بازيابي گنجينه فريتز لانگ

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: بازيابي گنجينه فريتز لانگ

سينماي‌جهان- ترجمه - اميررضا نوري‌زاده :
پنجشنبه گذشته پائولا فليكس ديديه سفري به برلين داشت تا با سه تن از متخصصان سينما ديداري داشته باشد.

او كه مدير يكي از موزه‌هاي بوينس آيرس است، يك كپي از فيلم متروپليس ساخته جاودانه فريتز لانگ را با خود به آلمان آورده بود. اين نسخه ويژه شامل سكانس‌هايي بود كه از هشتاد سال پيش تاكنون ديده نشده‌اند و پس از انجام تست‌هاي لازم روي اين نسخه، مشخص شد كه اين نگاتيو يك گنجينه واقعي است و از اين روز به بعد مي‌توان اعلام كرد كه نسخه بازسازي شده و تازه‌اي از فيلم كلاسيك متروپليس در اختيار ماست.

فريتز لانگ نسخه اصلي فيلم را در ژانويه سال 1927 عرضه كرد. داستان اين فيلم در شهر فوتوريستي متروپليس مي‌گذرد كه فردي به نام جا فردرسن بر آنجا حكمراني مي‌كند و كارگران او زندگي زيرزميني دارند. پسر او عاشق يكي از دختران كارگر مي‌شود و همين مسئله باعث درگيري‌هايي در اين شهر مي‌شود. اين فيلم در زمان خود پر هزينه‌ترين فيلم سينماي آلمان به‌شمار مي‌آمد و قرار بود پاسخي به فيلم‌هاي هاليوودي باشد كه در بازار سينماي آلمان طرفداران زيادي داشتند، اما فيلم از سوي منتقدان و همچنين عامه مردم با بي‌مهري مواجه شد و نمايندگان استوديو پارامونت تصميم گرفتند نسخه‌اي كوتاه شده از فيلم را كه تدوين مجدد شده بود در آمريكا به اكران درآورند.

در اين نسخه داستان فيلم ساده‌تر شده بود و برخي از صحنه‌هاي كليدي از بين رفته بود. نسخه اصلي تنها تا ماه مي‌سال 1927 در برلين قابل تماشا بود و از آن پس به‌نظر مي‌رسيد كه براي هميشه از دست رفته است. حتي در نسخه‌اي كه اكنون به‌عنوان نسخه بازسازي شده روي دي وي‌دي موجود است اين عبارت ديده مي‌شود كه بيش از يك چهارم زمان فيلم براي هميشه از بين رفته است.

اما اين فيلم اكنون سرنوشت متفاوتي پيدا كرده است و اين شانس را داشته كه در نهايت نجات يابد. در سال 1928 آدولفو ويلسون كه دربوينس آيرس به‌عنوان رئيس كمپاني توزيع فيلم «ترا» فعاليت مي‌كرده است تصميم مي‌گيرد نسخه‌اي كامل از فيلم متروپليس را براي نمايش در سينماهاي آرژانتين به اين كشور بياورد اما فيلم در اكران چندان موفق نبود و اين نسخه در نهايت از آرشيو شخصي يكي از علاقه‌مندان و منتقدان سينما در بوينس آيرس به نام مانوئل رودريگز سر در آورد.

در دهه 1960 رودريگز اين نسخه را به «بنياد ملي هنر آرژانتين » مي‌فروشد اما در آنجا هيچ كس پي به ارزش واقعي اين نسخه نمي‌برد تا اينكه پس از گذشت چند دهه يكي از كپي‌هاي اين نسخه به«موزه سينما » در بوينس آيرس درسال 1992 مي‌رسد.

