مقاله كارشناس موسسه واشنگتن براي مطالعه سياست‌هاي خاور نزديك تنگه هرمز، سلاحي قدرتمندتر از موشك

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مقاله كارشناس "موسسه واشنگتن براي مطالعه سياست‌هاي خاور نزديك تنگه هرمز، سلاحي قدرتمندتر از موشك
خبرگزاري فارس: "سيمون هندرسون" از كارشناسان "موسسه واشنگتن براي مطالعه سياست‌هاي خاور نزديك" در گزارش مفصلي به بررسي عواقب هر گونه اقدام نظامي در خليج فارس بعنوان مهمترين منبع توليد انرژي در جهان پرداخته است.

هندرسون در مقاله اي با عنوان «ايران، نفت و غرب» نوشته است: آيا مي‌توان بدون وارد آمدن ضرباتي جدي به اقتصاد و امنيت بين‌المللي به دومين توليد كننده بزرگ نفت اوپك و دومين دارنده ذخاير گاز طبيعي جهان حمله كرد؟ چه كسي مي‌تواند تضمين كند كه در صورت حمله به تاسيسات هسته‌اي ايران غرب بتواند نياز خود به انرژي را به آسودگي از تنگه هرمز تامين كند؟ آيا آمريكا و اسرائيل كه همواره از اقدام نظامي عليه فعاليت‌هاي اتمي تهران صحبت مي‌كنند مي‌توانند تضميني براي صدور آزادانه نفت از تنگه هرمز به ساير كشورهاي جهان و يا اعراب صادر كننده نفت در خليج فارس بدهند؛ كشورهايي كه رشد اقتصادشان شديدا به صادرات نفت‌شان وابسته است؟
چگونه مي‌توان كشوري كه استراتژيك‌ترين آبراه بين‌المللي جهان را كنترل مي‌كند، تهديد به اقدام نظامي كرد در حاليكه ناوگان تهديد كننده حاضر در منطقه در صورت آغاز هر جنگي بايد در ابتدا به فكر چاره‌اي براي تامين امنيت خود باشد. در واقع عملي شدن هر گونه تهديدي عليه ايران فارغ از نحوه واكنش تهران تنها يك نتيجه در پي دارد: "به خطر انداختن امنيت انرژي در جهان".
"سيمون هندرسون" از كارشناسان "موسسه واشنگتن براي مطالعه سياست‌هاي خاور نزديك" در گزارش مفصلي به بررسي عواقب هر گونه اقدام نظامي در خليج فارس بعنوان مهمترين منبع توليد انرژي در جهان پرداخته است.
او در گزارش خود با استناد به اظهارات فرماندهان ارشد نظامي آمريكا مبني بر توان ايران براي مسدود كردن تنگه هرمز هشدار داده است كه هر گونه ماجراجويي نظامي در خليج‌فارس، مادامي كه 40 درصد نفت مورد نياز جهان از تنگه هرمز مي‌گذرد و مسير جايگزيني براي انتقال نفت منطقه به بازارهاي بين‌المللي وجود ندارد تنها منجر به خطر افتادن امنيت انرژي در جهان و سر به فلك كشيدن قيمت‌ها مي‌شود.
هندرسون در ابتداي گزارش خود با استناد به اظهارات آيت‌الله خامنه‌اي، رهبر انقلاب مبني بر اينكه "اگر آمريكايي‌ها اقدام اشتباهي عليه ايران مرتكب شوند عرضه نفت مطمئنا به خطر مي‌افتد و آمريكائيها قادر به تامين امنيت انرژي در منطقه نخواهند بود" مي‌نويسد: ايران سومين ذخاير نفتي و دومين ذخاير گازي جهان را در اختيار دارد.
از سوي ديگر ايران، دومين كشور بزرگ صادر كننده در سازمان كشورهاي صادر كننده نفت خام (اوپك) و چهارمين توليد كننده نفت خام در عرصه بين‌المللي محسوب مي‌شود. ايران، در همين حال از نظر جغرافيايي و نظامي بر آبراه هرمز كاملا تسلط دارد، آبراهي كه روزانه 40 درصد از نفت خام مورد نياز جهان از آن عبور مي‌كند. به دلايلي كه گفته شد ايران يكي از بازيگران كليدي در اقتصاد انرژي جهاني محسوب مي‌شود.
