موسيقي و همراهي انسان در مسير فطرت / 22حركت قائم به ذات، طي طريق موسيقي براي تأثير بر فطرت مخاطب را كند مي‌كند

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: موسيقي و همراهي انسان در مسير فطرت / 22حركت قائم به ذات، طي طريق موسيقي براي تأثير بر فطرت مخاطب را كند مي‌كند
گروه هنر: موسيقي براي تأثير بر فطرت مخاطبان خود به طور حتم نياز به عوامل همراهي كننده مانند شعر، سبك ويژه و پذيرش مخاطب دارد.
در قسمت پيشين اين گزارش نظرات هنرمندان عرصه موسيقي را درباره كيفيت تأثير موسيقي بر فطرت انسان، جويا شديم. اغلب مصاحبه‌شوندگان بر اين باور بودند كه موسيقي به دليل نشأت گرفتن از ذات الهي، مي‌تواند بر روان شنونده اثري مثبت گذارد اما نحوه بكارگيري آن از جانب خالق اثر نيز بسيار مهم است.

در ادامه گزارش درباره ديگر عوامل در همراهي موسيقي مانند كلام، شرايط ذهني مجريان اثر، آهنگساز، ميزان پذيرش مخاطب، سبك موسيقايي خاص و ... با اين هنرمندان گفت‌وگو كرده‌ايم كه جزئيات آن در پي مي‌آيد.

جايگاه اعتقادات خالق اثر در تأثيرگذاري بر فطرت خداجوي مخاطب

«محمدعلي كياني‌نژاد» آهنگساز، مؤلف و نوازنده ني درباره ذات هنرمند و نقش آن در خلوص يك اثر موسيقايي مي‌گويد: هنرمند حق اين را ندارد كه به هنرش غره شود و مثلا به خود يا اطرافيان بگويد كه هنر الهي و خدايي دارد. هنرمند بايد بنده عشق شود و طالب باشد كه اگر اين‌گونه شد، هنرش ناخودآگاه خدايي مي‌شود.

وي با اشاره به ايمان هنرمندان گذشته تاريخ موسيقي ايران و مشكلات هنرمندان امروز مي‌افزايد: به محض اين‌كه فرد هنر خود را لايق بداند و آن را در محافل مختلف جار بزند، اثرش و هنرش را نابود كرده‌است. هنرمند بايد از دنيا و نفسانيات فاصله بگيرد. در اين عالم، هنر جرياني لايتناهي مانند خدا است كه هركس به ميزان داشته‌هاي خود از آن برداشت مي‌كند و در آن تأثير مي‌گذارد. چرخه هستي اينگونه است و بزرگتران ما در گذشته تأثيرات بسزايي در آن به‌جا گذاشته‌اند. ما هنوز كاري در خور نكرده‌ايم زيرا با مشكلات عديده‌اي روبه‌رو هستيم.

«كامبيز روشن‌روان» آهنگساز در اين باره به حسي فراتر از سبك‌ها اشاره مي‌كند و مي‌گويد: ممكن است يك اثر عرفاني، مذهبي و كاملا معنوي باشد، اما ايمان خالق اثر است كه باعث تأثيرگذاري بر مخاطب مي‌شود. ممكن است منتقدان بگويند بار معنوي ندارد اما تمامي وجود شنوندگان آن اثر لبريز از معنويت شود و او را قدمي به منشا آفرينش نزديك كند.

«فرشاد جمالي» خواننده و نوازنده، درباره ذات و ميزان خلوص خالق اثر اعم از آهنگساز، نوازنده و خواننده بر تأثير اثر روي مخاطب پاسخي ممتنع و دوگانه داده و مي‌گويد: پاسخ اين پرسش هم بله و هم نه است زيرا يك آهنگساز با دانستن علم موسيقي، تكنيك و جابه‌جايي فواصل و نت‌ها مي‌تواند به‌گونه‌اي به خلق اثر بپردازد كه فطرت مخاطب خود را برانگيزاند. با اين حال ممكن است شنونده آن، تأثر لازم را نپذيرد مگر آنكه لطف خدا شامل حال آهنگساز شده و اثرش بر دل مخاطب بنشيند.

