مقام زن از ديدگاه قرآن (جامع)

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: شرحي بر آيه 35 سوره احزاب از سلسله درسهاي استاد طاهايي

قال الله العظيم في كتابه :

«ان المسلمين و المسلمات و المؤمنين و المؤمنات و القانتين و القانتات و الصادقين و الصادقات و الصابرين و الصابرات و الخاشعين و الخاشعات و المتصدقين و المتصدقات و الصائمين و الصائمات و الحافظين فروجهم و الحافظات و الذاكرين الله كثيراً و الذاكرات اعد الله لهم مغفره و اجراً عظيماً . » 1

« مردان و زنان مسلمان ، مردان و زنان با ايمان ، مردان و زنان عبادت پيشه ، مردان و زنان راست گفتار ، مردان و زنان بردبار و شكيبا ، مردان و زنان فروتن و نرم دل ، مردان و زنان بخشنده ، مردان و زنان روزه دار ، مردان و زنان پاكدامن ، مردان و زناني كه خداوند را بسيار ياد مي كنند ، خداوند براي آنان آمرزش و پاداشي بزرگ مهيا نموده است . »

در شان نزول آيه مباركه چنين آمده است : هنگامي كه « اسماء بنت عميس » با همسرش جعفربن ابي طالب ـ عليه السلام ـ از مهاجرت حبشه بازگشت ، نزد همسران پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ رفته پرسيد : آيا درباره ما چيزي از قرآن نازل نشده است ؟ گفتند : خير . پس خدمت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ آمده عرض كرد : يا رسول الله آيا زنان در خسران و زيانند ؟ فرمود: چرا؟ گفت : زيرا كه آنان به خوبي ياد نشده اند چنانچه مردان ياد شده اند . پس خداوند بلند مرتبه اين آيه را نازل فرمود و به آنها اطمينان داد كه زن و مرد در پيشگاه خداوند از نظر مرتبت و منزلت يكسانند . مهم آن است كه از نظر اعتقاد و عمل و اخلاق اسلامي واجد فضيلت باشند .2

اين آيه مباركه در يك بيان پرمحتوا و جامع ، ده صفت از اوصاف اعتقادي ، اخلاقي و عملي را كه شايسته مردان و زنان است ، برمي شمرد و در پايان به پاداش عظيم دارندگان اين صفات برجسته اشاره مي نمايد .

در پيشگاه خداوند زنان و مردان در كسب ارزشهاي انساني و خصلتهاي نيكو و دست يابي به قله كمال هيچ گونه تفاوتي با هم ندارند . زن مي تواند در تمام مراحل سير و سلوك پابه پاي مرد در مسير تزكيه و تعالي حركت كرده ، به حقيقت راه يابد و خود را از جهل و گمراهي برهاند .

بدين معني كه زن يا مرد بودن هيچ دخالتي در انسانيت انسان ندارد . چنانكه در آيه ملاحظه مي شود ، اصول سازنده جامعه از نظر عقيدتي ، سياسي ، اخلاقي و عبادي كه به عنوان ارزشهاي اصلي تكامل انسان آورده شده است ، در مورد زنان و مردان به طور يكسان آمده و هر دو مي توانند با تكيه فكري و عملي بر اين اصول به سوي تكامل و هدف عالي خلقت حركت نمايند و اين استعداد بالقوه در وجود هر دو نهفته است كه اگر تحت شرايط تربيتي قرآن قرار گيرد ، به فعليت رسيده و انسان را به مقام والايي كه شايسته اوست مي رساند و در صورتي كه آدمي غفلت ورزد و قرآن و دستورات ديني را سرلوحه عمل و رفتارش قرار ندهد، استعداد انسان شدن در او به فعليت نخواهد رسيد و همان كودكي خواهد بود كه تنها از نظر هيكل و اندام رشد كرده اما فكر و انديشه اش هيچ تكاملي نيافته است . اگر چه حتي به سن پنجاه سالگي هم رسيده باشد .

قرآن ملاك و معيار بزرگواري را ، تقوا مي داند و با اشاره به نحوه پيدايش انسانها كه همگي از يك زن و مرد و يك پدر و مادر آفريده شده اند و در اين حقيقت با يكديگر مساويند ، تصريح مي كند كه فلسفه تفاوتها و تمايزهاي تكويني انسانها در آفرينش آنها است كه نسبت به يكديگر شناخت پيدا كنند و اقشار ، گروهها و نژادهاي مختلف نيز با همين هدف كه يكديگر را باز شناسند و از هم ممتاز گردند ؛ آفريده شده اند :

« يا ايها الناس انا خلقناكم من ذكر و انثي و جعلناكم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اكرمكم عندالله اتقيكم . » 3

و بازتصريح مي كند كه تلاش هيچ زن و مردي بي پاداش و از دست رفته نخواهد ماند :

« اني لا اضيع عمل عامل منكم من ذكر او انثي » 4

زن و مرد هر دو مي توانند در سايه عبادت و اطاعت حق ، انجام اعمال صالحه و پرهيز از گناه به خداوند تقرب جسته و شايسته مقام خليفه اللهي گردند .

انواع خطابات قرآني :

آن بخش از آيات قرآني كه به شيوه خطاب بيان شده به سه گونه آمده اند.5

دسته اول : آياتي كه عمومي است و تمامي افراد را مورد خطاب قرار مي دهد مثل « يا ايها الناس » « يا ايها الانسان » « يا عبادي » و ... .

