عاشورایی همچنان برای مخاطب جذابیت دارد، شعر دفاع مقدس هم تا قرن‌ها می‌تواند برای مخاطب جذابیت داشته باشد. اسرافیلی در پایان صحبت‌هایش شعری با عنوان «خلوتی با شهیدان» را برای حاضران خواند. حمیدرضا شکارسری هم با بیان این مطلب که اگر در زمان جنگ و سال‌های پس از آن، نگاهی به وجه تهییجی شعر بیندازیم و وجه کاربردی زبان مدنظر ما باشد، ازاین به بعد به دنبال تعادلی میان فرم و محتوا هستیم و وجه تهییجی و تحریکی برای طرح در شعر دیگر موردی ندارد. وی با اشاره به فضایی که در دوران هشت سال دفاع مقدس برجامعه حاکم بود که امکان انتشار هر شعری را نمی داد، گفت: «در آن دوره به دلیل تعصبی که درجامعه نسبت به دفاع مقدس وجود داشت، امکان بیان و انتشار هر موضوعی در شعر دفاع مقدس وجود نداشت.» وی افزود: «آن زمان ما هرگز شاهد این موضوع نیستیم که مثلا از شهید شدن سربازی که تیر خورده توسط فرمانده‌اش برای جلوگیری از لو رفتن عملیات سخن به میان آید و تنها موضوعات ارزشی در شعر دفاع مقدس مطرح می شد.» به گفته‌ او، شعر دفاع مقدس هنوز موضوعیت دارد، حتی ما سرودن از لحظه‌های جنگ، آتش و خون را از دید دیگری در زمان جنگ نگاه ‌می‌کردیم، اما اکنون که داریم از آن فضا دور می‌شویم، کنج‌هایی را می‌بینیم که آن موقع نمی‌دیدیم و یا نمی‌توانستیم به راحتی آن‌ها را به زبان بیاوریم.» به گفته شکارسری ادبیات داستانی خیلی جلوتر از شعر دفاع مقدس در ایران حرکت کرده و امروزه شاهد طرح بسیاری اتفاقاتی که در جبهه های جنگ افتاد، در ادبیات داستانی هستیم. وی ادبیات داستانی دفاع مقدس را متاثر از سینمای جنگ غرب عنوان کرد. این شاعر معتقد است نگاه ما به مقوله دفاع مقدس خیلی کلیشه‌ای است و عراقی‌ها را همواره به عنوان غول‌های بیابانی دیده‌ایم که رفتار و عادات بدی دارند و درمقابل رزمنده‌های ایرانی را انسان‌های عاری از گناه و با سجایای اخلاقی دیده‌ایم. شکارسری افزود: «اگر واقع‌بین باشیم رزمنده‌ها هم یک انسان عادی هستند که ممکن است هر رفتاری از آنها سر بزند، اگر با چنین دیدی به سراغ ادبیات دفاع مقدس برویم، بسیاری از موضوعات که همچنان از نگاه شاعران و نویسندگان به دلیل برخی خودسانسوری‌ها مخفی مانده خودش را نشان می‌دهد.» به گفته شکارسری در سال‌های آغاز جنگ ایران و عراق موضوع دفاع مقدس و تهییج رزمنده‌ها برای رفتن به جبهه آن قدر برای شاعران اهمیت داشت که کمتر به مسئولیت ادبی خود فکر می‌کردند و شعرها از ارزش ادبی بی‌بهره بودند. این شاعر با اشاره به کنشمند شدن شعر دفاع مقدس در سال‌های گذشته گفت: «در ابتدا شعر دفاع مقدس بیشتر جنبه بیان خاطره به خود گرفته بود، اما امروزه بسیاری از شعرهایی که در این حوزه سروده می‌شوند از جنبه‌های متعدد ادبی بهره‌مند هستند.» شکارسری با اشاره به جناح‌بندی سیاسی که پس از انقلاب درایران بوجود آمد گفت: «حاشیه‌هایی که پس از انقلاب در ایران بوجود آمد به جناح‌بندی‌های سیاسی دامن زد و شاعران و نویسندگان نیز براساس همین جناح‌بندی‌ها دسته‌بندی شدند، مثلا در آن دوره شاعرانی چون فرشته ساری و شمس لنگرودی شعرهایی برای دفاع مقدس سرودند، با این که شعرهایشان خوب بود اما هم از سوی روشنفکران و از سوی شاعران دفاع مقدس با آنها برخورد خوبی نشد.» شکارسری اظهار کرد: «هنوز هم ترکش‌های فیزیکی جنگ در بدن‌مان وجود دارد. همین که هنوز هم افرادی در خیابان از کنار ما رد می‌شوند که در زمان جنگ شیمیایی شده‌اند و صدای سرفه‌شان ما را آزار می‌دهد یا کسانی ترکش‌هایی از دوران جنگ را در بدن خود حمل می‌کنند، نشانگر این است که تبعات جنگ را هنوز پشت سر نگذاشته‌ایم و هنوز موضوعیت فیزیکی جنگ در میان ما وجود دارد و با فاصله گرفتن از جنگ است که می‌توان آثار ارزشمندی در این حوزه خلق کرد.» شکارسری معتقد است شعر دفاع مقدس در ادامه شعر انقلاب که ریشه در شعر چریکی و شعر مشروطه دارد، شکل گرفته است.