اهرم انرژي ايران
همانطور كه آيت‌الله خامنه‌اي، رهبر ايران اشاره كرده است ايران مي‌‌تواند مانع از ادامه يافتن جريان روان صادرات انرژي از خليج‌فارس شود. ايران حتي اگر مرتكب چنين اقدامي نشود در مهربانانه‌ترين حالت مي‌تواند صادرات نفت خود را براي مدتي قطع كند كه چنين اقدامي در نهايت منجر به افزايش شديد قيمت‌ نفت در بازار جهاني انرژي مي‌شود؛ زيرا در وضعيت فعلي تقاضاي جهاني براي انرژي بيشتر از توليد نفت است و اين در حالي است كه ظرفيت مازاد كافي براي جبران خلاء نفت ايران در ميان توليد كنندگان وجود ندارد.
در همين حال ايران مي‌تواند چه مستقيما، از طريق درگيري با ناوگان جنگي آمريكا و متحدان اين كشور كه قصد محافظت از تانكرهاي نفتي را دارند و چه از طريق مجموعه عمليات‌هايي در خشكي، تلاش كشورها براي صادرات انرژي از تنگه هرمز را خنثي كند. چنين اتفاقي (متوقف شدن عرضه نفت از تنگه هرمز) در شرايطي ممكن است تاثيرات مخربي بر بازار جهاني انرژي بر جاي بگذارد كه هيچ مسير جايگزيني براي انتقال نفت توليد شده در اين منطقه به بازار جهاني وجود ندارد. در چنين شرايطي بازار جهاني انرژي نياز مبرمي به تامين نفت و گاز از سوي توليد كنندگان انرژي در بيرون از خليج‌فارس پيدا مي‌كند ولي آنها نيز از ظرفيت مازاد براي تامين چنين حجمي از انرژي (40 درصد نياز روزانه جهان) برخوردار نيستند.
عامل ديگري كه هر گونه اقدام و يا تحريم عليه ايران را تضعيف كرده اين است كه تهران روابط بسيار خوبي با مشتريان نفت و گاز خود و همچنين همسايگانش در زمينه توافقنامه‌هاي همكاري در حوزه انرژي برقرار ساخته است. تهران اين توافقنامه‌ها را به منظور تضعيف هرگونه اجماع ديپلماتيك در تلاش براي تغيير رفتار خود و كم اثر كردن تحريم‌ها و دشوارتر كردن هرگونه اعمال تحريم عليه خود طراحي و اجرا كرده است. در چنين شرايطي كشورهايي كه چه بعنوان خريدار نفت و گاز و چه بعنوان تامين كننده نيازهاي ايران با تهران معامله مي‌كنند مي‌دانند كه مشاركت در هر اقدامي كه بر خلاف منافع تهران باشد، مي‌تواند ضررهاي زيادي به اقتصاد آنها وارد آورد.
قابليت‌هاي كم منطقه‌اي براي مقابله با توان نظامي ايران نيز از ديگر نقاط ضعف در هنگام رويارويي با ايران محسوب مي‌شود. ايران از تاكتيك جنگ‌هاي نامتقارن استفاده مي‌كند. براي مثال از قايق‌هاي جنگي كوچك ولي تندرو استفاده مي‌كند كه هدف قرار دادن آنها بسيار دشوار است. هر چند ناوگان دريايي آمريكا و تعدادي از متحدانش در منطقه مستقر هستند ولي ايران توان ضربه زدن به تاسيسات نفت و گاز، پايانه‌هاي توليد انرژي، ايستگاه‌هاي نمك‌زدايي و تاسيسات نظامي واقع در خشكي را نيز داراست. تهديدات ناشي از فعاليت‌هاي القاعده هر چند سبب شده كه ضريب ايمني تاسيساتي كه بدان‌ها اشاره گرديد تا حدودي افزايش يابد ولي اين تاسيسات هنوز بشدت آسيب‌پذيرند.

چشم‌پوشي از نفت خليج‌فارس اجتناب‌ناپذير است
هر چند مقامات كاخ سفيد در يكي دو سال گذشته بارها صبحت از تلاش براي كاهش از وابستگي آمريكا به نفت وارداتي از خاورميانه كرده‌اند و سرمايه‌گذاري در زمينه انرژي‌هاي تجديد پذير را آغاز كرده‌اند. ولي هندرسون در ادامه گزارش خود با اشاره به اينكه منطقه خليج‌فارس حتي در چند دهه آينده بعنوان يكي از مراكز استراتژيك براي توليد و عرضه انرژي مورد نياز جهان باقي خواهد ماند، مي‌نويسد: جهان به افزايش ظرفيت توليد و توسعه مسيرهاي جايگزين براي انتقال انرژي نياز دارد ولي پيش‌بيني‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي (IEA) حاكي از آن است كه جهان در چند دهه آينده وابستگي بيشتري به نفت خاورميانه پيدا خواهد كرد.