بسيار روشن است كه در اين گونه موارد ، تمامي مردم اعم از زن و مرد مورد نظر قرآنند و اشاره به جنس خاصي نشده است .

دسته دوم: آياتي كه به شيوه مذكراستعمال شده اندمانندضميرجمع مذكرچون : « يا ايها الذين امنوا » « يا ايها الذين كفروا » « كتب عليكم » « حرم عليكم » و ... .

در اين قبيل آيات ، زبان قرآن طبق فرهنگ محاوره و به روش استعمال ادبيات عرب آمده است . مقصود خداوند تنها جنس مرد نيست ، زيرا فضايل و كمالات ، مربوط به روح است و جسم نمي تواند محل فضايل قرار گيرد . بديهي است كه روح نه مذكر است نه مؤنث .

اساساً صيغه مذكر زماني اختصاص به مرد دارد كه در برابر مؤنث قرار گيرد . در غير اين صورت زنان هم مصداق حكمي هستند كه در آيات قرآني بيان شده است و اين ادعا كه صيغه جمع مذكر شامل زنان نمي شود ، بي اساس است . در آياتي چون :

« قل هل نستوي الذين يعلمون و الذين لا يعلمون» 6

كاملاً بديهي است كه مراد « الذين يعملون » و « الذين لا يعلمون » تمامي مردم هستند نه فقط مردان ، و هم چنين اين سخن پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ :

«المسلم من سلم المسلمون من لسانه و يده »7

هيچ كس نمي گويد مسلمان كسي است كه تنها مسلمانان مرد از دست و زبانش آسوده باشند ، آيات و احاديث از اين قبيل بسيار است .

استادشهيد مرتضي مطهري دركتاب تعليم وتربيت دراسلام به مناسبتي به اين مطلب اشاره مي نمايد وضمن نقل قضيه معروفي درباره ادعاي پيغمبري يك زن، بي پايه بودن اين نظريه را كه صيغه جمع مذكر اختصاص به مردان دارد ؛ اثبات نموده و مي فرمايند : بنابراين اگر زني ادعاي پيغمبري كند نمي توان ادعايش را با اين آيه قرآن « ولكن رسول الله و خاتم النبيين»8 و يا اين سخن پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ « لانبي بعدي » مردود شمرد . زيرا بر اساس سخن شما « نبيين » و « نبي » به معناي پيامبر مرد است و شامل زنان نمي شود و آن حضرت نفرموده اند « لا نبيه بعدي » پس ممكن است پس از حضرت ختمي مرتبت ـ صلي الله عليه و آله ـ زني به پيامبري مبعوث گردد9 ! !

دسته سوم : آياتي كه در آن هر دو لفظ زن و مرد به كار برده شده و زنان نيز چون مردان با صيغه خاصي ذكر شده اند . چون آيه مورد بحث كه هر يك از صفات اسلام ، ايمان ، اطاعت ، عبادت ، صداقت ، صبر ، فروتني و خشوع ، انفاق ، روزه داري ، پاكدامني و ياد خدا را در مورد زن و مرد هر يك به صورت ويژه بيان مي كند .

ارزشها و ضد ارزشها :

آياتي از قرآن كه ارزشها و فضايل را بيان مي كند شامل همه انسانهاست و اختصاصي به زن يا مرد ندارد .

از ديدگاه قرآن ارزشهايي چون ايمان ، علم ، تقوا ، اطاعت ، صداقت ، ذكر خدا ، نماز ، روزه ، عفت ، صبر ، ايثار ، خدمت ، امانت داري و ... .

هيچ يك نه مذكرند و نه مؤنث و براي خصوصيات جنسيتي هيچ گونه دخالت و ارتباطي در اين خصلتها و صفات نيكو وجود ندارد .

هم چنين ضد ارزشها چون كفر ، جهل ، فجور ، عصيان ، تمرد ، غيبت ، خيانت ، ذلت ، غفلت از ياد خدا و ظلم و ستم ، اين صفات نيز نه مذكرند و نه مؤنث . نيروي عقل انسان كه حق و باطل ، نيك و بد و زشت و زيبا را تشخيص مي دهد و معيارها و ملاكها را درك مي كند ؛ نه مذكر است و نه مؤنث و حقيقتي است بسيط و مجرد از ماده و جسم . دل كه كارش كشف و شهود است ؛ نه مذكر است و نه مؤنث . چون تمام اينها مربوط به روح است كه تمام حقيقت انسان است و جسم انسان كه داراي خصوصيات جنسيتي است ، تنها ابزار و وسيله اي در خدمت روح و جان مي باشد .

خداوند تبارك و تعالي در سوره مباركه احزاب آيه 35 مي فرمايد : « مردان و زنان مسلمان ، مردان وزنان با ايمان ، مردان و زنان عبادت پيشه ، مردان وزنان راست گفتار ، مردان و زنان بردبار و شكيبا ، مردان و زنان فروتن و نرم دل ، مردان و زنان بخشنده ، مردان و زنان روزه دار ، مردان و زنان پاكدامن و مردان و زناني كه خداوند را بسيار ياد مي كنند خداوند براي آنان آمرزش و پاداشي بزرگ مهيا نموده است.»

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 193]