سخن روز/تحولات خاورميانه و روياي تركيه براي افزايش وزن ديپلماتيك

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: سخن روز/تحولات خاورميانه و روياي تركيه براي افزايش وزن ديپلماتيك
خبرگزاري مهر- گروه بين الملل : "منوچهر متكي" وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران روز جمعه 28 تير براي مذاكره با مقامهاي تركيه وارد آنكارا شد؛سفري كه كه بر اساس گفته هاي مقامهاي ترك با هدف ميانجيگري آنكارا ميان تهران و غرب انجام شد. اما آيا هدف مقامهاي آنكارا از ديدار با مقامهاي ايراني همين مسئله بود؟

به گزارش مهر، "رجب طيب اردوغان" چندي پيش ازاحتمال ماينجيگري كشورش ميان تهران و غرب براي حل پرونده هسته اي ايران خبر داده بود و پس از اردوغان،"علي باباجان" وزير امور خارجه تركيه روز چهارشنبه 26 تير به طور رسمي از ميانجگيري كشورش ميان ايران و غرب سخن راند و خبر سفر متكي به تركيه را با همين هدف به اطلاع خبرنگاران رساند.

چرا تركيه خود را وارد مسئله هسته اي ايران كرده و قصد ايفاي نقش ميانجي را در اين باره دارد؟

دليل اين اقدام تركيه را بايد اينگونه بيان كرد كه ، اردوغان از دو سال قبل تلاش كرد تا تعريفي جديد از سياست خارجي تركيه در خاورميانه ارائه بدهد و از همين رو اقدام به فعال سازي ديپلماسي منطقه اي تركيه كرد كه مواردي همچون حضور در مذاكرات فلسطين و رايزني با كشورهاي عربي، مسئله عراق و پيشنهادهاي تركيه براي بهبود اوضاع امنيتي عراق و ميانجيگري ميان رژيم صهيونيستي و سوريه همگي اشاره به اين تصميم تركيه دارند. اما درباره ايران هر چند اقدام تركيه در همان راستاي ارائه تعريفي جديد از سياست خارجي اين كشور انجام مي شود، اما آنكارا با اين كار به دنبال ايفاي يك نقش بين المللي نيز هست، زيرا مسئله هسته اي ايران موضوعي است كه ميان تهران و كشورهاي غربي در جريان است.

با توجه به اين مطلب حال اگر به سياست خارجي تركيه در سالهاي گذشته نگاه كنيم متوجه مي شويم كه اردوغان در اين راه پيرو "توركف اوزال" رئيس جمهور فقيد اين كشور در اوايل دهه 1990 ميلادي است كه در آن سالها اوزال تلاش كرد تا با وارد شدن به جنگ كويت، تعريفي جديد از نقش تركيه در مناسبات منطقه اي ارائه بدهد.

دليل اوزال براي اين كار آن بود كه از يك سو پس از جنگ جهاني دوم و تا آن سالها تركيه يك نقش حاشيه اي در منازعات منطقه اي داشت و سياست خارجي اين كشور بر اساس پرهيز از داخل شدن در منازعات منطقه اي استوار بود كه بهترين نمونه از تركيه آن زمان، نقش اين كشور در جنگ تحميلي عراق عليه ايران بود؛ تركيه در آن سالها هم با عراق و هم با ايران رابطه داشت و از راه مبادلات تجاري با اين دو كشور سود هنگفتي را به دست آورد، اما هيچگاه وارد بازي نشد و براي پايان اين ماجرا تلاش نكرد.

از سوي ديگر سياست خارجي تركيه پس از جنگ جهاني دوم تابعي از سياس خارجي آمريكا بود كه ورود اين كشور به سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) و هم چنين سازمانها و پيمانهاي منطقه اي نيز در همين راستا انجام مي شد، اما اوزال با وارد شدن به جنگ كويت تلاش كرد تا نقش تركيه در منطقه را تغيير دهد. و حال نيز شاهد آن هستيم كه سياست بين المللي اوزال از سوي اردوغان در حال احيا شدن است.

"سيامك كاكايي" كارشناس مسائل تركيه

آيا اكنون نيز سياست خارجي تركيه تابعي از سياست خارجي آمريكا است يا خير؟

در حال حاضر بازيگران جديدي وارد عرصه سياست خارجي تركيه شده و سبب شده اند تا سياست خارجي اين كشور به صورت يك سياست چند وجهي درآيد.

در اين ميان نبايد اين نكته را فراموش كرد كه نگاه آمريكا به تركيه تغيير كرده و ديگر آنكارا به عنوان هم پيمان استراتژيك واشنگتن مطرح نيست ؛ پس از آنكه تركيه از همراهي با آمريكا در حمله به عراق خودداري كرد و اجازه عبور نظاميان آمريكايي از خاك تركيه براي حمله به عراق را صادر نكرد، واشنگتن نگاه خود به آنكارا را تغيير داد.

