«رويكرد اجتماعي شعر در كتاب‌هاي درسي» بررسي شد محمود حكيمي: در كتاب‌هاي درسي بر دين‌داري تأكيد شود

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: «رويكرد اجتماعي شعر در كتاب‌هاي درسي» بررسي شد محمود حكيمي: در كتاب‌هاي درسي بر دين‌داري تأكيد شود

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: فرهنگ و ادب - كتاب

همراه با دائمي شدن دبيرخانه‌ي كنگره‌ي شعر اجتماعي توسط معاونت اجتماعي ناجا، نشست پژوهشي با موضوع «بررسي رويكردهاي اجتماعي شعر در كتاب‌هاي درسي» روز گذشته (شنبه، 29 تير) در محل باشگاه دانشجويان دانشگاه تهران برگزار شد.

به گزارش خبرنگار بخش كتاب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، محمود حكيمي در اين نشست، سخنان خود را با بيت‌هايي از حكيم ابوالقاسم فردوسي، آغاز كرد و گفت: درباره‌ي تأثير محتواي كتاب‌هاي درسي بر ذهن دانش‌آموزان هرچه بگوييم، كم گفته‌ايم. همه‌ي ما داستان‌هاي زيادي خوانده‌ايم؛ اما اغلب اين حكايت سعدي در كتاب درسي را كه: «روزي به غرور، جواني بانگ بر مادر زد...» و يا شعر «به گفتار پيغمبرت راه ‌جوي» (در صفحه‌ي 41 كتاب اول راهنمايي) را هرگز فراموش نمي‌كنيم. بسيار جا دارد از زحمات مؤلفين اين كتاب‌هاي درسي، بويژه دكتر اكبري و علوي ‌مقدم، تشكر كنيم. من خود از سال 61 تا 64، در سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي درسي، وظيفه‌ي ويرايش يك‌سري كتاب‌ها را برعهده داشتم و با زحمات اين ‌كار آشنا هستم.

اين نويسنده‌ي پيشكسوت كودكان و نوجوانان همچنين با اشاره به اقدام‌هاي ميرزا حسن رشديه - بنيان‌گذار مدرسه در ايران به سبك جديد -، گفت: در كتاب خود، «پيشگامان آزادي»، ايشان را به عنوان مؤلف نخستين كتاب‌هاي درسي (چهار كتاب) بعد از مشروطه مي‌دانم.

حكيمي همچنين با تقدير از زحمات نيروي انتظامي، اظهار كرد: من به پليس ارادت زيادي دارم؛ چرا كه اهميت جامعه به دست آن‌هاست. ما بايد در كتاب‌هاي درسي و نشريات، از خدمات پليس بيش‌تر بگوييم. زحمات پليس به همين سادگي كه اغلب در فيلم‌ها به‌دليل محدوديت، مي‌بينيم، نيست و اين عزيزان با دشواري‌هاي زيادي سر و كار دارند.

او ادامه داد: ضعيف‌ شدن عقايد ديني عامل بروز عمل ناشايست و افزايش تعداد تبهكاران در جامعه است؛ لذا من از مسؤولين تقاضا دارم همچون گذشته بر خداپرستي و دين‌داري در كتاب‌هاي درسي تأكيد شود. پيشنهاد مي‌كنم در كتاب‌هاي درسي، يك درس به خاطره‌اي از يك پليس در رابطه با چگونگي دستگيري يك متهم بپردازد. همچنين از عظيمي (رييس ستاد بزرگداشت مقام معلم) مي‌خواهم كه درسي را به نقل خاطره‌اي از يك معلم نمونه اختصاص دهند و خواهشمندم در كتاب‌هاي درسي بر اهميت كتاب‌خواني و همچنين مذمت چاپلوسي و تملق تأكيد شود؛ چرا كه متأسفانه مدح و تملق در ميان افراد جامعه‌ي ما و حتا شاعران، مثلا فرخي، عنصري و...، زياد به چشم مي‌خورد.