بر اساس آمارهاي اين سازمان در سال 2006 ميلادي روزانه 16 درصد از نفت مورد نياز جهان از تنگه هرمز عبور كرده و طبق پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته اين رقم در سال 2030 ميلادي به 5/30 درصد افزايش خواهد يافت. در چنين شرايطي استفاده از سوخت‌هاي جايگزين و ساير اقدامات مشابه ظرف 5 سال آينده تنها بخش كوچكي از نياز اين كشور به انرژي را تامين خواهد كرد مگر به اينكه به ناگهان تكنولوژي‌هاي غير منتظره‌اي براي توليد انرژي ابداع شوند! تلاش براي استفاده از سوخت‌هاي نامتعارف براي توليد انرژي در شرايطي صورت مي‌گيرند كه طبق پيش‌بيني مجدد آژانس بين‌المللي انرژي حتي در صورت موفقيت چنين برنامه‌هايي استفاده از انرژي‌هاي نوين تنها 9 درصد از نياز جهان به انرژي تا فرا رسيدن سال 2030 ميلادي را تامين خواهد كرد. به همين دليل يكي از وظايف اساسي نقش رهبري آمريكا در جهان اين است كه با تمام توان خود براي حفظ امنيت عرضه انرژي در تنگه هرمز تلاش نمايد تا جهان بتواند آينده قابل تصوري را براي خود پيش‌بيني كند.

نقش خليج‌فارس در تامين انرژي جهان
منطقه خليج‌فارس از سال 1970 ميلادي كه توليد مجموع نفت آن از مجموع نفت توليد شده در منطقه آمريكاي لاتين پيشي گرفت مهمترين منبع توليد انرژي در جهان بوده است. در سال 2006 ميلادي كشورهاي منطقه (بحرين، ايران عراق، كويت، عمان، قطر، عربستان سعودي و امارات متحده عربي) 28 درصد از نفت مورد نياز جهان را تامين كردند. اين در حالي است كه 55 درصد از كل ذخاير نفتي جهان در اين منطقه قرار دارد. پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته حاكي از اين است كه تا فرا رسيدن سال 2030 ميلادي روزانه 30 درصد از نفت مورد نياز از تنگه هرمز عبور خواهد كرد. از طرف ديگر كشورهاي منطقه علاوه بر در اختيار داشتن ذخاير نفتي مقدار قابل توجهي از ذخاير گازي جهان را نيز در اختيار دارند. براي مثال ايران بعد از روسيه كه 3/26 درصد از ذخاير گازي جهان را در اختيار دارد با در اختيار داشتن 5/15 درصد از ذخاير گازي جهان دومين كشور بزرگ دارنده گاز جهان محسوب مي‌شود.
در همين حال كشورهاي قطر، عربستان سعودي و امارات متحده عربي نيز هر كدام با در اختيار داشتن 14 - 9/3 و 3/3 درصد ذخاير قابل توجهي از گاز جهان را در اختيار دارند. از همه مهمتر اينكه قطر و امارات سرمايه‌گذاري‌هاي بسيار كلاني را براي تبديل كردن خودشان به صادر كنندگان بزرگ گاز مايع NLG در جهان تبديل كرده‌اند.
بر اساس آمارهاي موجود روزانه 5/3 ميليارد فوت مكعب گاز از طريق تانكرهاي مخصوص حمل NLG از تنگه هرمز به آسيا، اروپا و آمريكاي شمالي صادر مي‌شود. تمامي مسائلي كه به آنها اشاره گرديد در نهايت باعث شده كه خليج‌فارس و حفظ ثبات تنگه هرمز جايگاه ويژه‌اي براي بازار جهاني انرژي پيدا كند.

آسيب‌پذيريهاي تنگه هرمز
بيشتر نفت توليد شده كشورهاي حوزه خليج فارس از تنگه هرمز عبور مي‌كند كه تحت سلطه ايران قرار دارد، تنگه‌اي كه خليج‌فارس را به درياي عمان و درياي عربي متصل مي‌كند. در حاليكه 40 درصد نياز روزانه جهان به انرژي از اين آبراه استراتژيك عبور مي‌كند هر گونه قطع احتمالي صادرات نفت باعث خواهد شد كه بحران‌هاي نفتي بزرگي (نظير جنگ شش روزه، جنگ اكتبر و تحريم نفتي اعراب، وقوع انقلاب اسلامي در ايران، آغاز جنگ ايران و عراق، تهاجم عراق به كويت، اعتصاب‌هاي ونزوئلا، وقوع طوفان‌ كاترينا) كه بازار جهاني انرژي بواسطه قطع صادرات نفت در گذشته شاهد آن بوده است در مقايسه با وضعيت امروز ناچيز به نظر برسد. اين موضوع از آن جهت حائز اهميت است كه بخشي از نفت مورد نياز آمريكا، اروپا و بسياري از كشورهاي آسيايي از اين آبراه عبور مي‌كند.
