بررسي دليل رشد دوبي براساس بي توجهي ايرانيان به مزيت هاي نسبي تجاري و اقتصادي ايران چشم اسفنديار واردات در مناطق آزاد ايران

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: بررسي دليل رشد دوبي براساس بي توجهي ايرانيان به مزيت هاي نسبي تجاري و اقتصادي ايران چشم اسفنديار واردات در مناطق آزاد ايران
مريم فدايي

دوبي به عنوان مركز اصلي فعاليت هاي بازرگاني خاورميانه شناخته شده است. اين منطقه برخوردار از ساختار زيربنايي پيشرفته مانند بنادر، اسكله هاي متعدد، شبكه هاي ارتباطي، امكانات ارائه خدمات گسترده مالي، حمل و نقل و تجارت به عنوان اصلي ترين منطقه آزاد تجاري است. امكانات زيربنايي حمل و نقل به خصوص حمل و نقل هوايي اجازه انتقال سريع كالا از فرودگاه دوبي به بيش از 100 كشور را ممكن ساخته است و از اين نظر دوبي به عنوان مركز اصلي بازرگاني كشورهاي خاورميانه به حساب مي آيد.

با مطالعه در روند توسعه دوبي، مشخص مي شود كه در سياستگذاري كلان، دولت دوبي خود را متعهد به موارد ذيل مي داند؛

- ايجاد و حفظ ثبات سياسي و اقتصادي مطلق

- پاسخگويي و فراهم كردن محيط مناسب كسب و كار تجاري، توليدي و خدماتي

- افزايش اعتماد و امنيت بازار و اقتصاد

- تشويق مردم بومي و خارجي ها به مشاركت و سرمايه گذاري در اقتصاد منطقه

- وضع نظام قانوني و مقرراتي مشوق فعاليت هاي اقتصادي.

اين كشور موارد زير را از مهم ترين دلايل موفقيت خود مي داند؛

- دسترسي به انواع استعدادهاي نيروي انساني در داخل و از اقصي نقاط جهان

- دستمزد و حقوق مكفي و رقابتي (در يك نظام بدون تورم)

- مشاركت سرمايه گذاران خارجي (براساس ضوابط وضع شده توسط دولت دوبي)

- قوانين و مقررات لازم، ولي در سطح حداقل و براي راه انداختن كار، نه دست و پاگيري

- استقرار در چهارراه جهاني ميان شرق، غرب، شمال و جنوب

- ايجاد يك نظام خدماتي (بانكداري، هتلداري، مالي، بندري، تبليغاتي و...) درجه يك

- كيفيت بالاي زندگي

- استقرار يكي از پيشرفته ترين سيستم هاي حمل و نقل (هوايي، دريايي و زميني)

- برقراري ايدئولوژي اقتصاد آزاد

- رعايت قوانين فدرال و قوانين اسلامي

- نظام سياسي فدرال- در رابطه با امارات- و قرابت طبيعي به ساير شيخ نشين ها در چارچوب يك نظام اعتماد و همكاري متقابل.

همجواري امارات با كشور پهناور ايران و قطب فعاليت هاي اقتصادي، سياسي و نظامي خاورميانه به عنوان اصلي ترين عامل شكل گيري دوبي شناخته مي شود. تحولات اقتصادي دهه 50 كه مصادف با افزايش شديد قيمت نفت و منابع ارزي سرشار دولت هاي منطقه و به ويژه ايران بود باعث افزايش واردات انواع محصولات مصرفي به ويژه مصالح ساختماني شد. در اين ميان ظرفيت محدود بنادر منطقه و به ويژه ايران و افزايش زمان و هزينه تخليه بارگيري كشتي ها و پرداخت خسارت (دموراژ) و خسارت ديدن بسياري از محصولات حساس نظير چوب، سيمان، گچ، مواد غذايي و... تبديل به فرصتي طلايي براي شكل گيري دوبي به عنوان مركز كمكي مبادلات خليج فارس شد.