به گفته وی گفتمان دینی که درشعرهای طاهره صفارزاده، اسماعیل نوری اعلا و موسوی گرمارودی وجود دارد در شعر دفاع مقدس به گونه دیگری خودش را نشان می‌دهد. شکارسری افزود: «با گذشت زمان، شعر دفاع مقدس به دلیل این‌که می‌خواهد مخاطب عام را به سمت خود بکشد و صریح صحبت کند، کم‌کم از معیارهای سنتی عقب‌نشینی می‌کند و معیارهای تازه‌ای بر آن حاکم می‌شود.» به گفته‌ این شاعر: ما شعرهای دفاع مقدس را باید از دریچه‌ هم‌زمانی (از نظر زبان‌شناسی) نگاه کنیم از این منظر خیلی از شعرهای دفاع مقدس که ارزش ادبی ندارد، از جنبه تاریخ ادبیات دارای اهمیت می شوند.او افزود: «از شعر دفاع مقدس و انقلاب نمی‌توان صرف‌ نظر کرد؛ چون قابلیت نقد ادبی و اجتماعی دارند و از سوی دیگر در پیدایش جریان‌های بعدی خود تأثیر‌گذار‌اند.»او درباره‌ آسیب‌های شعر دفاع مقدس گفت: «مهم‌ترین آسیب شعر دفاع مقدس این است که در هر صورتی شعر آرمان‌گراست.»شکارسری گفت: «ظرف یک سال گذشته با التهابات سیاسی که در کشور ایجاد شد، گروهی می‌خواستند از قالب شعر دفاع مقدس سوءاستفاده کنند و مواضع خودشان را به دفاع مقدس نسبت دهند که خوشبختانه نتوانستند و به خوبی توانسته‌ایم این شاخه انحرافی را از جریان شعر دفاع مقدس حذف کنیم.»او افزود: «گرایش به سطح زبان و شعار از مهم‌ترین معضلات شعر دفاع مقدس است. همچنین باری به هر جهت بودن و استفاده‌های سطحی از این ژانر، خطر دیگری است که شعر دفاع مقدس را تهدید می‌کند.»به گفته‌ شکارسری، در اغلب شعرهایی که درباره‌ دفاع مقدس سروده می‌شوند، شاعران به همان معیارهای شناخته‌شده بسنده می‌کنند و کم‌تر به سمت کلیشه‌ها می‌روند؛ این در حالی است که ما باید از تلخ‌ترین لحظه‌ها، تلخ‌ترین شکست‌ها و سیاه‌ترین لحظه‌های جنگ سخن بگوییم. دفاع به این خاطر مقدس بوده که در اوج این سختی‌ها و مشقت‌ها به راه خود ادامه داده است.»او افزود: «از سوی دیگر، شاعر دفاع مقدس فکر می‌کند که باید مخاطب عام داشته باشد؛ این اشتباه است و لزومی ندارد که همه شعرها را عوام بخوانند و لذت ببرند؛ شاعران باید به فرم‌ها و ساختارهای شعری توجه کنند و هراسی نداشته باشند که مخاطب عام ندارند موضوعی که به خوبی قیصر امین پور درباره بدعت گذاری درشعر در مقلاتش مطرح می کند.»شکارسری در پایان، شعرهای رضا براهنی، شمس لنگرودی، محمدعلی سپانلو، بهزاد زرین‌پور و برخی از غزل‌های سیمین بهبهانی برخی از شعرهای قیصر امین‌پور، سلمان هراتی، فراز‌هایی از شعرهای علی معلم، حسین اسرافیلی، محمدحسین جعفریان، علیرضا قزوه، محمدرضا سهرابی‌نژاد، وحید امیری و سهیل محمودی درحوزه‌ دفاع مقدس را درخور توجه عنوان کرد. عبدالجواد موسوی هم با اشاره به جناح‌بندی موجود درباره شعر و شاعران دفاع مقدس گفت: «متاسفانه شاعران جناح دیگر نگاه خوبی نسبت به شعر و شاعران دفاع مقدس نداشته و ندارند و این نگاه موجب شده حتی شعر دفاع مقدس را مطالعه نکند. مثلا احمد رضا احمدی در گفت‌وگویی وقتی از او درباره شعر دفاع مقدس می پرسند ،می گوید جز سه شعر دراین حوزه شعری نخوانده است.» موسوی نفی و انکار هر دو گروه شاعران را از عوامل عمده نادیده گرفتن جریان شعری دفاع مقدس ذکر و گفت: «در سال‌های گذشته نیز برگزاری جشنواره دفاع مقدسی صرف که موجب بازتولید شعردفاع مقدس با معیارهایی که این روزها دیگر مورد توجه قرار نمی گیرند و کتاب شعرهای سفارشی برای شهدا به شعر دفاع مقدس بیش از پیش لطمه زده است.» شکارسری در پایان این نشست پنج شعر از سروده‌های دفاع مقدسی را برای حاضران خواند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاین]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 406]