نفي نابرابري هاي جنسيتي

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: نفي نابرابري هاي جنسيتي
مهناز عابدي* : يكي از مهم ترين سوالاتي كه در مباحث توسعه مطرح مي شود، اين است كه جايگاه و پايگاه انسان در مباحث توسعه چيست؟ امروزه اساساً توسعه عبارت است از تلاش و كوشش انسان در دگرگوني محيط به منظور رفع نيازهاي خود و تامين امنيت خويش و به تعبير خاص هر نوع تغيير كيفي و ساختاري كه در عناصر جامعه صورت مي گيرد.

توسعه ابعاد مختلف دارد و توجه به ابعاد توسعه بدان معناست كه توسعه يك پديده چند وجهي و قانونمند است و براي تحقق آن بايد شرايط و زمينه هايي فراهم شود. به طور كلي توسعه در ابعاد اقتصادي، سياسي، فرهنگي، اجتماعي، پايدار و انساني قابل بررسي است. حال اين سوال مطرح است كه در ابعاد توسعه كدام بعد از اهميت و اولويت بيشتري برخوردار است و چرا؟ آيا توسعه اقتصادي محور توسعه است يا توسعه سياسي يا ساير ابعاد توسعه؟ بسياري از جوامع تنها يك بعد از ابعاد توسعه را مد نظر قرار داده و در جهت تحقق آن مي كوشند غافل از اينكه تمامي ابعاد فوق در تعامل و ارتباط متقابل با يكديگر هستند و توجه به يك بعد و غفلت از ابعاد ديگر نمي تواند شرايط توسعه جوامع انساني را فراهم آورد. امروزه از ميان ابعاد توسعه، بعد انساني توسعه مورد توجه قرار گرفته است؟ حال بايد ديد چرا توسعه انساني امروزه از اهميت و اولويت بيشتري نسبت به ساير ابعاد توسعه برخوردار است؟ - جايگاه و پايگاه انسان در توسعه اساس تشكيل جوامع انساني، رفع نيازهاي انسان است. به طور كلي انسان موجودي است نيازمند و نيازهاي او در سه سطح گسترده قابل طبقه بندي است؛ 1- نيازهاي زيستي و فيزيولوژيكي مانند خوراك، پوشاك، مسكن و... 2- نيازهاي رواني مانند كسب آگاهي، كسب امنيت، ارتقا و تعالي، فرار از تاريكي ها و ناشناخته ها، لذت بردن از معنويت (هنر، زيبايي و...)، لذت بردن از حيات و جهان هستي، ارتباط با صاحب كائنات. 3- نيازهاي اجتماعي مانند نياز به تشريك مساعي جمعي در حل مسائل، مشكلات و تنگناها و... نياز به همدلي، پاسخ به نيازهاي جنسي.1 در واقع مي توان گفت جامعه انساني از دو تركيب و دو واقعيت اساسي تشكيل شده است؛ 1- انسان و مجموعه نيازهايش (زيستي، رواني و اجتماعي). 2- جامعه و عناصر و مولفه هاي تشكيل دهنده اش. عناصر و مولفه هاي تشكيل دهنده هر نظام اجتماعي عبارتند از محيط جغرافيايي، اقليمي، جمعيت، اقتصاد، فرهنگ و سياست.2 عناصر پنج گانه مذكور بر اساس ماهيت، ساختار و كاركردي كه دارند و همچنين نوع تعاملي كه با يكديگر دارند، مجموعه اي را به طور سيستماتيك جهت رفع نيازهاي انسان فراهم مي كنند و شيوه ها و شكل هاي گوناگوني از تامين نيازهاي انسان را به وجود مي آورند. انسان هم در اين مجموعه سيستماتيك با تلاش و كوشش خويش سعي مي كند با تغييراتي كه در محيط به وجود مي آورد، نيازهاي زيستي، رواني و اجتماعي خود را برآورده سازد. پس هم اساس و علت پيدايش جوامع را نيازهاي انساني تشكيل مي دهد هم نظام اجتماعي و مولفه هايش بايد درصدد رفع نيازهاي انسان باشند و هم انسان بايد تلاش كند نيازهاي خود را با دگرگوني هايي كه در محيط به وجود مي آورد، رفع كند و از آنجا كه توسعه به معناي تامين نيازهاي انسان است، پس انسان محور توسعه است و توسعه به دست انسان انجام مي گيرد. در حقيقت توسعه در اثر تلاش انسان در جهت ايجاد تعادل بين نيازهاي خويش و امكانات جامعه و محيط پديد مي آيد. اگر امكانات جامعه به صورت متعادل، مطلوب و عادلانه توزيع نشدبه نابرابري اجتماعي منجر مي