وي در ادامه پاسخ خود، راه اصيل را صداقت ذاتي هنرمند مي‌داند و مي‌گويد: حالت دوم كه مطلوب هر هنرمندي است، تأثير از راه صداقت ذاتي هنرمند است كه باعث مي‌شود شنونده تنها از روي نواي موسيقي پي به حالت شخصي هنرمند ببرد. اين گونه است كه مخاطب در صندلي خود ميخكوب مي‌شود، با يك آهنگ وارد حيطه ديگر جهان مي‌شود و يا اصلا با موسيقي همراه نمي‌شود. اين بستگي كامل به دنياي درون هنرمند دارد. به جنگ و صلح او در باطنش، نگرشش درباره دنيا، درباره ديگر انسان‌ها و ... كه در اثرش متجلي مي‌شود.

«محمد بيگلري‌پور» سازنده سمفوني سال «اتحاد ملي، انسجام اسلامي» در پاسخ به اين پرسش كه اعتقادات خالق اثر چه تأثيري بر دريافت شنونده دارد، تأكيد مي‌كند: اگر هنرمندان موسيقي كشور در كار خود به خداوند، حضرت محمد(ص)، حضرت علي(ع) و ائمه اطهار اقتدا كنند حتما اثرشان بر مخاطب نيز تأثير خواهد گذاشت.

وي از خلوص گذشتگان اين عرصه ياد مي‌كند و مي‌گويد: موسيقي ايراني از زمان عارف، شيدا، صادق خان و ... با صداقت و خلوص نيت همراه بوده است تا حدي كه پس از گذشت يك قرن، آثار ايشان بازنوازي و بازخواني مي‌شود. در آن زمان بدون وضو و خواندن نماز به سراغ ساز نمي‌رفتند.

اين آهنگساز تصريح مي‌كند: در حال حاضر هم برخي از هنرمندان پيش از آغاز به كار، آيه‌اي را قرائت مي‌كنند كه بي‌شك بر حال و هواي معنوي اثر خواهد افزود. مسلما به همين سادگي نمي‌توان انتظار تأثير مثبت بر مخاطب را داشت. اين‌گونه است كه برخي آثار در طول سال‌ها ماندگار مي‌شوند و برخي ديگر در عرض يك هفته خاصيت خود را از دست مي‌دهند.

«اميد فتح‌اللهي» آهنگساز نيز درباره تأثير ذات خالق يك اثر موسيقايي بر ميزان استقبال آن از جانب مخاطب توضيح مي‌دهد: اين يك جريان دو طرفه است و نمي‌توان قواعد منظمي برايش تعريف كرد. در مثل مي‌گويند هرچه از دل برآيد لاجرم بر دل نشيند. كمبود و نياز آهنگساز، نوازنده يا خواننده در اثر او متجلي مي‌شود و در نتيجه به مخاطب هم منتقل مي‌شود.

تأثير و نقش كلام در همراهي با موسيقي فطري

«فرمان فتحعليان» خواننده، نوازنده و آهنگساز درباره جايگاه كلام در تأثيرگذاري موسيقي، شعر و موسيقي را لازم و ملزوم هم معرفي كرده و مي‌گويد: اين دو لازم و ملزوم يكديگرند و تفكيك‌ناپذير. اگر شعر مناسب در كنار موسيقي قرار بگيرد، قدرت اثر را افزايش مي‌دهد و در كنار سازهاي مختلف مكمل خواهد بود.

وي در ادامه يادآور مي‌شود: در اين تلفيق طراحي و سازبندي نيز مهم است يعني آهنگساز بايد به چيدمان اثر، تقدم و تأخر موسيقي، سازها و آواز بيانديشد و درباره تأثيرگذاري آن پيش‌بيني كند در عين اينكه شاكله كلي اثر شايد مشخصه خاصي از فطرت ندارد، در نهاد بايد موثر واقع شود.

«رازميك اوحانيان» رهبر گروه كر دفتر موسيقي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره جايگاه كلام و نقش همراهي آن در تأثيرگذاري موسيقي بر فطرت خداجوي شنونده به جايگاه انساني كلام اشاره مي‌كند و مي‌گويد: من به دليل تخصصم در موسيقي كرال كه با آواي انساني سرو كار دارد، با موسيقي كلامي بيشتر موافقم اما جنبه انساني آن برايم مهم‌تر است. ممكن است در اجراي كر از كلام استفاده نشود اما موسيقي‌اي كه با حنجره انسان در موسيقي كلاسيك غرب توليد مي‌شود، ابديت، خدا، پاكي و تقدس را بي هيچ اضافاتي منتقل مي‌كند.