در اين ميان امارات با درك صحيح از شرايط موجود و فرصت هاي پيش رو در بازار گسترده منطقه و توجه به اين مساله كه اتكاي صرف به درآمدهاي نفتي نمي تواند متضمن توسعه اقتصادي موزون كشور باشد، با دريافت قرضه و وام هاي كلان از دولت ثروتمند كويت به توسعه زيرساخت هاي بندري دوبي پرداخت و با عميق كردن بندر امكان پذيرش كشتي هايي با آبخور بالا را فراهم كرد و در عين حال با توسعه ساير فعاليت هاي پشتيبان از جمله انبارداري به تدريج به عنوان مركز مبادلات و توزيع مجدد واردات كشورهاي خليج فارس شناخته شد و به اين ترتيب بخش اندكي از بازار ايران و ساير كشورهاي خليج فارس را به دست آورد. با تحولات عمده سياسي منطقه در اواخر دهه 50 و وقوع انقلاب اسلامي ايران و بلافاصله درگير شدن دو كشور بزرگ منطقه ايران و عراق در جنگ طولاني هشت ساله، شاهد شكل گيري جبل علي و رونق فعاليت هاي اقتصادي آن هستيم، عملاً بسياري از نقش هاي منطقه يي ايران به سمت دوبي سرازير شد، بنادر خرمشهر، آبادان و بصره كه با قدمت طولاني فعاليت هاي تجاري و بازرگاني، قطب فعاليت هاي تجاري و صنعتي خليج فارس محسوب مي شدند به كانون جنگ ايران و عراق تبديل شده و تمامي فعاليت هاي اقتصادي آنان به ركود كشيده شد و با گذشت دو دهه هنوز جايگاه پيشين خود را به دست نياورده اند كه در مقابل شاهد نفوذ روزافزون دوبي در بازار ايران و عراق هستيم.

جزيره كيش هيچ گاه به نقش برنامه ريزي شده آن دست نيافت و تمامي نقش تجاري، توريستي و ارتباطي آن را كه از سه دهه پيش برنامه ريزي شده بود، دوبي تصاحب كرد و با گذشت نزديك به دو دهه از فعاليت منطقه آزاد كيش هنوز صرفاً در مقياس جذب گردشگر داخلي، مركز خرده فروشي و تجارت چمداني، سرمايه گذاري ساختماني موفق بوده و با اهداف عالي مناطق آزاد در پردازش و توسعه صادرات ملي فاصله بسيار دارد. توقف سرمايه گذاري خارجي در ايران، كندي روند ورود گردشگران خارجي به ايران، جايگزيني تدريجي فرودگاه بين المللي امام خميني، نقش ترانزيت فرودگاه بين المللي تهران و... تنها بخشي از امتيازات از دست رفته ايران بود كه با فرصت طلبي دوبي بخش عمده يي از بازار ايران نصيب دوبي شد.

جنگ دوم خليج فارس كه عراق و كويت در آن درگير شدند فرصتي ديگر براي امارات پديدار ساخت و عملاً بخش عمده سرمايه هاي ارزي كلان كشور كويت به امارات سرازير شد ضمن آنكه بخش ديگري از بازار پرسود طلا و جواهر كه ابتدا در خرمشهر و بصره مستقر بود و در خلال جنگ تحميلي هشت ساله ايران و عراق به كويت منتقل شده بود به دوبي انتقال يافت و امروزه شاهد شكل گيري منطقه آزاد الماس و جواهر در دوبي هستيم و امارات پس از عربستان سعودي دومين بازار پررونق طلا و جواهر خاورميانه محسوب مي شود.

فروپاشي شوروي سابق و روي آوردن كشورهاي تازه استقلال يافته آسياي ميانه به كشورهاي جنوب به ويژه ايران بازار گسترده جديدي در پيش روي كشورهاي خاورميانه قرار داد. اما متاسفانه فرصت سوزي، باعث كسب اين جايگاه توسط دوبي شد. امروزه دوبي يكي از مراكز اصلي مبادلات و تجارت آسياي ميانه محسوب مي شود و نقش ما صرفاً به حمل كالا ميان دوبي تا آسياي ميانه تنزل يافته است و بخش عمده بازار آسياي ميانه در اختيار دوبي قرار گرفته است.