براي مثال تنها سه چهارم نفت مورد نياز ژاپن روزانه از طريق تانكرهاي نفتي از تنگه هرمز عبور مي‌كند؛ تانكرهاي بسيار بزرگي كه هر كدام از آنها مي‌توانند 2 ميليون بشكه نفت خام را در خود ذخيره كنند. ايران علاوه بر اينكه تنگه هرمز را كنترل مي‌كند از طريق پايگاه‌هايي كه در جزايري مثل تنب بزرگ و تنب كوچك و همچنين جزيره ابوموسي در اختيار دارد، تمامي ورود و خروج‌ها به دهانه آبراه هرمز را كنترل مي‌كند.
علاوه بر اين ايران موشك‌هايي در اختيار دارد كه كنترل منطقه خليج‌فارس و درياي عمان را پوشش مي‌دهد كه تمامي اين موارد آسيب‌ پذيري‌هاي تنگه هرمز را در صورت هر اقدامي بر عليه ايران بشدت افزايش مي‌دهد. در همين حال رهبران و فرماندهان عالي‌رتبه نظامي ايران بارها در خصوص پرهيز از ماجراجويي در تنگه هرمز هشدار داده‌اند. سردار "يحيي رحيم صفوي" فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران (IRGC) در تاريخ 15 آگوست سال 2007 ميلادي گفت: "سيستم‌هاي موشكي سطح به درياي ما مي‌توانند به هر نقطه‌اي از خليج فارس و درياي عمان برسند. هيچ كشتي و يا قايقي نمي‌تواند از تنگه هرمز عبور كند بدون اينكه در برد سيستم‌هاي موشكي ما نباشد".
هندرسون در انتهاي گزارش خود هر چند به تاثيراتي كه مسدود شدن تنگه هرمز بر اقتصاد ايران مي‌گذارد اشاراتي نيز كرده است ولي در نهايت به ايالات متحده آمريكا در خصوص زيان‌هايي كه هر گونه ماجراجويي نظامي در خليج‌فارس براي اقتصاد و امنيت بين‌المللي در پي دارد شديدا هشدار داده است.
او در جمع بندي گزارش خود با اشاره به اينكه آمريكا نبايد تنها به فكر منافع شخصي خود در جهان باشد مي‌نويسد: "آمريكا نسبت به ساير كشورهاي جهان وابستگي كمتري به نفت خليج‌فارس دارد زيرا تنها 35 درصد از نفت مورد نياز خود را از اين منطقه وارد مي‌كند ولي اتحاديه اروپا كه 56 درصد و ژاپن كه 80 درصد از نفت مورد نياز خود را از خليج‌فارس تامين مي‌كنند نسبت به ايالات متحده آسيب‌پذيرترند. به همين علت آمريكا بايد مانع از هر گونه ماجراجويي در اين منطقه حساس جهان شود تا روند صادرات انرژي از اين منطقه بدون هيچ خطري در سلامت كامل ادامه يابد".
هشدار هندرسون در خصوص عواقب درگيري نظامي در تنگه هرمز در شرايطي صورت مي‌گيرد كه "مايكل كلارك" رئيس موسسه رويال يونايتد سرويس RUSI نيز در اين خصوص مي‌گويد: "در صورت ايجاد تنش در تنگه هرمز، ايران اين تنگه را مسدود نخواهد كرد ولي ناامن كردن اين تنگه بسيار بدتر از بستن آن است چون تانكرهاي بزرگ نفتي ديگر امنيت لازم براي عبور از اين آبراه را نخواهند داشت".
اظهارات كارشناسان بازار جهاني انرژي در خصوص تلاش براي حفظ امنيت تنگه هرمز و تاثيري كه ثبات در اين منطقه بر بازار جهاني انرژي دارد در شرايطي صورت مي‌گيرد كه بسيار از خبرگزاري‌ها و روزنامه‌هاي بين‌المللي نيز در خصوص هر گونه بي ثباتي در تنگه هرمز هشدار داده‌اند.
در همين ارتباط چندي پيش خبرگزاري آسوشيتدپرس در گزارشي به سران آمريكا هشدار داد: "توانايي ايران در متوقف كردن 40 درصد از تجارت نفت جهان سلاحي است كه احتمالا از موشك‌ها و هر گونه سيستم تسليحاتي كه ايران در اختيار دارد قدرتمندتر است".
انتهاي پيام/
سه شنبه 25 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 160]