شود. وجود نابرابري هاي اجتماعي واكنش انسان را به دنبال دارد. در واقع انسان به سيستم نامتعادل نظام اجتماعي معترض مي شود و همين اعتراض به تضاد و ستيز منجر و دگرگوني هايي را در جامعه انساني سبب مي شود. جوامع از نقطه نظر توزيع امكانات ميان افراد جامعه انساني متفاوتند و اشكال مختلفي از توسعه را از اين منظر به نمايش مي گذارند. عدم توزيع مطلوب و عادلانه امكانات موجب پيدايش روابط اجتماعي ناعادلانه مي شود و از آنجا كه روابط ناعادلانه اجتماعي با فطرت و ماهيت انسان مغايرت دارد، انسان را در ستيز و مبارزه با اين روابط قرار داده كه اين كنش و واكنش، تغييرات اجتماعي و به دنبال آن تحقق توسعه را فراهم مي كند. پس اساس هر حركت و تلاش كه در جهت توسعه انجام گيرد، انسان است و از اينجاست كه مي توان به نقش و جايگاه انسان در توسعه واقف شد. همچنين توسعه براي انسان است زيرا تمامي تلاش ها و كوشش هاي بشري و جوامع انساني براي تامين امنيت و برطرف كردن نيازهاي انسان صورت مي گيرد. بنابراين امروزه در مباحث جامعه شناسي توسعه، انسان را محور توسعه و توسعه انساني را مهم ترين بعد از ابعاد توسعه عنوان كرده اند. - مشاركت مردمي،عامل توسعه امروزه دستيابي به توسعه انساني نيازمند سه عامل مهم است: «1- شناخت روند، ماهيت، ساختار و عملكرد نظام اجتماعي يا جامعه مورد نظر 2- آگاهي از شرايط نظام جهاني و موقعيت جامعه مورد نظر در شبكه ارتباطات جهاني 3- دستيابي به دو ركن بنيادين و بهره يابي از آن براي ساماندهي و سازماندهي جامعه در جهت هدف هاي برنامه هاي توسعه مورد نظر يعني مديريت هوشمند و مشاركت مردمي در برنامه هاي توسعه فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي.» 3 بايد گفت از سه عامل فوق، عامل سوم يعني مديريت و مشاركت مردمي بيشتر مورد توجه است چرا كه نحوه و كيفيت مديريت سياسي جامعه و نحوه مشاركت مردمي است كه موجب سازماندهي عناصر فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي را فراهم و جوامع انساني را در مسير توسعه به پيش مي برد. دستيابي به عامل سوم يعني مديريت و مشاركت مردمي در گرو برقراري روابط و مناسبات اجتماعي مطلوب و عادلانه است. هر چه جامعه از روابط اجتماعي انساني تر و عادلانه تر برخوردار باشد، مشاركت مردمي و همكاري و همدلي و همياري افراد جامعه انساني بيشتر و بيشتر مي شود. در واقع مشاركت مردمي معلول ساختار و كاركرد روابط اجتماعي، نحوه توزيع امكانات و منابع، روش هاي ارضاي نيازها بين افراد جامعه انساني و نحوه تقسيم كار و مسووليت ها در جامعه انساني است. هر چه روابط اجتماعي و نحوه تقسيم كار و توزيع امكانات، انساني تر و عادلانه تر باشد، مشاركت مردمي افزايش مي يابد. بايد توجه داشت نوع و كيفيت مديريت جامعه نيز در شكل گيري مشاركت افراد تاثير زيادي دارد. مديريت هاي سلطه گر، يكسويه، مستبد و ديكتاتور كه از ابزار زور، قدرت و حيله استفاده مي كنند نمي توانند زمينه هاي مشاركت افراد جامعه انساني را فراهم كنند. بالعكس اگر مديريت، جامعه را بر مبناي حاكميت قانون و براساس احترام به حقوق فردي و اجتماعي افراد و به رسميت شناختن آزادي هاي فردي و اجتماعي اداره كند، بستر مناسب جهت همنوايي و در نهايت مشاركت مردمي در فعاليت هاي اجتماعي فراهم مي شود. - پي نوشت ها: 1- سيف اللهي، سيف الله، جامعه شناسي مسائل اجتماعي ايران، صفحه هاي 41 و 42 2- همان منبع 3- همان منبع، صفحه 158 * كارشناس ارشد خانواده منبع: سايت جامعه شناسي ايران
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 137]