با تامل در آنچه به اختصار بدان اشاره شد، مشخص مي شود آنچه منشاء تحولات دوبي از دهه 50 شمسي تا به امروز بوده، نگرش استراتژيك آن به محيط پيرامون و تحولات منطقه بوده است به گونه يي كه به رغم ضعف شديد محيط دروني امارات و دوبي در دهه 50 و فقدان تمامي زيرساخت ها و امكانات توسعه، با بهره بردن از تمامي تحولات منطقه و تبديل تهديدات عمومي منطقه نظير جنگ هاي متعدد خليج فارس و خاورميانه، به فرصت هاي طلايي، امروزه از بازارهاي متنوع خاورميانه و آسياي ميانه فراتر رفته و به مركزي مطمئن براي انواع فعاليت هاي اقتصادي در سطح جهان تبديل شده است.

چرا دوبي ؟

متاسفانه تفكر و سياست هاي كلي مسوولان كشور ما بر پايه واردات شكل گرفته و در اين وضعيت دوبي يا هر كشور ديگري براي مسوولان و سرمايه داران فرقي نمي كند. پايه اصلي مناطق آزاد كشورمان نيز بر پايه واردات گذاشته شده و براي چنين مناطقي كشور امارات نزديك ترين مركز براي خريد و فروش خواهد بود، چرا كه نزديك ترين و بزرگ ترين مركز انبار كالاهاي منطقه است. منطقي به نظر مي رسد كه دوبي ايران را بزرگ ترين واردكننده كالاهاي خود قرار دهد، چرا كه بيشترين جمعيت و تقاضا را از ناحيه ايران دريافت مي كند. بازار دوبي براي بازرگانان و شركت هاي ايراني به محلي مناسب، نزديك و تبديل به باراندازي شده است كه بيشتر كشورهاي صنعتي ارتباط تنگاتنگي با آن دارند. با توجه به سرمايه گذاري هايي نظير استفاده از اعتبارات اسنادي ارزان تر در دوبي، امكان استفاده سرمايه گذاران از وام هاي ارزان تر نسبت به داخل فراهم شده و حتي با خريد اوراق مشاركت و گذاشتن آن در دوبي به عنوان ضمانت، وام هايي را دريافت مي كنند و به اين شكل سيكلي پرسود را از اين مسير ايجاد كرده اند كه راضي به قطع آن نيستند.

در شرايطي كه مناطق آزاد متعدد كشورمان در سواحل جنوبي قرار بود به مركز تجارت منطقه تبديل شوند اين فرصت به سادگي و به طور دربست در اختيار كشوري قرار گرفت كه با جذب سرمايه ايرانيان و استفاده از توان آنها به پيش مي تازد. به دنبال غفلت مسوولان اقتصادي از رشد و توسعه مناطق آزاد جنوبي كشورمان در سال هاي اخير، مناطق آزاد كشورهاي عربي از جمله دوبي آنچنان رشد يافته اند كه واردات بي اندازه و حتي قاچاق كالا از اين مناطق، ضربه هاي جبران ناپذيري بر اقتصاد كشورمان وارد كرده است. مسوولان بازرگاني منطقه آزاد تجاري دوبي معتقدند دروازه هاي بازار ايران همچنان به روي صادركنندگان مجدد كالا از دوبي باز خواهد بود و ايران به عنوان واردكننده از دوبي نقش خود را ايفا خواهد كرد.

