نويسنده: مهدى نظرپور اصلاحات سياسى از ديدگاه مقام معظم رهبرى

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: مهدى نظرپور اصلاحات سياسى از ديدگاه مقام معظم رهبرى
خبرگزاري فارس: مقام معظم رهبرى در سالهاى اخير بيانات و رهنمودهايى در اين مـورد داشـتـه‌انـد. اين مقاله سعى دارد ديدگاه‌هاى ايشان را در اين زمينه بيان كند. تعريف اصـلاحـات، ضـرورت و اهـمـيـّت، انـواع، مـوضـوعـات، نـكـات قابل توجه و آسيب شناسى اصلاحات از جمله مباحث اين نوشتار است .

چكيده

اصـلاح و اصـلاحـات دو واژه اى هـستند كه پس از دوم خرداد 1376 در جامعه اسلامى ايران فـراوان اسـتـعمال مى شود. مقام معظم رهبرى در سالهاى اخير بيانات و رهنمودهايى در اين مـورد داشـتـه انـد. اين مقاله سعى دارد ديدگاه‌هاى ايشان را در اين زمينه بيان كند. تعريف اصـلاحـات ، ضـرورت و اهـمـيـّت ، انـواع ، مـوضـوعـات ، نـكـات قابل توجه و آسيب شناسى اصلاحات از جمله مباحث اين نوشتار است .

كـليـد واژه هـا: اصـلاح ، اصـلاحـات ، اصـلاح طـلبـى ، اصـلاحـات انـقـلابـى و اسلامى ، اصلاحات آمريكايى .

مقدمه

شـعارهاى اصلاح و اصلاح طلبى و اصلاحات همواره به عنوان مبنايى براى ايجاد تغيير در نظامهاى سياسى مورد استفاده احزاب ، گروهها و جريانهاى سياسى قرار گرفته است و معمولا از آن در انتخابات بيشتر استفاده مى شود. اصلاحات به معناى سامان بخشى به نـظـم مـوجـود در جـهت نيل به وضع مطلوب و سازگارى با شرايط و مقتضيات زمان است . بـر ايـن اسـاس ، اصـلاحـات هـمـان روش بـهـبـود و سـازمـان بخشى به وضع موجود به شـكـل تـدريـجـى در زنـدگـى سياسى ، اجتماعى و اقتصادى و ايجاد تغييرات سودمند به شـيـوه تـكـامـلى و مسالمت آميز جهت دستيابى به تعادل نظام و رفع معايب ، تصحيح خطاها براى جلوگيرى از هرگونه بحران در جامعه است . علاوه بر اين ، اصلاحات ممكن است يك راه و روش جديد برنامه ريزى شده برون رفت از تنگناها و مشكلات جامعه از طريق تغيير ساختار و نظمى بهتر، كارآمدتر و خردمندانه تر با به كارگيرى منابع مادى و انسانى باشد.
نـظـام جـمـهـورى اسـلامـى ايـران ، در طـول تـحول خود در مقاطع و دورانهاى مختلف پس از شكل گيرى على رغم همه دشواريها، با ابتناء به آموزه هاى دينى و آرمان متعالى اسلام و اصـل پـويـاى اجتهاد كه در اصل ولايت مطلقه فقيه در قانون اساسى تبلور يافته است ، اصـلاحـات زيـادى در جـامـعـه انـجام داده است . از جمله اين موارد، اصلاح زير ساختهاى مهم سـيـاسـى ، اقتصادى ، اجتماعى ، فرهنگى ، حقوقى و نظامى و امنيتى باقى مانده از رژيم پادشاهى بوده است . اين روند در سالهاى بعد از پايان جنگ تحميلى و دوران سازندگى در زمـيـنـه اصـلاح زيـر سـاخـتـهـاى اقـتـصـادى و سـازنـدگـى ادامـه داشـت . امـا بـه دليـل نـاديـده انگاشتن عدالت اجتماعى ، شرايطى را فراهم كرد كه منشاء اصلى تحولات سـالهـاى بـعـدى در زمـينه پذيرش شعار اصلاح طلبى و اصلاحات در سالهاى 1375 و 1376 ش شد.
مـقـام مـعـظـم رهـبـرى ، حـضـرت آيـت اللّه العـظـمـى خـامـنـه اى در طـول سـالهـاى ريـاسـت جمهورى جناب آقاى خاتمى كه محور اصلى كارش ، شعار اصلاح طـلبى بود، رهنمودهاى مهمى در زمينه اصلاح ، اصلاح طلبى و اصلاحات ايراد كرده اند. مـقـاله حـاضـر در صـدد اسـت تـا ديدگاههاى معظم له را در زمينه هاى تعريف ، ضرورت ، اولويت ها، انواع و آسيب هاى اصلاحات توضيح دهد.
