گزارش تحليلي مهر-2/عدم تعهد ؛ 5 دهه تلاش براي تبديل هويت مشترك به اتحاد مشترك

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش تحليلي مهر-2/عدم تعهد ؛ 5 دهه تلاش براي تبديل "هويت مشترك" به "اتحاد مشترك"
خبرگزاري مهر - گروه سياسي: با رصد مجموعه نشست هايي كه سران كشورهاي عضو جنبش موسوم به عدم تعهد در طول 47 سال گذشته برگزار كرده اند، مي توان به وضوح مجموعه اي از تلاش هاي متمركز براي تبديل "هويت مشترك" اعضاي اين جنبش به "اتحاد مشترك" را مشاهده كرد.

به گزارش خبرگزاري مهر، با توجه به برگزاري پانزدهمين اجلاس وزراي خارجه كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد در تهران كه طي هفته آتي انجام خواهد شد، بررسي مهم ترين مباحث بنيادين مربوط به اين جنبش و برخي از كليات مربوط به آن ضروري به نظر مي رسد. آنچه در پي مي آيد بخش دوم گزارش «عدم تعهد؛ 5 دهه تلاش براي تبديل "هويت مشترك" به "اتحاد مشترك"» است:

- تغيير محل اجلاس هفتم از بغداد به دهلي نو

يك سال ونيم پس از شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران، وزارت خارجه در ماه مارس 1982 با ارسال يادداشتي به سفارس كوبا(رئيس جنبيش عدم تعهد) ضمن اعلام مخالفت خود با برگزاري اجلاس هفتم سران عدم تعهد در بغداد خواستار تغيير محل برگزاري اجلاس شد. متعاقب با اين درخواست هيئت جمهوري اسلامي ايران در اجلاس وزراي خارجه جنبش عدم تعهد در هاوانا اين موضوع را به طور جدي مطرح و تهديد كرد در صورت برگزاري اجلاس در بغداد، جمهوري اسلامي ايران اجلاس را تحريم كرده و رياست جنبش را به رسميت نخواهد شناخت.

در كميته سياسي اجلاس وزراي عدم تعهد بحث زيادي در خصوص اين مسئله صورت گرفت و در نهايت به دليل حمايت برخي كشورها از جمله يوگسلاوي از عراق، اعلام شد نظر به اينكه تصميم برگزاري اجلاس در بغداد توسط سران كشورهاي غير متعهد اتخاذ شده، تغيير آن خارج از حيطه اختيارات وزراي خارجه است لذا نظر نهايي بر اين قرار گرفت كه تلاش شود هر چه زودتر جنگ دو كشور ايران و عراق خاتمه يابد؛ در بيانيه نهايي اجلاس وزرا نيز اشاراتي مبني بر تاييد تصميم اجلاس ششم سران در خصوص تعيين بغداد به عنوان محل برگزاري اجلاس هفتم وجود داشت.

به هر حال جمهوري اسلامي ايران به فعاليت خود در اين زمينه ادامه داد و با ارسال يادداشتي براي كليه سفارت خانه هاي كشورهاي عضو عدم تعهد در تهران نظر مخالف خود را با برگزاري كنفرانس سران در بغداد منعكس كرد. همزمان هيئت هايي از طرف وزارت امور خارجه به منظور ابلاغ پيام رياست جمهوري به كشورهاي مختلف اعزام شدند.

متقابلا عراق نيز براي حفظ رياست جنبش بسيار فعال عمل مي كرد و به منظور تهيه مقدمات برگزاري اجلاس سران در بغداد اقدام به احداث ساختمان و مجموعه اي با هزينه بالغ بر يك ميليارد دلار كرده بود؛ اين كشور حتي پيش نويس بيانيه پاياني اجلاس را به سه زبان تهيه و پرچم كشورهاي عضو جنبش را در بغداد به اهتزاز در آورده بود اما با ورود نيروهاي ايران به خاك عراق در عمليات رمضان ( ژوئيه 1982) و متعاقب آن حمله هوايي جنگنده هاي ايران به بغداد وضعيت جديدي به وجود آمد.