«زمان خيري» نوازنده ني به جايگاه به‌هم پيوسته موسيقي ايراني با ادبيات عرفاني علا‌قه دارد و تصريح مي‌كند: شعر و فلسفه ايراني، اسلامي ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد خود را دارد و هنگامي با موسيقي ايراني كه خود نيز حاوي ارزش‌هاي الهي است، تركيب مي‌شود، تأثيري دوچندان مي‌گذارد. زيربناي تمام نغمات موسيقي ايراني با ادبيات عرفاني مستحكم شده و چنان تركيبي را ساخته كه به راحتي تخريب نمي‌شود و تحت‌تأثير روزمرگي‌ها قرار نمي‌گيرد.

«مسعود شفيعي برزي» در اين‌باره تلفيق مناسب را راهكار مي‌داند و مي‌گويد: در اين راه ابتدا تناسب و ارتباط موسيقي و شعر از نظر مضمون، وزن و ... مهم است. اشعار شعراي قديم فضا و حس و حالي دارد كه در شعر معاصر نيست و برعكس اين هم صادق است. موسيقي ايراني با شعر پيوند عميقي دارد كه در تلفيق آن بايد تناسب را پيش‌تر از ديگر موارد مدنظر داشت.

«ملك‌محمد مسعودي» خواننده درباره نقش كلام در همراهي با موسيقي به منظور تأثيرگذاري بر فطرت خداجوي انسان‌ها به تفكيك اين قابليت موسيقي از تأثيرات شعر تأكيد مي‌كند و مي‌گويد: موسيقي در ايران با كلام آميختگي تاريخي دارد. موسيقي رديفي ايران نيز همراه با آواز و شعر است. بار زيادي از زيبايي موسيقي ايراني مرهون كلام است و نمي‌توان نقش آن را ناديده گرفت اما اگر هدف تأثيرگذاري موسيقي است، اين كمال‌رساني را بايد بدون شعر در نظر گرفت و ظرفيت‌هايش را بدون شعر شناخت.

كدام سبك موسيقي در ارائه مفاهيم فطري رساتر است؟

«مهدي بيگ‌پور» نوازنده تنبور درباره تخصيص يك يا چند سبك موسيقي به منظور تأثيرگذاري بر فطرت خداجوي مخاطبان، به انديشه موجود در موسيقي اشاره مي‌كند و توضيح مي‌دهد: نمي‌توان در اين‌باره به سبك خاصي اكتفا كرد زيرا هم در شرق و هم در غرب آهنگسازاني وجود دارند كه با عنوان موسيقي «روحاني» آثاري را توليد و عرضه مي‌كنند. چيزي كه در اين باره مهم است، انديشه و تعمق موجود در اين آثار است نه سبك و كشور.

«نويد دهقان» نوازنده كمانچه، موسيقي فولكلور را در ارائه مفاهيم فطري بشر، سبكي كامل معرفي مي‌كند و مي‌گويد: اين ويژگي به طور حتم و به ذات در موسيقي فولكلور وجود دارد زيرا سازنده آن مشخص نيست و در طي سال‌ها قوام يافته و پالايش شده كه به اين دلايل، به تمامي ويژگي‌هاي فطري خداجويي را دارد و حتما زيبا است.

وي تفكر سازنده موسيقي را در انتقال مفاهيم سبك موسيقي مؤثر مي‌داند و تأكيد مي‌كند: نازيبايي در موسيقي فولكلور وجود ندارد زيرا روش انتقال آن سينه به سينه بوده است اما در هنر كلاسيك و مدرن نمي‌توان تعريف مشخصي را ارائه داد. در اين راه، مهم نحوه استفاده از ابزار، تفكر و نوع ارائه است كه خط فكر هنرمند را مشخص مي‌كند. سازي مانند كمانچه توسط هر فردي مي‌تواند نواخته شود و مي‌‌توان با آن موسيقي خوب يا بد ارائه داد اما تفكر افراد در نوازندگي و اصول زيبايي‌شناسي آن مهم است.

«بهمن فريادرس» نيز كه نوازنده كمانچه است، همه سبك‌هاي موسيقي غربي و شرقي را در گشايش راه خداشناسي مؤثر مي‌داند و مي‌گويد: موسيقي در اساس براي ويرانگري نيامده و در برخي سبك‌ها كه ظاهري فريبنده و كاذب دارند، حتما كننده كار مشكل داشته و به نظر من مي‌توان در هر سبكي با زدودن حواشي و ظواهر به دنبال راستي، درستي و خداشناسي بود.

«ساناز ميلاني» خواننده موسيقي پاپ در پاسخ به خبرنگار ايكنا به ويژگي‌هاي موسيقي پاپ اشاره مي‌كند و مي‌گويد: من هنرآموخته در سبك موسيقي و آواز كلاسيك هستم و با وجود ويژگي‌هايي كه اين سبك دارد، يكي از دلايلي كه باعث شد به سمت موسيقي پاپ جذب شوم اين بود كه اگر مفاهيم در اين سبك به درستي كار شود با توجه به تأثيري كه ميان جوانان دارد، در هدايت آنان به سمت خداجويي بسيار مؤثر است.

