قطعنامه 598 چگونه شگل گرفت ...؛ روند ايجاد صلح

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: قطعنامه 598 چگونه شگل گرفت ...؛ روند ايجاد صلح
* ناظران قطعنامه 598
گزارش «خاوير پرز دكوئيار» در روزهاي آخر كارش به عنوان دبير كل سازمان ملل در مورد متجاوز شناختن عراق در جنگ، از سندهاي بسيار معتبر و قابل استناد است.

از ساعت 6.30 صبح روز دوشنبه 29 مرداد 1367 (20 اوت 1988) به درخواست «خاوير پرز دكوئيار» دبيركل وقت سازمان ملل متحد، در تمام طول مرزهاي دو كشور عراق و جمهوري اسلامي ايران مقررات آتش بس به اجرا گذاشته شد. دستور برقراري آتش بس ميان دو كشور، قبلاً و در پي پذيرش قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل توسط جمهوري اسلامي ايران از سوي دكوئيار صادر شده بود. وي به موجب نخستين بند اين قطعنامه، آتش بس را اعلام و يك گروه 1300 نفره از نظاميان پاسدار صلح سازمان ملل را نيز مأمور نظارت بر آن كرده بود. اين گروه كه اصطلاحاً «يونيماگ» ناميده مي شدند، روز 28 مرداد و در آستانه برقراري آتش بس در مرز دو كشور مستقر شدند.

*«يونيماگ» ناظران سازمان ملل
براساس قطعنامه 612 مصوب 17 مرداد 1367 شوراي امنيت تشكيل شد و در ابتدا به مدت 6 ماه مأموريت يافت تا بر آتشبس در مرزهاي ايران و عراق نظارت كند، اما پس از پايان اين مدت، مأموريت گروه 6 ماه ديگر تمديد شد. «يونيماگ» متشكل از 1300 نفر بود كه از 24 كشور اعزام شده بودند. اين كشورها عبارت بودند از: آرژانتين، استراليا، اتريش، بنگلادش، كانادا، دانمارك، فنلاند، غنا، مجارستان، هند، اندونزي، ايرلند، ايتاليا، كنيا، مالزي، زلاندنو، نيجريه، نروژ، لهستان، سنگال، سوئد، تركيه، يوگسلاوي و زامبيا. تعداد اعضاي اين گروه 350 نفر ناظر نظامي و 615 نفر نظامي بود. از اين عده 80 نفر پليس نظامي، 375 نفر مأمور مخابرات، 130 نفر خدمه بالگرد و 30 نفر دريانورد بودند. همچنين 350 نفر غير نظامي نيز به انجام امور اداري در گروه اشتغال داشتند. ستاد مركزي «يونيماگ» در تهران و بغداد مستقر بود. هر يك از ستادهاي مذكور متشكل از مديريت نظاميان ناظر، مشاور سياسي ارشد، سخنگوي گروه و ساير نفرات اصلي بود كه به طور متناوب در تهران و بغداد انجام وظيفه مي كردند. رئيس گروه ناظران يك افسر ايرلندي بود و فرماندهي كل «يونيماگ» را ژنرال «اسلاوكويوويچ» تبعه يوگسلاوي برعهده داشت.

