جامعه - نگاه تطبيقي از شاخص برابري جنسيتي در جهان و ايران

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: جامعه - نگاه تطبيقي از شاخص برابري جنسيتي در جهان و ايران

جامعه - نگاه تطبيقي از شاخص برابري جنسيتي در جهان و ايران

ديده‌بان اجتماعي در سال 1995 براي پيشبرد اهداف اجتماعي، فرهنگي مورد نياز براي تحقق پيمان‌هاي سازمان ملل، توسط گروهي از سازمان‌هاي جوامع مدني و با هدف يادآوري تعهدات دولت‌ها و پيگيري مستقل انجام آن تعهدات، كشور به كشور و در سطحي بين‌المللي به وجود آمده است. از آن پس، ديده‌بان اجتماعي گزارشي سالانه از پيشرفت و پسرفت‌ها در منازعه با فقر و تساوي جنسيتي منتشر مي‌كند و در حال حاضر اين شبكه اعضايي در بيش از 70 كشور در سطح جهان دارد. از روز تاسيس آن در سال 1996 تا به امروز كه جلسات آن گسترش يافته و ابعاد وسيعي از آن پيشرفت كرده است اما با اين حال هنوز دستيابي به ايده‌آل‌ها و اهداف اساسنامه آن باقي‌مانده است.

نظر به اينكه زنان از نظر موقعيت اجتماعي، سياسي، منزلتي، نوع شغل و درآمد حاصل از آن در شرايط متفاوتي از مردان قرار دارند، لذا براي تبيين موقعيت آنها نظريات مختلفي ارائه گرديده است. كه هر يك به ابعاد ويژه و عوامل موثر خاصي توجه كرده‌اند. در اين ميان به نظر مي‌رسيد كه نظريات نابرابري جنسيتي مي‌توانند انطباق تقريبي با وضعيت فعلي نابرابري زنان و مردان در ايران را داشته باشند كه پرداختن به آن نظريه‌ها خود مقاله جداگانه را مي‌طلبد و از گنجايش اين مقاله خارج است. در هر صورت زنان نيمي از جامعه كنوني چه در ايران و چه در جهان را تشكيل داده است به همين منظور بدون توجه به خواسته‌هاي زنان و يا شايد بهتر بگوييم تصميمات اتخاذ شده بدون توجه به نيازها و روحيات آنها با مشكل روبه‌رو مي‌شود. در چهارمين اجلاس جهاني زن (پكن، 1995) بحث ارتقاي مشاركت زنان و دستيابي به اهداف برابري جنسيتي به‌گونه‌اي مطرح شد كه پيشرفت و مشاركت زنان محور اساسي بحث توسعه پايدار گرديد و شعار فراهم نمودن فرصت‌هاي بيشتر براي توانمندسازي زنان از طريق دستيابي آنها به آموزش و قدرت و اقتصاد و فراگيري فنون و اشتغال در كنفرانس جمعيت و توسعه «قاهره» به‌عنوان كليد اساسي رسيدن به استراتژي جديد بيان شد. اجلاسيه هيات رئيس سازمان ملل در سال 1995 كه در كپنهاگ تشكيل شد طي اعلاميه‌اي توسعه جهاني را چنين تعريف مي‌كند: «اشتغال كامل، برابري ميان مردان و زنان و دسترسي آنان به مسائل اقتصادي، سياسي، آموزشي و مراقبت‌هاي بهداشتي بايد در اولويت قرار گيرد». در چنين شرايطي كه جهان براي دستيابي به برابري و ايجاد شرايطي كه امكان دسترسي عادلانه و متناسب با شايستگي فردي در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي و سياسي حركت مي‌كند با نگاهي دقيق به واقعيات مي‌توان تصاويري را مشاهده كرد كه بيانگر محروميت‌ها و تبعيض زنان در ابعاد و سطوح مختلف است. در چنين شرايطي كه محور توسعه پايدار انسان قرار داده شده است و نيمي از انسان‌ها را زنان تشكيل مي‌دهند دست يافتن به چنين توسعه‌اي آسان به نظر نمي‌رسد. به جهت اينكه در جامعه‌اي كه ايدئولوژي مردسالاري بر آن حاكم بوده و مردان از موقعيت مسلط برخوردار باشند، زنان در ابعاد و سطوح مختلف سياسي، اجتماعي، اقتصادي و ساير مولفه‌ها از مردان در سطح پايين‌تري قرار دارند. به همين منظور با توجه به آمارهاي موجود ميزان برابري جنسيتي را در جهان و ايران مي‌سنجيم تا ابعاد مختلف موضوع روشن‌تر شود.