تعريف اصلاحات از ديدگاه مقام معظم رهبرى
در ادبـيـات سـيـاسـى ، دو واژه ((انـقـلاب )) و ((اصـلاحات )) از نظر معنا و كاربرد با هم مـتـفـاوت انـد دامنه تغييرات در انقلاب بسيار گسترده تر، اساسى تر، بنيادى تر و همه جـانـبـه تـر از اصلاحات است . حال سؤ الى كه مطرح مى شود اين است كه رابطه اين دو چيست ؟ آيا انقلاب شامل اصلاحات نيز مى شود يا اينكه اين دو اصطلاح ، دو مقوله جدا از هم مى باشند؟ در جواب اين پرسش مى توان گفت كه چون تغيير و تحولات در انقلاب بسيار گـسـتـرده تـر از اصـلاحـات است ، انقلاب شامل اصلاحات نيز مى شود. به عبارت ديگر، وقـتـى انـقلاب به وقوع مى پيوندد، اصلاحات نيز در جامعه خود به خود انجام مى شود. اصـولا يـكـى از اهـداف مـهـم انـقـلاب در جـامـعه ، اصلاح امور است كه اصلاحات سياسى ، اقتصادى ، فرهنگى ، اجتماعى ، حقوقى و... را در بر مى گيرد.
مقام معظم رهبرى به اين نكته مهم توجه كرده ، معتقدند كه اصلاحات در ذات و هويت انقلاب نـهـفـتـه اسـت . بـه عـبـارت ديـگـر، انـقـلاب از نـظر ايشان بزرگ ترينِ اصلاحات است . حال با توجه به موارد فوق ، اين دو اصطلاح از ديدگاه ايشان تعريف خواهند شد:
اصـلاحـات يـعـنـى ايـن كـه نـقـاط مـثبت و منفى را فهرست كنيم و نقاط منفى را به نقاط مثبت تبديل كنيم .468
ايشان در جاى ديگر در تعريف اصلاح و رابطه آن با انقلاب مى گويند:
اصـلاح ايـن اسـت كه هر نقطه خرابى ، هر نقطه نارسايى و هر نقطه فاسدى به نقطه صـحـيـح تبديل شود. انقلاب خودش يك اصلاح بزرگ است ... خودِ انقلاب ، بزرگ ترين اصـلاح اسـت ، تـداوم اصـلاحـات در ذات و هـويـت انـقلاب نهفته است ، ... انقلاب كه بدون اصلاحات امكان ندارد.469
مقام معظم رهبرى اصلاحات را چيزى جدا از انقلاب نمى داند. و در واقع ، انجام اصلاح امور در نظام جمهورى اسلامى از ديدگاه ايشان از ابتداى پيروزى انقلاب شروع شده و هنوز هم ادامه دارد، چرا كه مى فرمايند:
يك ملت انقلابى و هوشيار و شجاع ، به طور دائم نگاه مى كند تا ببيند فسادهايى كه از قبل در ميان او مانده ـ بر اثر غفلت ها، و سوء مديريت ها و سوء تدبيرها و تجاوزها ـ كدام است تا آنها را اصلاح كند. اشتباهات و خطاها كدام است تا آنها را اصلاح كند.470
هـمـان طـور كـه مقام معظم رهبرى فرموده اند، اين دو واژه همزاد و همراه يكديگر مى باشند؛ زيـرا بـسـيـارى از رهـبران و مردم انقلابى چون نظام سياسى موجود كشورشان را اصلاح پذير نمى دانند، انقلاب را سازماندهى مى كنند تا اصلاحات اساسى و همه جانبه پس از وقـوع انـقـلاب انجام شود. بديهى است كه روند اصلاحى پس از انقلاب به يكباره انجام نـخـواهـد شـد. بـلكـه سـالهـا طـول مى كشد. گاهى ممكن است اصلاح امور تندتر و زمانى كـنـدتـر باشد، امّا هيچ گاه متوقف نخواهد شد. سخن ايشان نيز دقيقا همين موضوع را نشان مـى دهـد. حـال بـا تـوجـه بـه ايـنـكـه ايـشـان اصـلاح را در داخـل انـقلاب مستقر مى داند بايد مشخص شود كه معظم له چه تعريفى از انقلاب ارائه مى دهند.