* عكس العمل سازمان ملل در مقابل جنگ
شوراي امنيت سازمان ملل متحد، براي توقف جنگ تحميلي هشت ساله عراق عليه جمهوري اسلامي ايران در مجموع هشت قطعنامه تصويب كرد: قطعنامه هاي شماره 479 514 522 540 582 588 598 و 619 .
در مورد قطعنامه 598 نكته حائز اهميت اين بود كه پيش نويس آن به صورت مشترك از سوي پنج عضو دائمي شوراي امنيت تهيه و به شوراي امنيت تسليم شده بود. شوراي امنيت در اين فاصله، به مشورتهاي فشرده خود براي تنظيم پيش نويسي كه حاوي فصل مشترك نظريات دو كشور بود، ادامه مي داد و اين قطعنامه به اتفاق آرا از تصويب شوراي امنيت گذشته بود.
در قطعنامه 598 از طرفين درگير درخواست شده بود كه «فوراً در جنگ آتش بس اعلام كرده و آن را رعايت نمايند، نيروهاي مسلح خود را تا پشت مرزهاي شناخته شده بين المللي به عقب بكشند و اسراي جنگي را آزاد كنند.»
شورا در اين قطعنامه، نگراني عميق خود را از استمرار جنگ بين ايران و عراق اعلام كرده بود و اظهار نظر كرده بود كه: «چون احتمال افزايش و گسترش جنگ مي رود، قصد دارد تمامي اقدامهاي جنگي را متوقف كند و يك صلح جامع، عادلانه، شرافتمندانه و بادوام بين ايران و عراق برقرار سازد.»
شورا در پايان قطعنامه اظهار داشته بود كه به دليل استمرار جنگ بين ايران و عراق، صلح جهاني به خطر افتاده است و در نتيجه تهديد كرده بود كه برابر مواد 39 و 40 منشور سازمان ملل عمل خواهد كرد.دولت جمهوري اسلامي ايران هر چند معتقد بود كه شوراي امنيت در قطعنامه 598 براي نخستين بار با مسأله جنگ برخوردي جدي و بنيادي نموده است، اما به دليل بعضي ضعفها و نقايص قطعنامه، از آن انتقاد و دلائل منطقي بسياري ارائه كرد. بر اين اساس قطعنامه 598 به مدت يك سال به صورت معلق نه رد و نه قبول ماند. در اين شرايط، جنگ در زمين، هوا و دريا ادامه داشت و كشتي هاي جنگي كه براي اسكورت كشتي هاي تجاري به خليج فارس اعزام مي شدند، به جنگ كشيده شدند.

* پذيرش قطعنامه از طرف ايران
جمهوري اسلامي ايران در 26 تير 1367 رسماً به «دكوئيار» اطلاع داد كه به منظور جلوگيري از كشتار و برقراري عدالت و استقرار صلح در منطقه و جهان، قطعنامه 598 را مي پذيرد.
در نامه رياست وقت جمهوري اسلامي ايران چنين آمده بود:
«همانطور كه به خوبي استحضار داريد، آتشِ جنگي كه به وسيله رژيم عراق در 22 سپتامبر 1980 با تجاوز عليه تماميت ارضي جمهوري اسلامي ايران آغاز گرديد، اينك ابعاد غير قابل تصوري به خود گرفته است كه كشورهاي ديگر و حتي غيرنظاميان بي گناه را نيز در شعله هاي خود گرفته است. قتل 290 نفر انسان بي گناه كه با ساقط ساختن هواپيماي ايرباس جمهوري اسلامي ايران به وسيله يكي از كشتي هاي جنگي آمريكايي در خليج فارس به وقوع پيوست، نمونه اي بارز در اين خصوص است. در چنين موقعيتي، تلاشهاي جنابعالي براي اجراي قطعنامه 598 (1987) حائز اهميت ويژه اي است. در اين زمينه ما مصمم گرديديم كه رسماً اعلام داريم جمهوري اسلامي ايران به خاطر اهميت حفظ جان انسانها و برقراري عدالت و صلح و امنيت منطقه اي و بين المللي، قطعنامه 598 شوراي امنيت را مي پذيرد. ما اميدواريم كه اعلام رسمي اين موضع جمهوري اسلامي ايران به شما در ادامه تلاشهايتان كه هميشه مورد پشتيباني و استقبال ما بوده است، كمك نمايد.»
سيد علي خامنه اي، رئيس جمهوري اسلامي ايران