وجود اين نسخه تا ژانويه امسال كه پائولا فليكس ديديه به‌عنوان مدير موزه انتخاب شد، فاش نشده بود در اين زمان بود كه او از طريق همسرش كه به‌عنوان مدير دپارتمان فيلم موزه آمريكاي لاتين فعاليت داشته، مي‌شنود مدت زمان اين نسخه در اكراني كه در همان سال در سينما تك بوينس آيرس ترتيب داده شده بود كمي مشكوك بوده و بسيار بيشتر از چيزي به‌نظر مي‌آمده كه در كتاب‌هاي سينمايي به آن اشاره شده است.

در نهايت او به همراه همسرش موفق به تماشاي اين نسخه شده و پي به وجود سكانس‌هاي اضافه مي‌برند. پائولا فليكس ديديه تصميم مي‌گيرد پس از اينكه در يك ديدار رسمي با كارن نائو دورف –روزنامه نگار آلماني- موضوع را فاش مي‌كند، اين نسخه را به آلمان ببرد تا براي اولين بار خبر مربوط به كشف اين نسخه در زادگاه لانگ منتشر شود و البته مي‌دانست كه اين موضوع در آلمان به‌مراتب بيشتر از آرژانتين مورد توجه قرار مي‌گيرد.

كمك به درك بيشتر فيلم

در بين سكانس‌هايي كه در اين نسخه وجود دارد چند سكانس كاملا كليدي وجود دارد و براي درك بهتر فيلم كاملا ضروري به‌نظر مي‌رسند. در نسخه تازه نقشي كه فريتز راسپ ايفا كرده به‌مراتب بيشتر است و سكانس نجات بچه‌ها هم دراماتيك‌تر و طولاني‌تر است.همچنين در اين نسخه مشخص مي‌شود كه چرا ماريا –رهبر كارگران – با يك روبات مونث اشتباه گرفته مي‌شود و از سوي ديگر جاسوسي كه از سوي فردرسن براي گزارش كارهاي پسرش به تعقيب او مي‌پردازد در نسخه قبلي نقش كوتاهي دارد اما در اين نسخه جديد كاملا يكي از شخصيت‌هاي فرعي فيلم به‌حساب مي‌آيد و نقشش اكنون كاملا قابل درك است.

رينر روتر مدير موزه سينماتك آلمان در مراسم رونمايي از اين نسخه در شهر برلين در توصيف اين نسخه گفت: متروپليس مشهورترين فيلم فريتز لانگ و يكي از بزرگترين فيلم‌هاي تمام دوران را اكنون مي‌توان با چشم‌هاي تازه‌اي ديد. هلموت پوسمن مدير بنياد ويلهم مورنائو – فرديريش كه حقوق اين فيلم را در اختيار دارد اظهار داشت كه اين نسخه به محض بازسازي در لابراتوارهاي اين بنياد براي عموم به نمايش در خواهد آمد.

بهترين فيلم‌ها هنوز ساخته نشده‌اند

اگر نسخه كامل شاهكار كلاسيك فريتز لانگ پس از 80 سال پيدا شده است، آيا هنوز مي‌توان به كشف شدن نسخه كامل چنين فيلم‌هايي اميدوار بود؟ كشف نسخه كامل فيلم فريتز لانگ اين اميد را به علاقه‌مندان سينما داده است كه هنوز هم در روياي كشف ديگر شاهكار‌هاي سينمايي باشند و اميد داشته باشند كه روزي آنها را تماشا كنند. يكي از بزرگترين كشف‌ها بدون شك مي‌تواند فيلم «بژين ميدو» از سرگئي آيزن اشتاين باشد و گمان مي‌رود كه هنوز نسخه‌اي از اين فيلم در آرشيوي در نقطه‌اي از جهان موجود است.

