نگاهي به پيشينه صنعت در دزفول : آسيابها (اوسيوا) نماد صنعت ومعماري كهن در دزفول

واضح آرشیو وب فارسی:ایسکانیوز: نگاهي به پيشينه صنعت در دزفول : آسيابها (اوسيوا) نماد صنعت ومعماري كهن در دزفول
دزفول - خبرگزاري ايسكانيوز: زمان ساخت آسيابهاي آبي موجود در رودخانه دز وقدمت صحيح آنها اطلاعات زيادي در دست نيست فقط مي دانيم تا حدود سال 1345 يعني 40 سال پيش كار كرده اند .
به گزارش روز جمعه خبرنگار گروه علمي فرهنگي باشگاه خبرنگاران دانشجويي ايران "‌ايسكانيوز" استاد عظيم محمودزاده محقق دزفولي در زمينه تاريخ دزفول با اشاره به سابقه ساخت سازه هاي آبي موسوم به آسيابهادر دزفول ميگويد:در طول رودخانه دز كه در مسير شهر دزفول واقع شده سه منطقه داراي آسيابهابي متعدد هستند كه البته در مناطق ديگري نيز آسيابهايي بوده كه اكنون هيچ اثري از آنها نيست ، از جمله در ضلع غربي رودخانه در منطقه اي حدود صدمتر بالاتر از پل جديد به طرف شمال رودخانه ، كه با دقت فراوان مي توان لايه هاي فرسايش يافته را در زير آب مشاهده كرد ويا در منطقه اي موسوم به رعنا حدود پانصد متر بالاتر . اما سه منطقه موجود كه داراي آسيابند به شرح زير مي باشند: 1- آسيابهاي موجود در اطراف پل قديم2- آسيابهاي موجود در اطراف پل جديد3- آسيابهاي گله گه پاييني وبالايي در شمال رودخانه دز در منطقه " علي كله "كه هر كدام از لحاظ قدمت با يكديگر متفاوتند.
البته در گذشته حدود شصت آسياب در مناطق مختلف دزفول ، شهركها ، روستاها ومناطق عشايري شهرستان بوده اند كه بعضي از اين آسيابها به نامهاي مليكي ، گيروپ، دوبندار ،حمودي ، سوزو ، آقا جيل ، قلعه افشار وجد داشته اند كه بر روي جويها و نهرهاي محلي بنا شده اند .
تمامي اين آسيابها ازنظر نوع ساخت و شكل ظاهري ، ملات و آجر ... با هم تناسب و اشتراك دارند واز اين نوع معماري واحد پيروي مي كنند . آسيابهاي گله گه پايينيو بالايي كه واقع در شمال رودخانه در قسمت بالاي شهر ( مرسوم به علي كله ) قرار دارند از همه قديمي ترند البته آسيابهاي اطراف پل قديم هم قدمتي در حدود بيش از سيصد سال دارند اما آسيابهاي اطراف پل جديد از قدمت كمتري برخوردارند واز بقيه جديد ترند .
اين آسيابها به نام هاي ايوونيا ، مير زوئيا ، شاه نجفي و شيخون نام داشته اند. اين آسيابها تا حدود سي سال پيش كار مي كردند و هنوز هم مي شود افرادي را كه در اين آسيابها مشغول به كار بوده اند پيدا كرد . آنچه كه معلوم است آسيابها به صورت املاك شخصي ودر تحت افراد متمكن بو ده اند كه به استادكاران مختلفبه اجاره داده مي شدند .
به گفته وي،
ملاكين و صاحبان اصلي ، اين آسيابها را كه به منزله كارخانه هاي امروزي بودند مي شناختند ودر اختيار افراد ، استادكاران و كارگران مي گذاشتند . اين كارخانه هاي توليد آرد با انر‍‍‍‍‍‍زي رايگان آب مي چرخيدند ونان مردم شهر را تامين مي كردند.
هر آسياب چها ر نفر كار گر داشت كه در قسمتهاي مختلف آن كار مي كردند . آسيابها دائماً بصورت شبا نه روزي كار مي كردند و هيچوقت از حركت نمي ايستادند.
هر آسياب با توليد تقريبي دو كيسه آرد در ساعت روزانه حدود پنجاه كيسه آرد توليد مي كرد آسيابها غلات مختلفي چون گندم ، جو ، فلفل ، زردچوبه و... را آسياب مي كردند . شغل افرادي كه در اين آسيابها كار مي كردند " لوويني" نام داشت و شخص را لووينه مي گفتند . آنه براي كار منتظر مشتر ي نمي نشستند . بلكه شيوه كار آنها به گونه اي ديگر بود .
لووينه ها به درب خانه مردم مي رفتند . كيسه گندم را از آنها مي گرفتند بوسيله الاغ آن را تا محل آسياب حمل مي كردند سپس بعد از آسياب كردن گندم ، كيسه آرد را به درب خانه مشتري مي بردند و مزد خود را كه دو توان بود مي گرفتند.

ساخت آسيابها و ساختمان آنها
براي ساختن آسيابها كه همگي در آب قرار دارند و بعضا در وسط رودخانه اند ابتدا جريان آب را تغيير مي دادند و سپس شروع به تاسيس بنا مي كردند . به اين ترتيب كه سبدهاي بزرگ چوبي (سُلّه ) را پر از سنگ مي كردند ودر آب مي انداختند و بينشان چوب مي گذاشتند و همينطور آنقدر سبد پر از سنگ مي گذاشتند تا آب بند مي آمد . سپس آب را در جهت ديگري مي راندند ودر قسمتي از بستر رودخانه كه از آب خشك مي شد آسياب را بنا مي كردند.
بدنه آسيابها از آجر گداز قرمز قديمي پخته شده در كوره وبا ملاتي به نام ساروج " رخوم " كه تشكل از گل ، آهك ، شير، موي بز ، تخم ماكيان ، روغن زيتون ، سركه ، شيره انگور ساخته مي شد.

تاسيسات داخل آسياب عبارت بودند از چوب و سنگ . چوبها محور آسياب را درست مي كردند و چرخ دنده ها راو سنگهاي بزرگ گرد كه سوراخي در وسط آنها تعبيه مي شد سنگ اصلي آسياب بودند .
يك چرخ آبي با شانزده پره در آب قرار مي گرفت وبا يك محور ( گر گر ، مغزيون ، شفت ) كه سي و شش دنده داشت به يك شفت با يك چرخ ششتايي وصل مي شد و آن نيز با يك محور صدو بيست دنده اي در گير بود كه سر ديگر آن محور به سنگ آسياب وصل مي شد . در مدخل ورودي آب به قسمتي كه چرخ آبي متشكل از چوب و پوست حيوانات در آن قرار داشت يك جلو گير بود كه هنگام بالا رفتن سطح آب تنظيم مي شد و جلو ورود آب اضافي را مي گرفت و همانند يك سيستم تنظيمي عمل مي كرد .
بعداز ورود برق " مكينه برق عطار " به دزفول و ورود آسيابهاي برقي به نام ( مكينه آرد ) در حدود سال 1340 كم كم آسيابهاي آبي از رونق وحركت افتادند وبراي هميشه در صف آثار باستاني و بناهاي تاريخي قرار گرفتند 110/.
جمعه 21 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایسکانیوز]

[مشاهده در: www.iscanews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 189]