با توجه به نزديك بودن زمان برگزاري اجلاس ( سپتامبر 1982)، فيدل كاسترو رهبر كوبا در ماه اوت پيشنهاد تشكيل اجلاس وزراي جنبيش عدم تعهد و تعيين محل ديگري براي برگزاري هفتمين اجلاس سران را مطرح كرد.

با توجه به حوادث مذكور و پيگيري هاي ايران، موضوع تغيير محل اجلاس سران از بغداد به مكاني ديگر به صورت جدي مورد توجه كشورهاي عدم تعهد قرار گرفت و طرف هايي كه معتقد بودند كنفرانس وزراي خارجه نمي تواند تصميمات سران را نقض كند در اجلاس وزراي خارجه عدم تعهد در اكتبر 1982 در نيويورك با اجماع موافقت خود را با تغيير محل كنفرانس از بغداد به دهلي نو اعلام كردند.

- اجلاس هفتم(هند)

هفتمين اجلاس سران عدم تعهد در ماه مارس 1983 در دهلي نو، با حضور 99 كشور و به رياست خانم اينديرا گاندي برگزار شد. با توجه به اختلاف نظرهايي كه در اجلاس هاوانا ميان اعضا شكل گرفته و موجوديت جنبيش را به چالش كشيده بود، وظيفه خانم گاندي براي بازگرداند اعتماد كشورهاي عضو و خروج از حالتي كه بعضي آن را انحراف جنبش به چپ و وابستگي به بلوك شرق تعبير كرده بودند، دشوار تر شده بود.

اجلاس هفتم نيز در شرايطي برگزار شد كه آثار بحران اقتصادي در جهان به ويژه كشورهاي كمتر توسعه يافته كه اغلب عضو جنبش بودند به مراحل بي سابقه اي رسيده بود؛ نهايتا بيانيه نهايي اين اجلاس شامل دو بخش اقتصادي و سياسي شد و در قسمت سياسي آن ضمن تشريح نقش عدم تعهد در دستيابي به صلح و امنيت، خلع سلاح و همزيستي مسالمت آميز به مسائلي چون اوضاع جنوب آفريقا، فلسطين، لبنان، خاورميانه، كامبوج، افغانستان، كره و جنگ ايران و عراق پرداخته شد. تصميم گيري در مورد محل برگزاري اجلاس بعدي نيز به اجلاس وزراي خارجه در لواندا در سال 1985 موكول شد و در اجلاس لواندا موافقت شد كه هشتمين اجلاس سران در حراره برگزار گردد.

- اجلاس هشتم ( زيمبابوه)

هشتمين اجلاس سران عدم تعهد در تاريخ اول تا ششم سپتامبر 1986 در حراره پايتخت زيمبابوه برگزار شد. طبق روال معمول دوره هاي قبل، پس از جلسات مقدماتي كارشناسان سياسي و اقتصادي، كنفرانس وزراي خارجه جنبش در روزهاي 28 و 29 اوت برگزار شد.

اجلاس هشتم مصادف بود با بيست و پنجمين سال تاسيس جنبش عدم تعهد و از مهمترين موضوعاتي كه در اين اجلاس مطرح شد و در بيانيه نهايي آن نيز مورد اشاره قرار گرفت، خلع سلاح و امنيت جهاني، استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي، مسئله فلسطين، لبنان و وضعيت خاورميانه، جنگ ايران و عراق، مسائل قبرس، تجاوز آمريكا عليه ليبي، مسائل جنوب آفريقا، حقوق ملت ها جهت حفظ فرهنگ و آثار ملي خود و بدهي هاي خارجي و علوم وتكنولوژي بود.

يكي از بحث انگيز ترين موضوعات مطرح شده در اين اجلاس مسئله جنگ ايران وعراق بود كه هيئت جمهوري اسلامي ايران در آن نشست با موفقيت توانست از تصويب بيانه اي كه به ابتكار كشورهاي عرب حامي عراق تنظيم شده و خواستار توقف بدون قيد و شرط جنگ بود جلوگيري كند. در آن زمان هنوز بخشي از خاك ايران در تصرف عراق قرار داشت.