و اما از بعد بازيگران جديد، نبايد نگاه اتحاديه اروپا به تركيه و تلاش آنكارا براي عضويت در اين اتحايده را ناديده گرفت. بايد اين نكته را يادآور شد كه تركيه ناگزير از توجه به اتحاديه اروپا است . اردوغان در دوره نخست وزيري خود تلاش كرده تا نگاه منطقه اي آنكارا را بسط دهد و نبايد اين نكته را فراموش كرد كه اردوغان شخصا علاقه مند به افزايش روابط با كشورهاي منطقه به ويژه كشورهاي اسلامي است كه اين امر در نهايت منجر به گرم تر شدن روابط اتحاديه اروپا با تركيه مي شود.

و اما در توضيح بيشتر چرايي تغيير نگاه آمريكا به تركيه پس از جنگ عراق بايد گفت : با آغاز جنگ عراق حيطه اي كه آمريكا براي تركيه تعيين كرده بود تغيير كرد. در آن زمان "پل ولفوويتز" معاون وزير دفاع آمريكا بود كه در واكنش به مخالفت تركيه در دادن مجوز به عبور نظاميان آمريكايي از خاك اين كشور براي حمله به عراق گفت : آنكارا يك اشتباه استراتژيك را انجام داد.

پس از تغيير رويكرد آمريكا در قبال تركيه، آنكارا تلاش كرد تا نقش خود در منطقه را به گونه اي ديگر تعريف كند كه از اين تلاشها به دنبال تحقق دو هدف بود : اول آنكه وزن منطقه اي خود را افزايش دهد كه با اين افزايش وزن امتيازات خاصي نيز در منطقه نصيب تركيه مي شود.

دوم آنكه به آمريكا نشان دهد، تركيه به عنوان يك بازيگر فعال در منطقه مطرح است. در اين ميان شاهد افزايش مناسبات تركيه با آمريكا هستيم كه بخشي از آن به خاطر هماهنگي بيشتر با واشنگتن به خاطر تهديدهايي است كه از جانب عراق حس مي كند و بخش ديگر آن به خاطر خارج شدن كامل از تابعيت آمريكا و مطرح كردن خود به عنوان يك بازيگر مهم.

پيش از سفر وزير امور خارجه ايران به تركيه، شاهد حضور "استفان هادلي" مشاور امنيت ملي آمريكا در آنكارا و مذاكرات وي با رئيس جمهور، نخست وزير و وزير امور خارجه تركيه بوديم، درباره اينكه آيا سفر هادلي به تركيه درست يك روز قبل از سفر متكي به اين كشور در راستاي ميانجيگري اين كشور ميان تهران و غرب بوده يا اينكه اين سفر با محوريت ديگري انجام شد ،بايد گفت پيش از سفر هادلي به تركيه نيز شاهد سفر ساير مقامهاي آمريكايي به آنكارا نيز بوده ايم كه موضوع هسته اي ايران يكي از محورهاي مذاكرات آنها با مقامهاي ترك بوده است.

اما همزمان با اين سفرها، مقامهاي آمريكايي به ساير كشورهاي خاورميانه نيز سفر كرده اند كه از آن ميان مي توان به سفرهاي "كاندوليزا رايس" وزير امور خارجه آمريكا به منطقه، سفر "ديك چني" معاون رئيس جمهوري اين كشور به عربستان و يا حتي سفر چندي پيش "جرج بوش" به خاورميانه اشاره كرد كه مهمترين هدف از انجام اين سفرها همسو كردن كشورهاي خاورميانه با سياستهاي مورد نظر آمريكا درباره اين منطقه بود و به نظر من سفر مقامهاي آمريكايي به تركيه نيز با همين هدف انجام مي شود يعني همسو شدن كشورهاي خاورميانه با منافع آمريكا و به نظر من اين رايزنيها همچنان ادامه خواهد داشت.

تركيه در حالي در تلاش براي ميانجيگري ميان سوريه و رژيم صهيونيستي و حضور فعال در ديگر مسائل خاورميانه است كه خود در داخل با چالشهايي روبرو بوده و حزب حاكم اين كشور در آستانه انحلال قرار دارد.ولي با وجود اين چالشها، سياست منطقه اي در اولويت كارهاي اردوغان قرار دارد و نخست وزير تركيه همچنان اين سياست را ادامه خواهد داد.
---------------------------------------------
"سيامك كاكايي" كارشناس مسائل تركيه
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 61]