در ادامه، اكبري - مسؤول گروه ادبيات فارسي سازمان پژوهشي و برنامه‌ريزي درسي - با تشكر از صاحب‌نظران و سردار سيدحسن بتولي - معاون اجتماعي نيروي انتظامي -، كه در جلسه حاضر بود، سخن خود را در رابطه با رويكردهاي اجتماعي شعر در كتاب‌هاي درسي اين‌چنين آغاز كرد: فرهنگ و فضايل اجتماعي در زبان و درازناي تاريخ ادبي ما نهفته است. اما دشوارترين مسائلي كه در كنار اين مسائل همواره با بشر دست به گريبان بوده است (با الهام از سخن حكيم آلماني، كانت) دو مسأله است: هنر چگونه حكومت‌ كردن بر انسان‌ها و هنر تعليم و تربيت. نگاه ما در حال حاضر بر روي مسأله‌ي دوم است و اين‌كه چرا اين مسأله (تعليم و تربيت) از دشوارترين مسائل بشري است؟ شايد بتوان گفت دليل اين دشواري، رازناكي انسان و جامعه‌اي است كه مجموعه‌اي از انسان‌هاست؛ ولي راه مبارزه با اين دشواري چيست؟

اكبري با اشاره به جايگاه اساسي خانواده در جامعه افزود: در حال حاضر، كتاب‌هاي درسي بي‌هيچ گزافه‌اي در ميان همه‌ي خانواده‌ها از غني‌ترين تا نيازمندترين آن‌ها وجود دارد و اين امر حساسيت مسؤولين جامعه و حكومت‌ها را برمي‌انگيزد كه كتاب‌هاي درسي را با اهداف و نيازهاي خود همسو كنند؛ اما محدوديت گنجايش ظرف‌هايي كه در قالب كتاب‌ها فراهم مي‌شود و فراواني مخاطبين و گروه سني آن‌ها، از سويي، و نامحدودي نيازها و مفاهيم، از سوي ديگر، افراد را در اين رابطه دچار مشكل و محدوديت مي‌كند.

مسؤول گروه ادبيات فارسي سازمان پژوهشي و برنامه‌ريزي درسي همچنين افزود: خانواده به عنوان بنيان هويتي جامعه مبتني ‌بر آبشخورهايي است كه از دو منبع سرچشمه مي‌گيرد:آموزه‌هاي ديني كه برخاسته از فرهنگ متعالي اسلامي است و آبشخور ملي (با وجود همه‌ي فراز و فرودهاي تاريخي). اين دوست كه خانواده را در برابر تاخت ‌و تازهاي فرهنگي مانند رسانه‌هاي غرب و يا مسائلي نظير جهاني ‌شدن حفظ مي‌كند، كه البته اين دو آبشخور هر دو در حقيقت، يكي هستند.

او با اشاره به جايگاه شعر اجتماعي، اظهار كرد: از كارآمدترين عناصر در كتاب‌هاي درسي، ابراز شعر است. شعر به خاطر آهنگ و انگيختگي كه دارد، مي‌تواند به عنوان ابزاري آموزشي به‌كار رود و در قديم نيز ما شاهد آموزش از طريق نظم، و نه شعر، بوده‌ايم و امروزه نيز از اين شگرد استفاده مي‌كنيم. هرچند اين از دردهاي ماست كه ديگران متون ادبي ما را برده‌اند و بيش‌تر از ما، از آن‌ها بهره جسته‌اند. اگر ما با رويكرد فرهنگي - تربيتي سراغ تأليف كتاب‌هاي ادبيات فارسي برويم و با اين عينك به اين مسأله نگاه كنيم، رويكرد ما درست است.