- اجلاس نهم ( يوگسلاوي )

اجلاس نهم سران عدم تعهد با حضور 109 كشور از چهارم تا هفتم سپتامبر 1989 در بلگراد برگزار شد. اين دومين بار بود كه رياست جنبيش عدم تعهد به يوگسلاوي مي رسيد. برگزاري اجلاس با تحولات عمده در نظام دو قطبي و از ميان رفتن جنگ سرد مصادف شده بود و با توجه به وضعيت جديد، اعضاي جنبيش در خصوص نحوه اداره و ادامه كار آن دچار اختلافاتي شده بودند.

درهمين چارچوب عده اي با استناد به اينكه قطب بندي هاي دوران جنگ سرد از ميان رفته و جنبش فلسفه وجودي خود را از دست داده و پيشنهاد تغيير نام يا ادغام آن باگروه 77 را مطرح مي كردند در حالي كه جمع كثيري از اعضا، ضمن تاييد ايجاد تغييرات در صحنه بين المللي معتقد بودند جنبش هنوز براي تحقق اهداف خود راه درازي در پيش دارد.

به هر صورت يوگسلاوي به عنوان رئيس اجلاس نهم در تلاش جهت ايجاد تحول درنگرش جنبش عدمتعهد برخي از موضوعات اساسي در اسناد سياسي از جمله مباحث مربوط به استعمارزدايي و برقراري نظام نوين اطلاعات و ارتباطات را از دستور كار حذف كرد كه با تلاش كشورهاي چپ از جمله كوبا مجددا به آن اضافه شد؛ در هر حال در جريان برگزاري اجلاس نهم از سوي طرفداران دو ايده فوق بحث هاي زيادي صورت گرفت اما در نهايت كشورهاي عضو تصميم گرفتند ضمن پايبندي به اصول جنبش، به فعاليت هاي دسته جمعي خود ادامه داده و در گسترش همكاري با كشورهاي توسعه يافته تلاش نمايند.

- اجلاس دهم ( اندونزي )

اجلاس دهم سران جنبيش عدم تعهد از تاريخ 28 اوت 1992 در جاكارتا پايتخت اندونزي آغاز به كار كرد. مهمترين بحث در اجلاس مذكور موضوع تغيير نظام حاكم بر روابط بين الملل و چگونگي برخورد جنبش با آن بود. كشورهاي مختلف طي جلسات متعدد نظرات خود در قبال وضعيت جديد جهاني را مطرح كردند. نتيجه اين گفتگوها حاكي از آن بود كه جنبش عدم تعهد نه تنها موفق به حفظ هويت خويش گرديده بلكه با گذر از اين دوره بحراني، آماده رويارويي با چالش هاي جديد در جهان شده است.

از اين نظر اجلاس دهم را مي توان يك مقطع مهم در تاريخ جنبش عدم تعهد به حساب آورد چرا كه جنبش به دليل اجماع نظر ميان كشورهاي عضو در خصوص ضرورت تداوم حيات خود و ارتقاي نقش آن در تحولات بين المللي هويت وجودي خود را در دوران پس از جنگ سرد بازيافت؛ مهمترين مسائل منطقه اي و اقتصادي مطرح در اين اجلاس عبارت بودند از مسائل مربوط به آسياي جنوب شرقي، افغانستان، درگيري اعراب و اسرائيل، لبنان، بوسني، آفريقاي جنوبي، قاچاق مواد مخدر، تروريسم، استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي، همكاري بين المللي اقتصادي براي توسعه و محيط زيست.

- اجلاس يازدهم ( كلمبيا)

يازدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهداز تاريخ 18 تا 20 اكتبر 1995 در شهر كارتاهنا در كلمبيا برگزار شد؛ اين اجلاس در پايان كار خود علاوه بر بيانيه پاياني يك بيانيه جداگانه در خصوص انكتاد و يونيدو صادر كرد. در طول اجلاس مسائل متعددي مورد بررسي قرار گرفت كه اهم آنها عبارتند از تحديد ساختار سازمان ملل، خاتمه دوران جنگ سرد و مشكلات اقتصادي و اجتماعي موجود در جهان سوم، خلع سلاح و امنيت بين المللي، همكاري بين المللي براي توسعه، ضرورت برخورد مناسب جنبش با تحولات بين المللي، همكاري هاي اقتصادي و تروريسم.