امروزه بحث ترانزيت و درآمدهاي چشمگير حاصل از آن مورد توجه محافل تجاري دنيا از جمله كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس قرار گرفته است. در حال حاضر بخش دريايي خليج فارس سالانه پتانسيل تجارتي بالغ بر يك ميليارد دلار را دارد كه اين رقم به سرعت در حال رشد است و از جمله دلايل اين رشد؛ توسعه اقتصادي خليج فارس، افزايش تجارت منطقه يي، اكتشافات در زمينه گاز و نفت، توسعه تجارت كشتيراني و باز شدن بازار عراق ارزيابي مي شود. با اين وجود بايد اين سوال مطرح شود كه ايران چه سهمي از رشد تجارت خليج فارس را به خود اختصاص داده است؟ و چرا تاكنون در اين خصوص آمار دقيقي منتشر نشده است؟ يا اينكه كشتيراني جمهوري اسلامي ايران در كدام نقطه از توسعه تجارت كانتينري قرار دارد؟ در حالي كه نيمي از درآمدهاي تجارت دريايي و ترانزيتي خليج فارس در اختيار شهر دوبي در كشور امارات قرار دارد.

مسوولان منطقه آزاد دوبي انتظار دارند با توسعه «شهر دريايي دوبي» كه احداث آن آغاز شده است سرعت رشد خود را با ارائه خدمات دريايي افزايش داده و به نحوي بازارهاي غربي از دست داده را بازيابند.

حال بايد پرسيد، شهرهاي خشك و بياباني كشورهاي عربي چه مزيتي نسبت به كشورمان دارند؟ اين همان سوالي است كه با وجود مشخص بودن پاسخ آن مسوولان اقتصادي چاره يي براي آن نينديشيده اند. در چنين شرايطي بايد ديد مسوولان اقتصادي كشورمان چه تدابيري براي مقابله با اين وضعيت در پيش خواهند گرفت؟

به رغم سند چشم انداز 20 ساله جمهوري اسلامي ايران كه تاكيد دارد «ايران كشوري است توسعه يافته با جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه با هويت اسلامي و انقلابي الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بين الملل»، جاي تاسف است كه روز به روز شاهد كاهش رشد و تنزل جايگاه خود در بين ساير كشورهاي منطقه هستيم. در حالي كه شايد به جرات بتوان گفت كشور ما از نظر موقعيت ژئوپولتيك، ژئواكونوميك و ژئواستراتژيك جايگاه ويژه يي را در منطقه دارد و شايد توان و استعداد مردم ايران زمين را در كمتر جايي بتوان يافت.

چرا سالانه شاهد بازديد هزاران توريست ايراني از دوبي هستيم در حالي كه اين موضوع منجر به خروج سالانه ميليون ها دلار سرمايه از كشورمان به دوبي تنها براي خريد مي شود، سرمايه گذاري هاي هنگفت ايرانيان علاقه مند به داشتن يك واحد مسكوني يا تجاري در دوبي باعث رونق برج سازي در دوبي شده است، به طوري كه به گفته مسوولان دوبي اكثر اين واحدها توسط ايرانيان خريداري يا پيش خريد شده، اينها همه نمونه هاي كوچكي از خروج سرمايه از كشور ما به دوبي است.

آيا تنها گوشه يي از كشو ما از جمله كيش يا قشم از حيث جاذبه گردشگري قابل مقايسه با كشور دوبي است؟، چرا مناطق آزاد حتي جديد التاسيس ما از جمله ارس، انزلي و اروند هنوز ماهيت اصلي خود را به عنوان مناطق آزاد پيدا نكرده اند و جذب سرمايه گذار در آنها به كندي صورت مي گيرد، در حالي كه منطقه آزاد تجاري دوبي در عرض تنها پنج سال از يك بيابان به مركزي كه شايد نظير آن را كمتر در منطقه مي توان يافت، تبديل شده است.

به گفته مسوولان اين منطقه فراموش كردن نفت و اتكا به توسعه و تجارت در اين منطقه دليل اصلي رشد و توسعه اين كشور در ساليان اخير بوده است. در حالي كه اقتصاد ما همچنان برصادرات نفت خام متكي است.

چرا سرمايه گذار خارجي همواره با شك و ترديد وارد كشور شده در حالي كه از تمامي كشورها و از هرگونه نژادي در كشور مزبور مي توان يافت.

حيف است كشوري با توان و قدرت ما جايگاه اصلي خود را از دست بدهد و با فرصت سوزي عامل اصلي رشد دوبي تلقي شود.
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 77]