اكبري همچنين افزود: درباره‌ي شعر اجتماعي بايد گفت شعر انساني؛ چرا كه اجتماع چيزي جز انسان نيست و هرچقدر انسان جهاني پرفراز و فرود داشته باشد، شعر اجتماعي هم همين‌طور است؛ مثلا سياست جزوي از اجتماع است؛ ولي ما شعر سياسي هم داريم و يا شعرهايي از جنبه‌ي بنيادهاي باورشناختي كه از اين منظر، شعري است كاملا ديني. مثلا در اسلام، فلسفه‌ي انتظار به چشم مي‌خورد و ما شعر انتظار داريم؛ بنابراين يكي از آموزه‌هاي ما در كتاب‌هاي درسي مقاطع مختلف تحصيلي، شعر اجتماعي با نگاه به فلسفه‌ي انتظار است. جامعه اگر كتاب درسي را باز مي‌كند، بايد تصويري از خود را در كتاب‌هاي درسي بييند. مسائل اخلاقي نيز چنين است.

او معناي شعر اجتماعي را در امروز با آن‌چه در گذشته به كار مي‌رفته است، متفاوت دانست و اظهار كرد: در تاريخ چون شعر اغلب به طبقه‌ي خاصي تعلق داشته، اين نوع شعر (اجتماعي) سابقه‌ي‌ آن‌چناني در درازناي تاريخ ما ندارد و به افرادي نظير سنايي محدود مي‌شود. بعد از آن، اين مسأله به طنز هم آميخته مي‌شود و از دوره‌ي صفوي اين جريان (شعر اجتماعي) بازتر مي‌شود و نويسندگان و شاعران از رده‌هاي مختلف شغلي ظهور مي‌كنند. در دوره‌ي مشروطه به اوج خود مي‌رسد و شاعراني نظير نيما يوشيج (مثلا شعر آي آدم‌ها)، مهدي اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج و سياوش كسرايي و نويسندگاني چون محمدعلي جمالزاده و بزرگ علوي ظهور مي‌كنند. نيما در نامه‌هاي خود مي‌گويد اگر من به شعر اجتماعي روي نمي‌آوردم، خودم سقوط مي‌كردم و چون شعر اين دوره، بازتاب اجتماع و روزگار است، اغلب چهره‌اي مغموم و سياه دارد؛ مثلا اخوان كه متخلص به اميد است، نوميدترين شاعر معاصر است و ما بايد بكوشيم همه‌ي‌ اين مسائل را كه گفته شد، با وجود محدوديت‌هاي موجود و چارچوب‌هاي خاص، در كتاب‌هاي درسي بگنجانيم.

سپس علوي‌مقدم - كارشناس، پژوهشگر و مؤلف كتاب‌هاي درسي - با تشريح نمايي از مباحث اجتماعي در كتاب‌هاي درسي گفت: شعر به دليل آهنگين بودن، زودتر انسان را تحت تأثير قرار مي‌دهد و ادبيات ما مملو از شعرهايي است كه در قالب پند و اندرز ارائه مي‌شود. قاطعانه مي‌گويم كتاب‌هاي درسي ماهم مملو از مسائل اجتماعي است و ادبيات محمل و ابزاري براي مسائل اجتماعي است؛ براي مثال از ابتداي كتاب اول ابتدايي، نگاره‌هاي آموزشي اين مقطع به آشنايي با نهادهاي اجتماعي نظير مدرسه، مسجد، بازار و خانواده مي‌پردازد. در سال‌هاي بعد نيز ما دو فصل را به مباحث اجتماعي به‌نام «نهادهاي اجتماعي» و «اخلاق فردي و اجتماعي» كه مستقيما به مسائل اجتماعي مي‌پردازند، اختصاص داديم و فصول ديگر نيز به صورت غيرمستقيم. در كتاب‌هاي دوره‌ي ابتدايي، فصل مسائل ديني، دانش و دانشمندان، ملي - ميهني و بهداشت درنظر گرفته‌ايم كه هركدام گوشه‌اي از مسائل مختلف اجتماعي را دربر مي‌گيرد. در دوره‌ي راهنمايي، كتاب‌هاي جديدي در حال تاليف است شامل دو فصل «اخلاق اجتماعي» و فصل «شكفتن» (مربوط به مسائل بلوغ نوجواني و جواني)، و در دوره‌ي دبيرستان نيز كم و بيش به مسائل اجتماعي پرداخته‌ايم. معتقديم كتاب‌هاي درسي افراد را بايد طوري بار بياورند كه زماني‌كه آن‌ها در زندگي شخصي با مشكلي برخورد مي‌كنند، بتوانند از عهده‌ي آن برآيند.