«علي بكان» آهنگساز و مدرس موسيقي نيز در اين‌باره به «مد» در موسيقي تأكيد دارد و مي‌گويد: سبك‌هاي موسيقي كنوني، بيشتر مبتني بر مدها است البته نه مد موسيقي بلكه مانند مدهاي لباس، ماشين و ... پيش مي‌رود كه من نمي‌توانم آن‌ها را با موسيقي اصيل و الهي همسان بدانم اما در كل شايد اين نوع هم، راه و روشي باشد براي اتصال با سر منشأ هستي كه همه اينها تكامل با ذات خدا است.

«ميرمحمد اصل‌جليلي» نيز در پاسخ اين پرسش به خبرنگار ايكنا مي‌گويد: به نظر من هر آهنگسازي كه آهنگ خود را آنگونه كه بر دل خود مي‌نشيند و به آن ايمان دارد، ارائه كند مي‌تواند بر مخاطب تأثير بگذارد. در انتخاب اين قطعات نيز دل‌نشيني و رضايت مهم‌تر از نوع سبك است زيرا اگر موسيقي با ذات آهنگساز و نوازنده عجين و هماهنگ نباشد، هرگز مخاطب را به آرامش نمي‌رساند.

مخاطب‌شناسي چه جايگاهي ميان هنرمندان موسيقي دارد؟

«بهناز ذاكري» نوازنده سنتور و مدرس درباره گيرايي ذات و فطرت مخاطب در برابر شنيدن موسيقي مؤثر بر فطرت خداجويانه به گذشت زمان براي نتيجه‌گيري تأكيد دارد و توضيح مي‌دهد: روان و درونيات هر انساني با اين نوع موسيقي آشنا است اما ممكن است در طول زمان با شنيدن آثار مبتذل به فراموشي رود. لازم نيست كه هركس عميقا با موسيقي معنوي آشنايي داشته باشد و علم آن را بداند. آمار فروش بليط در كنسرت‌ها و استقبال جوانان از بزرگاني مانند استاد لطفي نشان مي‌‌دهد كه مردم و جوانان چقدر با اين نوع موسيقي ارتباط برقرار مي‌كنند.

سازنده فانتزي فلوت و سنتور درباره ميزان حال معنوي خالق يك اثر اعم از سازنده، نوازنده و يا خواننده و تأثيرگذاري بر مخاطب، به خبرنگار ايكنا مي‌گويد: خالق اثر به طور حتم بايد خود با آفريدگار ارتباط قوي داشته باشد و از آن راه به خلق اثر بپردازد تا اثرش نيز مخاطبان را جذب كند. خلق بسياري از آثار موسيقي قديم ايران كه پس از گذشت سال‌ها هنوز طراوت و جذابيت دارد و در تاريخ موسيقي جاويدان مانده است، مسلما به راحتي و در شرايط معمولي انجام نشده است.

«شاهين فرهت» آهنگساز و مدرس موسيقي درباره نقش درونيات و ذات شخصي خالقان موسيقي در به وجود آمدن اثري معنوي و داراي ويژگي‌هاي فطري به خبرنگار ايكنا توضيح مي‌دهد: در به وجود آمدن چنين آثاري تنها آهنگساز نقش دارد كه به مطالعه و درك او از هستي بستگي دارد اما در اجراي آن نوازنده يا خواننده نيز نقش مهمي دارد.

وي در توضيح بيشتر مي‌گويد: يك نوازنده بد مي‌تواند بهترين اثر موسيقايي را تخريب كند و در بعد ديگر نوازندگان خوب مي‌توانند بر بعد احساسي و مفاهيم مختلف يك اثر موسيقايي بيافزايند و آن را تقويت كنند.

فرهت درباره فطرت مخاطب و آمادگي پذيرش او در زمينه مفاهيم موسيقي معنوي بر استعداد ذاتي او تأكيد مي‌كند و مي‌گويد: موسيقي سنگين و عميق براي درك از طرف شنونده بايد همراه با آموزش و عشق و علاقه باشد. برخي از مخاطبان به‌طور ژني اين آمادگي را دارند و با اثر مرتبط مي‌شوند اما براي عده‌اي كه قادر به برقراري ارتباط نيستند، آموزش لازم است.