البته انقلاب به عنوان يك اصطلاح سياسى عبارت است از: ((تغيير ناگهانى كه در هر نـظـم اجـتـمـاعـى ، نـهـادى و سـيـاسـى مـسـتـقـر، تـحـت تـاءثـيـر نـيـروهـاى مـعـمـولا مـتـشـكـل و برتر از نيروهاى حافظ نظم موجود، و نه در جهت جابه جايى افراد، بلكه با هدف ايجاد يك نظم جديد به وقوع مى پيوندد.))471
و انقلاب اسلامى يعنى ((تغيير حاكميت طاغوت )) ـ هر تجاوزگر يا هر معبودى غير از خداى تعالى ـ به منظور استقرار حاكميت اللّه .))472
مقام معظم رهبرى در تعريف انقلاب مى فرمايند:
انـقـلاب بـاعـث يـك تـحـول بـنـيـادين بر اساس يك سلسله ارزشها و يك حركت رو به جلو مـحـسـوب مـى شـود. آنـچـه در كـشـور مـا واقـع شـد، انـقـلاب اسـلامـى اسـت كـه تـحـول عـظيمى در اركان سياسى ، اقتصادى و فرهنگى جامعه و يك حركت روبه جلو و يك اقدام به سمت پيشرفت اين كشور و اين ملت بود.473
و در جاى ديگر مى گويند:
انـقـلاب يـك امـر دفـعـى نـيـسـت ، يـك امـر تدريجى است . يك مرحله انقلاب كه تغيير نظام سياسى است ، دفعى است ، اما در طول زمان ، انقلاب بايد تحقق پيدا كند. اين تحقق به آن اسـت كـه بـخـشـهـايـى كـه عـقـب مـانـده و تـحـول پـيـدا نـكـرده اسـت ، تحول پيدا كند.474
تعريف ايشان از انقلاب اسلامى ايران داراى ويژگيهاى زير است :
اولا تـعـريـف مـقـام مـعـظـم رهـبـرى ، بـا تـعـريـف اصـطـلاحـى و رايـج انقلاب كه آن را يك تـحـوّل اسـاسى و بنيادى در زمينه هاى سياسى ، اقتصادى ، اجتماعى و فرهنگى مى داند، مطابقت دارد.
ثـانـيـا، انـقـلاب را نـه يـك حـركـت دفـعـى و فـورى ، بـلكـه يـك حـركـت تـدريـجى و در طـول زمـان مـى دانـد؛ هـر چـنـد كـه مـمـكـن اسـت تـغـيـيـر نـظـام سـيـاسـى يـك عمل دفعى باشد.
ثـالثـا، ايـشـان انقلاب را يك حركت رو به جلو و رو به پيشرفت مى داند كه همواره به سمت تكامل و توسعه حركت مى كند تا به اصول ، اهداف و آرمانهاى خود برسد.
رابـعـا، انـقـلاب در رونـد حـركـتـى خـود بـه سـمـت پـيـشـرفـت و تكامل ، باعث اصلاح در بخشهايى مى شود كه به هردليلى ، اصلاح نشده اند. بنابراين ، انقلاب همواره به طور مستمر در حال اصلاح امور پيش مى رود.
خـامـسـا، ايـن تعريف از انقلاب ، شامل اصلاحات نيز مى شود كه در تعريفهاى ديگر كمتر بـه آن تـوجـه شـده اسـت . پـس انـقـلاب هـمـيـشـه و بـه شكل ذاتى اصلاحات را نيز به همراه خود دارد؛ چرا كه مردمى كه انقلاب كرده اند، به اين نـتـيـجـه رسـيـده اند كه نظام موجود قابل اصلاح نيست و براى اصلاح امور بايد ساختار موجود را سرنگون كرد و سپس به تدريج اصلاحات را انجام داد.
