واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: حكيم عمر خيام ، يكي از مفاخر ملي ايران و از نوابغ فلسفه جهان است كه در سال 430 هجري در يكي از قريههاي نيشابور متولد شد. به گفته مورخان ، حكيم ابوالفتح يا ابوحفص عمر ابراهيم خيام كه القابي نظير خواجه امام، حجهالحق، سيدالحكما و فيلسوفالعالم را به او نسبت دادهاند، علاوه بر رياضيات و نجوم، در علم حكمت و تفسير و حديث نيز مهارت داشته است. خيام را پيرو ابوعليسينا در علوم حكمت دانستهاند كه در رسالهاي به نام كون و تكليف كه در سال 473 هجري در جواب ابونصر نسوي شاگرد ابنسنا تقرير كرده، از شيخ با عنوان معلم من و افضلالمتاخرين ياد كرده است. قديميترين ماخذي كه از خيام نامي به ميان آورده، كتاب چهار مقاله نظامي عروضي است كه در سال 506 در كوي بردهفروشان بلخ او را ديده است. مهارت خيام در علم نجوم چنان بوده كه ميگويند در كارهاي بزرگ علمي مانند ترتيب رصد ستارگان و اصلاح تقويم به او رجوع ميكردهاند. مشخص نيست كه به حج رفته است يا خير، اما در مورد مسافرتهايش گفتهاند كه به سمرقند، بلخ، هرات، اصفهان و حجاز سفرهايي داشته است. وي رسالهاي در معراج دارد و خطبه الغراء ابن سينا را به فارسي ترجمه كرده است و از آثار مشهور او در رياضي به رساله جبر و مقابله كه به زبان فرانسوي نيز ترجمه شده است، ميتوان اشاره كرد كه غلامحسين مصاحب در سال 1336 آن را ترجمه كرده است. همچنين كتابهاي رساله في شرح ما اشكل من مصادرات الكتاب اقليدس و كتابي در بيان دستور ارشميدس و ترازوي او براي وزن كردن اشياء با توجه به وزن هر كدام و رسالهي كوتاه در حل مسالهاي جبري با ذكر 21 قسم معادله جبري و چند اثر ديگر و شرحالمشكل من كتاب الموسيقي كه جلالالدين همايي آن را ترجمه كرده است نيز از او است. اثري با نام نوروزنامه در منشاء تاريخ و آداب جشن نوروز هم به او منسوب است كه در صحت انتساب آن به خيام ترديد وجود دارد. همچنين مثلث پاسكال و دو جمله نيوتن نيز به او نسبت داده شده است . از كتابهايي كه رباعيات خيام را ضبط كردهاند، ميتوان به مرصادالعباد، جهانگشاي جويني، تاريخ گزيده، مونسالاحرار و نزههالمجالس كه بعد از مونس الاحرار تحرير شده است، اشاره كرد. رباعي را نخست رودكي پديد آورد، اما رباعيات خيام در ادب فارسي سيمايي متمايز دارد كه شالوده اصلي آنها انديشيدن به راز هستي و دچار حيرت شدن است. خيام نيشابوري از برجستهترين افرادي است كه شعر را براي تفكرات فلسفي خود به كار برده است و چنان مينمايد كه ضرورت روحي او را بدين كار نشانده است. ترانههاي خيام آينهاي است كه هر فردي قسمتي از افكار و انديشه هاي مثبت و منفي خود را در آن ميبيند و از اين نظر در ميان مردم جاي خود را باز كرده است. قديميترين نسخه رباعيات منسوب به خيام، نسخه ادبي اكسفورد به سال 865 در شيراز است كه 158 رباعي دارد و سه قرن پس از خيام جمعآوري شده است. مشهورترين ترجمهاي كه از رباعيات خيام شده و شايد شهرت آنها در جهان مرهون اين ترجمه است، ترجمه آزاد و منظوم ادوارد فتيزجرالد است كه سال 1859 به چاپ رسيد. به گفته برخي مورخان وفات خيام ميان سالهاي 506 تا 517 است .ك/4 تمام /1194/1600/
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 463]