علوي‌مقدم در پايان صحبت‌هاي خود، شعر «دو كاج» محمدجواد محبت از كتاب چهارم دبستان را براي حاضران خواند و از آن به عنوان نمونه‌اي از شعرهاي اجتماعي در راستاي نوع‌دوستي در كتاب‌هاي درسي ياد كرد.

كوهستاني - مدرس موسيقي - نيز با اشاره به پيوند شعر و موسيقي، گفت: شعر تاج سر ما موسيقي‌دان‌هاست. اما اين سر به تاجي تميز و زيبا نيز دارد. شعر هنر ملي ما و در خون و ذات ماست. ما زياد مي‌دانيم؛ اما امروزه تنها دانستن كافي نيست و توانستن هم نياز است و اين زبان ساده‌ي شعر است كه مي‌تواند در جامعه تأثير‌گذار باشد. به يك‌سري دلايل، ما چهره‌هاي برجسته‌اي در موسيقي كشور نداريم و اين شعر است كه مي‌بايست دست موسيقي را بگيرد. شعر نقشه‌ي موسيقي است؛ نقشه‌اي كه با واژه‌ طراحي شده است. متأسفانه علي‌رغم اغلب جاهاي دنيا، ما در واحدهاي درسي دانش‌آموزان‌مان موسيقي نداريم و اين باعث مي‌شود خانواده‌ها و كودكان به موسيقي ناسالم روي بياورند. توصيه‌ي من اين است كه شاعران ما موسيقي را ياد بگيرند و كمي با الفباي موسيقي، آواز و نت‌ها آشنا شوند. ما اگر پيام جهاني داريم، بايد با موسيقي همراه شويم.

همچنين عليرضا عليزاده‌اي - دبير كنگره‌ي شعر اجتماعي - در اين نشست با اشاره به دائمي ‌شدن دبيرخانه‌ي كنگره‌ي شعر اجتماعي توسط معاونت اجتماعي ناجا، اظهار اميدواري كرد، اين جنبش شعر اجتماعي در سطح استان‌ها نيز فعال و شعرهاي اجتماعي محلي و بومي از اين طريق، غبارزدايي شود.

او همچنين از فراخوان شعر شاعران نيروي انتظامي خبر داد و از شاعران نيروي انتظامي دعوت به همكاري كرد.

عليزاده‌اي اظهار كرد: چنان‌چه مي‌دانيم، سال قبل شاهد برگزاري نخستين كنگره‌ي شعر اجتماعي به منظور بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي شعري در حوزه‌ي مأموريتي پليس در بخش امنيت و اخلاق بوديم و پيرو استقبال صاحب‌نظران، معاونت اجتماعي ناجا بر آن شد كه نشست‌ها و فعاليت‌هاي اين‌چنيني پي گرفته شود، تا شعر را كمي از آن برافراختگي فرود بياوريم و در دستان مردم جاي دهيم و از امكان‌ها و ظرفيت‌هاي شعر بهره گيريم تا در خدمت تعديل رفتارها و اصلاح آن‌ها برآيد. پيداست كه يكي از اين جايگاه‌ها، محل سازماندهي‌شده‌ي مدرسه‌هاست. كتاب‌هاي درسي كانون پرتشعشعي هستند كه مي‌توانند به ما در گسترش شعر اجتماعي و رواج رفتارهاي بهنجار از طريق آموزش شعر كمك كنند.

انتهاي پيام
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 359]