- اجلاس دوازدهم ( آفريقاي جنوبي )

دوازدهمين اجلاس سران عدم تعهد از تاريخ 29 اوت تا 3 سپتامبر 1998 در شهر دوربان آفريقاي جنوبي و با حضور نمايندگان 114 كشور به رياست نلسون ماندلا برگزار شد. مهمترين موضوعاتي كه در اين اجلاس مورد بررسي قرارگرفت و در بيانيه نهايي آن نيز گنجانده شد عبارت بودند از نقش جنبيش عدم تعهد در گفت گوي تمدن ها، تجديد ساختار سازمان ملل، وضعيت مالي سازمان ملل، تروريسم، بدهي هاي خارجي، محيط زيست و توسعه، علوم و تكنولوژي همكاريهاي جنوب- جنوب، كشورهاي كمتر توسعه يافته، نژاد پرستي، تبعيض نژادي و مواد مخدر.

- اجلاس سيزدهم ( مالزي )

بر اساس تصميم اجلاس دوازدهم سران در دوريان، بنگلادش بعنوان ميزبان بعدي اجلاس سران تعيين گرديد و قرار بود اجلاس وزراي خارجه عدم تعهد در ژانويه و اجلاس سران در سيزدهمين اجلاس وزراي خارجه عدم تعهد در دوربان آفريقاي جنوبي، كشور مالزي به عنوان ميزبان اجلاس سيزدهم سران تعيين و اجلاس مذكور از 20 تا 25 فوريه 2003 در كوالالامپور پايتخت مالزي برگزار گرديد.

اين اجلاس نخستين اجلاس سران عدم تعهد پس از حوادث تروريستي 11 سپتامبر در نيويورك بود و لذا تروريسم به يكي مباحث عمده اجلاس سيزدهم تبديل شد از سوي ديگر اجلاس كوالالامپور كمتر از يك ماه قبل از حمله آمريكا به عراق و در بحبوحه مباحث شوراي امنيت سازمان ملل در خصوص عراق برگزار شد به طور طبيعي مسئله عراق از اصلي ترين موضوعات مطرح در سخنراني سران كشورهاي شركت كننده در اجلاس بود.

رئيس جمهور وقت ايران در بخشي از سخنراني خود در اين اجلاس حمله نظامي به عراق را موجب خسارات فراوان به مردم مظلوم اين كشور و به خطر افتادن ثبات و امنيت منطقه، تخريب محيط زيست و تقويت افراط گرايي خواند و گفت: اين حمله حركت موزون آغاز شده به سوي مردم سالاري سازگار با دين و اخلاق و فرهنگ را در اين منطقه به خطر خواهد انداخت.

- اجلاس چهاردهم ( كوبا)

چهاردهمين اجلاس سران از 20 تا 25 سپتامبر 2006 در هاوانا پايتخت كوبا برگزار شد؛ از اين تاريخ تا به امروز رياست جنبش عدم تعهد را كشور كوبا بر عهده دارد؛ صدور بيانيه جداگانه در ارتباط با فعاليت هاي هسته اي جمهوري اسلامي ايران از جمله مهمترين موضوعات مطروحه در اين اجلاس بود.

اجلاس آتي سران كشورهاي گروه جنبش عدم تعهد نيز قرار است در ماه ژوئيه 2009 در شرم الشيخ مصر برگزار گردد.

اما اكنون و در آستانه برگزاري پانزدهمين اجلاس وزراي خارجه كشورهاي عضو اين جنبش در كشورمان، بدون شك دستگاه ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران، برنامه هايي دقيق و مدون را براي بهره گيري از اين فرصت بين المللي و تمركز رسانه هاي جهاني بر تهران در نظر گرفته است كه براي رصد آن بايد در انتظار برگزاري اين نشست در تاريخ 6 مردادماه سال جاري باشيم.

قطعا نتايج برگزاري نشست وزراي خارجه و محصولات آن طي ماه هاي پس از برگزاري اين نشست و در پانزدهمين نشست سران كشورهاي عضو اين جنبش، قابل مشاهده خواهد بود.
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 301]