شاخص برابري جنسيتي:
تساوي حقوق جنسيتي داراي ابعاد مختلفي است كه به دليل كمبود شاخص‌هاي دقيق سنجش آن بسيار مشكل است. براي درك بيشتر بي‌عدالتي‌هاي جنسيتي و نيز نظارت تحولات اين مقوله، ديده‌بان اجتماعي فهرست تساوي حقوق جنسيتي را توسعه داده است. اين فهرست مبتني بر اطلاعات موجود و قابل مقايسه‌اي مي‌باشد كه وضعيت كشورها را بر اساس شاخص‌هاي انتخاب شده مرتبط با تساوي جنسيتي در سه بعد مختلف از جمله:
1-‌ تحصيلات (ميزان بي‌سوادي به تفكيك مرد و زن در هر كشور، ميزان مدرسه‌رفته‌ها در سه مقطع ابتدايي، راهنمايي، دبيرستان به تفكيك مرد و زن)
2-‌ مشاركت اقتصادي (ميزان شكاف درآمد بين زن و مرد و ميزان فعاليت‌هاي اقتصادي)
3-‌ مشاركت سياسي (درصد زناني كه داراي پست‌هاي اجرايي، پارلماني، فني، مديريتي هستند) رده‌بندي مي‌كند.
در سال 2008، ديده‌‌بان اجتماعي، كشورهاي جهان را براساس آخرين آمارهاي موجود رده‌بندي مي‌كند و سير تحولات 157 كشور جهان را با مقايسه فهرست پنج سال پيش آنها و فهرست كنوني آنها مقايسه مي‌كند. بالاترين نرخ ممكن در اين فهرست 100درصد مي‌‌باشد كه اين نرخ نشان مي‌دهد هيچ نوع شكاف و فاصله جنسيتي در تمام اين سه بعد وجود ندارد. جي.اي.آي در اين فهرست ميزان فاصله بين زن و مرد را جدا از مسائل رفاه آنان مشخص مي‌كند. بنابراين براي مثال كشوري كه در آن دختران و پسران به‌طور مساوي قادر به ادامه تحصيلات عاليه دانشگاهي مي‌باشند از اين ديدگاه در رتبه 100 جاي مي‌گيرد. اين نوع رتبه‌بندي به معناي عدم اصلاح‌پذيري كيفيت تحصيلات نيست بلكه صرفا بدين معناست كه دختر و پسر هر دو به‌طور مساوي از كيفيتي يكسان بي‌بهره‌اند. به‌عبارت بهتر اين شاخص درصدد آن است كه تبعيض بين زن و مرد را نشان دهد. در اين فهرست تحصيلات تنها مولفه‌اي است كه بسياري از كشورها در آن به واقع به يك سطح تساوي رسيده‌اند، به جهت اينكه تحصيلات در هر كشوري امروزه به صورت يك حق مسلم قابل واگذار به مرد و زن تلقي مي‌شود و يا شايد نسبت به دو شاخص ديگر كمترين هزينه سياسي و اقتصادي به لحاظ كاركرد براي دولت‌ها دارد. اما جدا از اين واقعيت كه بسياري از كشورها، نه‌تنها پيشرفتي نمي‌كنند بلكه مولفه تحصيلات شاخص برابري جنسيتي نشان مي‌دهد كه بسياري از آنها حتي در حال پسرفت مي‌باشند. دو شاخصه ديگر، كه مربوط به مشاركت زنان در زندگي اقتصادي و سياسي است، هيچ كشوري برابري و تعادل كاملي نشان نمي‌دهد. كه اين موارد از جمله مواردي است كه حكومت‌ها وسواس بيشتري نسبت به آن نشان مي‌دهند، كه در نهايت منجر به شكاف جنسيتي مي‌شود.
شاخص برابري جنسيتي در جهان:
شاخص برابري جنسيتي اثبات مي‌كند كه اختلاف درآمد بين كشورها دليل و توجيه قابل قبولي براي عدم تساوي حقوق زن و مرد نمي‌باشد، چه بسا بسياري از كشورهاي فقير به رده بالايي از تساوي حقوق دست يافتند. بسياري از كشورهايي كه ميانگين ارقام قابل قبولي در شاخص‌هاي اجتماعي داشتند ممكن است از رفاه اجتماعي در سطح قابل قبولي نباشند (روآندا – باهاما) اما توانسته‌اند از نظر رفع تبعيض بين زن و مرد رقم قابل قبولي به خود اختصاص دهند. رفع تبعيض‌هاي جنسيتي مي‌تواند توسط سياست‌هاي فعال به انجام رسد و نيازمند اين نيست كه كشورها سطح درآمدهايشان را براي موفقيت و پيشرفت در اين زمينه گسترش دهند.