«فرشاد فزوني» نوازنده و آهنگساز تئاتر در اين‌باره به خبرنگار ايكنا مي‌گويد: اعتقادات خالق موسيقي تأثير مستقيم بر اثر و مخاطب آن دارد زيرا به نظر من خالق و مخاطب دو قطب سازنده و مكمل يك اثر هنري هستند.

حال و هواي خالق يك اثر معنوي بر كيفيت اثرش تأثيري صد در صد دارد

وي در ادامه اعتقادات خالقان يك اثر را بر ديگر موارد ارجح مي‌داند و ادامه مي‌دهد: در ابتدا اعتقادات خالق اثر، مهم‌تر است و به قدرت و توانايي او در ارائه مفاهيم مورد نظرش بستگي دارد كه شنونده را با خود همراه كند. در كل حال و هواي خالق يك اثر معنوي بر كيفيت اثرش تأثيري صد در صد دارد.

فزوني با اشاره به حضور برخي نالايقان در اين عرصه مي‌گويد: كساني هستند كه در اين عرصه بدون اعتقاد كار مي‌كنند و آثارشان تأثير و ماندگاري چنداني هم ندارد. اين افراد در بخش اول راه مانده‌اند و گرچه كارشان مي‌تواند نامي خدايي داشته باشد اما محتواي آن قوي نيست زيرا خود آن شخص در وضعيت آن موسيقي قرار نگرفته است.

آهنگساز نمايش قرآني «كادانس» درباره ميزان پذيرش مخاطبان با اعتقادان مختلف از اين موسيقي مؤثر بر فطرت خداجو توضيح مي‌دهد: اگر چيزي واقعا از دل هنرمند برآيد، مسلما بر مخاطب هم تأثير مي‌گذارد و با هر نوع سليقه‌اي ارتباط برقرار خواهد كرد به ويژه موسيقي كه انتزاعي‌ترين هنرها است و اگر مخاطبي اين نوع آثار را دوست داشته باشد و در زندگي خودش هم كنكاش كند، به يافته‌هاي عميق‌تري خواهد رسيد.

روشن‌روان در پايان به قابليت موسيقي باكلام در انتقال مفاهيم ديني اشاره مي‌كند و مي‌گويد: كمتر اثر موسيقايي بي‌كلام را مي‌توان يافت كه جاودانگي خود را در مورد المان‌هاي مذهبي حفظ كرده باشد، زيرا موسيقي هنري انتزاعي‌ست و بعيد است بدون كمك كلام تأثير آشكار معنوي را بگذارد. در چندسال اخير نيز كمتر شاهد آثار موفق موسيقي بي‌كلام در زمينه آثار مذهبي بوده‌ام. برخي از آنان هم نه تنها موفق نشده‌اند، بلكه بازتاب منفي نيز داشته‌اند. بايد بپذيريم كه موسيقي بي‌كلام تأثير مضامين مذهبي را بر مردم بيشتر خواهد كرد.

اهميت خلوص نيت هنرمند در كنار شناخت مخاطب

در نتيجه‌گيري كلي از اين گزارش مي‌توان دريافت كه مسئله مهم در ارائه مفاهيم ديني و فطري به وسيله موسيقي در قالب سبك، فرد و يك رسانه خاصي نمي‌گنجد بلكه در اين راستا خلوص نيت هنرمند در كنار شناخت مخاطب مهم است زيرا تا هنرمند مخاطب خود را نشناسد از قبل اهداف خود و توقعات او برنخواهد آمد.

هنرمند در كنار رعايت اين مورد بايد به دنبال تكنيك و علم اين حوزه نيز باشد زيرا اهداف و ايده‌ها بايد براي ارائه مجرايي مناسب و حساب‌شده داشته باشد. عقايد و عتقادات يك آهنگساز هرچقدر هم خالص و خداجويانه باشد، در صورت جدامانده از علم به بيراهه خواهد رفت.

موسيقي ديني و معنوي نيز شرايط و مقدماتي دارد كه بدون آماده‌سازي ذهن مخاطب و فرهنگ‌سازي در آن زمينه كاري بيهوده و تلاشي بي‌ثمر خواهد شد. مسئوليت مديران و مسئولان كشوري در اين زمينه يكي ار اهرم‌هاي مهم در ترويج موسيقي معنوي است كه از ديد هنرمندان مصاحبه‌شونده پنهان ماند. در صورتي‌كه همراهي همه عوامل در كنار هم بدون برنامه‌ريزي، تخصيص بودجه و مديريت كلان امري ناكام خواهد بود.
شنبه 29 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 235]