* نقش دكوئيار در روند ايجاد صلح
دبير كل وقت سازمان ملل متحد، 9 روز پس از اعلام رسمي ايران مبني بر پذيرش قطعنامه 598، در فاصله بين چهار مرداد 1367 تا 26 مرداد همان سال، 9 بار با وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران و 6 بار با نماينده دولت عراق براي تعيين نحوه اجراي قطعنامه 598 ملاقات كرد.
«دكوئيار» در 17 مرداد اعلام كرد كه هر دو دولت با ملاقات بين وزراي امور خارجه خود زير نظر وي موافقت كرده اند. اين ملاقات بلافاصله پس از استقرار آتش بس به منظور دستيابي به تفاهماتي براي اجراي ساير مفاد قطعنامه 598 و زمان بندي طرح اجرايي انجام گرفت. سرانجام دولتهاي ايران و عراق به دبير كل سازمان ملل اطلاع دادند كه با پيشنهاد برقراري آتش بس در سپيده دم روز 29 مرداد موافقت مي كنند.
چند روز پس از برقراري آتش بس، سفير هند در سازمان ملل اعلام كرد كه «دكوئيار» به عنوان برنده جايزه «تفاهم بين المللي در سال 1987» برگزيده شده است. اين جايزه از سال 1965 به شخصيتهايي كه به تفاهم و دوستي بين المللي كمكهاي شاياني بكنند، اعطا مي شود و جايزه «تفاهم بين المللي» به انگيزه نقش پيگير و تلاشهاي صميمانه «دكوئيار» در ايجاد آتش بس در جنگ ايران و عراق به وي اعطا شد. اين جايزه به نام «نهرو» نخستين نخست وزير هند پس از دوره استعمار انگليس، نامگذاري شده است و از جمله برندگان آن عبارتند از: اوتانت، مارتين لوتركينگ، نلسون ماندلا، اينديرا گاندي و اولاف پالمه. دكوئيار احساس خود را در مورد رابطه اش با مقامهاي ايراني، طي مصاحبه اي در سوئد چنين بيان كرد: «من هميشه داراي رابطه اي بسيار پايدار و مداوم با مقامهاي ايراني بوده ام، بنابراين دليلي براي گلايه از جمهوري اسلامي ايران ندارم. بالعكس بايد بگويم من از اعتمادي كه هميشه مقامهاي ايراني به دبير كل داشته اند، سپاسگزارم...»

* معرفي متجاوز
گزارش دكوئيار در روزهاي آخر كارش به عنوان دبير كل سازمان ملل به شوراي امنيت در مورد متجاوز شناختن عراق در جنگ، از سندهاي بسيار معتبر و قابل استناد است. همچنان كه از جملات اين سند سازمان ملل استنباط مي شود، وي از آغاز با اطلاعات دقيقي كه داشته و گزارشها و تجزيه و تحليلهايي كه دريافت مي كرده، عراق را آغاز كننده اين جنگ مي دانسته است.
وي در اين سند با صراحت مي گويد:« اين يك واقعيت است كه توضيحات عراق براي جامعه بين المللي قابل قبول و كافي نيست. بنابراين رويداد برجسته اي كه تحت عنوان موارد نقض بدان اشاره كرديم (نقض حقوق بين المللي، استفاده غير قانوني از زور و عدم احترام به تماميت ارضي يك كشور كه مسؤوليت مخاصمه را به دنبال دارد) همان حمله 22 سپتامبر 1980 عليه ايران است كه باتوجه به منشور ملل متحد و اصول شناخته شده قابل توجيه نيست و موجب مسؤوليت مخاصمه است. حتي اگر قبل از شروع مخاصمه برخي تعرضات از جانب ايران به خاك عراق صورت گرفته باشد، چنين تعرضاتي نمي تواند توجيه كننده تجاوز عراق به ايران باشد. تجاوزي كه اشغال مستمر خاك ايران را در طول مخاصمه در پي داشت. اين تجاوزي است كه ناقض ممنوعيت كاربرد زور است كه يكي از اصول حقوق بين المللي است. به عنوان مثال، من به درخواست يك يا هر دو طرف در موارد متعددي هيأتهاي كارشناسي براي تحقيق درباره موارد نقض از قبيل استفاده از تسليحات شيميايي، حمله به مناطق غيرنظامي و بدرفتاري با اسراي جنگي به صحنه نبرد اعزام كردم. با كمال تأسف اين گزارشها حاكي از وجود شواهدي از موارد نقض جدي حقوق انساني است. در يك مورد موظف بودم با تأسف عميق اين يافته كارشناسان را شاهد باشم كه عليه غير نظاميان ايران در منطقه اي در نزديكي يك شهر عاري از هر گونه حفاظت در برابر اين حملات سلاح شيميايي به كار رفته بود».
چهارشنبه 26 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 415]