سوئد، فنلاند و نروژ همچنان در بالاترين رده‌هاي سال 2008 جي.‌اي.‌آي قرار دارند. اگرچه اين سه كشور هر سه بعدي را كه فهرست تشكيل مي‌دهد را هدايت نكرده‌اند ولي در همه آنها، عملكرد قابل قبولي ارائه داده‌اند. براساس اين گزارش سوئد، فنلاند، نروژ، آلمان، روآندا، باهاما، شش كشور اولي هستند كه به لحاظ شاخص‌هاي مختلف آموزشي، اقتصادي و سياسي در وضعيت خوبي قرار دارند. در مقابل شش كشور يمن، جزيره كت دوا، توگو، مصر، هند و چاد در وضعيت نامطلوبي قرار دارند. اكثر كشورهايي كه در بالاي جدول قرار دارند به لحاظ سياسي از يك نظام دموكرات‌تري نسبت به كشورهايي كه در پايين جدول قرار دارند برخوردارند. با توجه به اعداد جدول فوق مي‌توان ارتباط معناداري بين كم بودن شكاف جنسيتي و نظام سياسي و اقتصادي يافت، هرچند عموميت ندارد.
ايران:
ايران پس از مالت بيشترين جهش را در جهت كاهش نابرابري جنسيتي از سال 2004 تا 2007 داشته است. اما در مجموع نرخ برابري جنسيتي كشورها بين 29 تا 89 درصد براي يمن و سوئد است به عبارت بهتر بالاترين برابري جنسيتي را سوئد و كمترين برابري را يمن به خود اختصاص داده است. ايران در ميانه جدول يعني با كسب رتبه 54 قرار داشته و هنوز جاي جهش فراوان دارد. نرخ برابري جنسيتي در ايران در سال 2008 به اين ترتيب مشخص شده است: نرخ برابري در آموزش و تحصيل 95درصد، نرخ برابري در مشاركت اقتصادي 46درصد، و نرخ برابري در مشاركت سياسي 21درصد است كه در مجموع نرخ برابري جنسيتي در ايران را به 54 درصد مي‌رساند كه نسبت به سال 2007 تغييري را نشان نمي‌دهد. در ايران با توجه به ورود تكنولوژي ارتباطات از جمله اينترنت (كه در سال 2005 به ازاي هر 1000 نفر 103 نفر دسترسي داشتند) افزايش نرخ باسوادي و تحصيلات در بين زنان پيشرفت خوبي را نشان مي‌دهد، اما هنوز نسبت به مردان وضعيت نامطلوبي را دارند. به‌عنوان نمونه با توجه به ضريب بالاي تحصيلات زنان در ايران، نسبت دستيابي زنان به مشاغل مختلف در سطح پاييني قرار دارد. نرخ بيكاري زنان داراي تحصيلات عالي و تحصيلكرده از 7/4 درصد در سال 75 به 22درصد در سال 80 رسيده است در حالي كه اين نرخ در همان سال براي مردان 7/3درصد و در سال 80 به 10درصد رسيده است.
ارزيابي:
1-34 كشور در وضعيت نامطلوب (50-) 101 كشور وضعيت متوسط (75-50) 22 كشور وضعيت خوب (75+). (نمودار شماره يك)
2-‌ كشورهايي كه وضعيت نامطلوبي دارند تماما در كشورهاي جهان سوم آسيايي، آفريقايي و آمريكاي جنوبي قرار دارند.
3-‌ كمترين رشد در پر كردن تبعيض بين مرد و زن را اريتره 27.8- و بيشترين رشد را مالت با 9/34 دارا مي‌باشند.
4-‌ روند كاهش برابري در ايران در سال 2008 نسبت به سال 2007 تغييري نكرده اما در مجموع روند كاهش برابري نسبت به سال 2004 در ايران مثبت بوده است.
5-‌ بيشترين تبعيض بين زن و مرد در جهان به ترتيب در بخش‌هاي سياسي، اقتصادي و تحصيلي مي‌باشد. اين مطلب مويد آن است كه پست‌هاي كليدي هنوز در اختيار مردان است.
شنبه 22 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 251]