اكران فيلم در سال 1937 توسط مقامات شوروي ممنوع شد و اين فيلم هم مثل بسياري از آثار هنري در دوره استالين معدوم و به سرنوشت نامعلومي دچار شد. اما واقعا بر سر اين فيلم چه آمد؟ به‌نظر مي‌آيد كه استر توباك دستيار آيزنشتاين نسخه‌اي از فيلم را به راننده‌اي از وزارت سينما داده است و از آن پس نشاني از فيلم در دست نيست. اما توباك تاكيد مي‌كرد آيزنشتاين كپي ديگري از فيلم را در اختيار داشته است ولي آن را به گونه‌اي پنهان كرده بود كه هيچ كس از جمله ماموران استالين موفق به يافتن آن نشود. توباك معتقد بود كه او اين نسخه را در كلبه شخصي‌اش در نزديكي مسكو پنهان كرده است.

هرچند نسخه‌اي كه در اختيار وزارت سينماي شوروي قرار گرفت بلافاصله سوزانده شد ولي نگاتيو آن در بخشي از استوديو موس فيلم نگهداري مي‌شد تا اينكه استوديوها در جريان بمباران نيروي هوايي آلمان در جنگ دوم جهاني به شدت آسيب ديدند و در يكي از بمباران‌ها، پس از اصابت بمبي به انبار اين استوديو بسياري از نگاتيوها از جمله نگاتيو اين فيلم از بين رفت.

به‌هرحال در جريان فيلمبرداري اين فيلم اكران نشده، آيزنشتاين بنابر دلايلي فريم‌هايي از فيلم را خارج كرده بود كه در اوايل دهه 1950 حدود 1000 فريم كشف شد و بعدها با استفاده از اين فريم‌ها نسخه‌اي ارواح گونه از فيلم تهيه شد كه اكران آن تنها موجب خسران بيشتر علاقه‌مندان از بابت از دست دادنش شد.

از ديگر نسخه‌هاي ابتر شده‌اي كه هنوز حسرت تماشاي كامل آن بر دل علاقه‌مندان سينما مانده است مي‌توان به فيلم «من كلاديوس» از جوزف فون اشتنبرگ (1937) اشاره كرد كه تنها نسخه اي از آن در برنامه مستند بي‌بي سي در سال 1965 به نام «شاهكاري كه هرگز نبود» به نمايش در آمده است و يا فيلم «روزي در روستا» از ژان رنوار كه در سال 1936 فيلمبرداري شد و ده سال بعد نمايش داده شد.

برخي از ما پس از شنيدن خبر يافته شدن نسخه جديد متروپليس به اين فكر مي‌افتيم كه چه مي‌شد اگر به آيزنشتاين اجازه داده مي‌شد نسخه نهايي فيلم زنده باد مكزيك را تدوين كند؟ و يا به اين فكر مي‌كنيم كه چه روزي مي‌توان نسخه ده ساعته اريك فون اشتروهايم از« حرص» (1923 ) را مشاهده كرد و يا اينكه 40 دقيقه گمشده فيلم «امبرسون‌هاي باشكوه» اورسون ولز كجاست و اصلا بر سر شاهكارهاي بالقوه‌اي كه هرگز به اكران در نيامدند چه آمده است؟

قطعا فيلمنامه‌اي كه آيزنشتاين از «يك تراژدي آمريكايي» داشت بهتر از نسخه جورج استيونز بود اما چه سود كه استوديو پارامونت نسخه آيزنشتاين از رمان تئودور درايرز را رد كرد و سبب شد تا آيزنشتاين به سراغ طرح‌هاي ديگري چون نسخه سينمايي از كتاب سرمايه كارل ماركس و يا اوليس از جيمز جويس نرود. شايد بهترين فيلم‌ها هنوز هم فيلم‌هايي هستند كه ساخته نشده‌اند و همچنان در ذهن علاقه‌مندان جاي دارند.

گاردين - دي زايت- 6 جولاي

تاريخ درج: 24 تير 1387 ساعت 09:22 تاريخ تاييد: 24 تير 1387 ساعت 10:11 تاريخ به روز رساني: 24 تير 1387 ساعت 09:59
دوشنبه 24 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 224]