اهميت و ضرورت اصلاحات
سـؤ الى كـه در ايـنـجـا مطرح مى شود اين است كه چه ضرورتى به انجام اصلاحات مى باشد. در جواب اين سؤ ال مقام معظم رهبرى اصلاحات را از چند نظر ضرورى مى دانند:
1. فريضه بودن انجام اصلاحات :
اصـلاحات جزء ذات هويت انقلابى ، دينى نظام ماست . اگر اصلاحات به صورت نو به نـو انـجام نگيرد، نظام فاسد خواهد شد و به بيراهه خواهد رفت . اصلاحات يك فريضه است .475
2. ضرورى بودن اصلاحات :
بـنـده مـعـتـقدم كه اصلاحات يك حقيقت ضرورى و لازم است و بايد در كشور ما انجام گيرد. اصـلاحـات در كـشـور ما از سر اضطرار نيست كه فلان حاكمى مجبور شود مورد مطالبات سخت قرار گيرد و گوشه و كنارى را اصلاح كند.476
3. پاسخگو بودن مسئولان و نهادها:
اصلاحات به معناى حقيقى كلمه ، شامل همه دستگاههاى كشور مى شود. هيج دستگاهى نبايد خـود را از انـتـقـاد و نـقـد مـصون و از عيب خالى بداند. همه دستگاههاى كشور بايد موردنقد مـنـصـفانه قرار بگيرند و همه در جهت اهداف نظام و در چارچوب آن ، رفتار خود را اصلاح كـنـنـد. هـمـه دسـتـگـاهـهـا و مـسـئولان مـشـمـول قـاعـده كـلى نـقـد، اصلاح و پاسخگويى مى باشند.477
4. ضرورت اصلاحات براى دفع آفات و آسيبهاى نظام : طبق نظر مقام معظم رهبرى انجام اصلاحات يك كارِ لازم است و بايد انجام بگيرد. وقتى اصلاحات انجام نشود آفتها و آسيب هايى به شرح زير براى نظام جمهورى اسلامى پيش مى آيد:
1. توزيع ناعادلانه ثروت ؛
2. تسلط نوكيسه هاى بى رحم بر گوشه و كنار نظام اقتصادى جامعه ؛
3. گسترشِ فقر؛
4. سخت شدن زندگى براى مردم ؛
5. استفاده ناصحيح از منابع كشور؛
6. فرار مغزها و عدم استفاده از مغزهايى كه مى مانند.478
انواع و گونه هاى اصلاحات
پـس از مـشـخـص شـدن اهـميت اصلاحات در نظام جمهورى اسلامى ايران در ديدگاه مقام معظم رهـبـرى ، بـايـد مـشـخـص شـود كه در چه زمينه هايى نياز به اصلاحات است ؟ به عبارت ديـگـر، انـواع و گـونـه هـاى اصـلاحـات كـدامـنـد؟ بـه طـور يـقـين اگر مشخص نباشد كه اصلاحات در چه موضوعهايى بايد انجام شود، ممكن است اصلاح امور به خوبى صورت نگيرد. بنابراين ، ابتدا بايد موضوع اصلاحات مشخص شود و سپس در همه اين موضوعها و زمـيـنـه هـا، اصـلاحـات بـه طور همزمان ، هماهنگ ، مستمرّ و با يك مركزيت مقتدر، رهبرى و هـدايـت شـود تـا در بـخـشهاى مختلف مورد نظر اصلاحات ناهماهنگى ايجاد نشود. مقام معظم رهبرى در دو فراز از سخنان خود، موارد و موضوعهاى مورد نظر اصلاحات را مشخص كرده اند. ايشان در جايى مى فرمايند:
بـديـهـى اسـت كـه در ميان جامعه مواردى وجود دارد كه بايد اصلاح شود. ما اصلاح ادارى لازم داريـم ، اصـلاح اقـتصادى لازم داريم ؛ اصلاح امنيتى لازم داريم ؛ اصلاح در قوانين و مقررات لازم داريم .479
1. اصلاح ادارى :
يـكـى از عرصه هاى اصلاحات ، اصلاح نظام ادارى يك كشور است . تمام قوانين و مقرّرات كه در جهت انجام امور تصويب مى شوند، جهت اجرا به سازمانها و نهادهاى كشور ابلاغ مى شـونـد. در صورتى كه كشور داراى نظام ادارى خوب ، سازمان يافته و منظم باشد، مى تـوانـد كـارآيـى لازم را داشـتـه بـاشـد در غـيـر اين صورت ممكن است قوانين هر چند خوب بـاشـنـد و مـسئولان و كارمندان هم همه وظايف خود را به خوبى انجام دهند، ولى پيچيدگى سازمانى و تداخل وظايف باعث سردرگمى و نارضايتى مردم شود. در هر صورت اصلاح ادارى يـك كـشـور از چـنـد جـهـت مـهـم اسـت : اوّل سـاختار تشكيلاتى و سازمانى ، دوم افراد شـاغـل در نـظـام ادارى كـه بـايد تجربه و تخصص لازم را داشته باشند، سوم قوانين و مـقرّرات است كه بايد ساده و روان بوده و پيچيده نباشند، چهارم ، مشخص شدن دقيق شرح وظايف و اهداف هر سازمان ، و پنجم ، جلوگيرى از فساد و تبعيض در ادارات .480
مقام معظم رهبرى در اين مورد مى فرمايند:
مـا احتياج داريم كه دستگاه ادارى مان مقرّراتى داشته باشد كه براى همه يكسان باشد و در آن تبعيض ‍ نباشد. اگر بود نقطه فاسدى است و بايد اصلاح شود.481
2. اصلاح اقتصادى :
بـايد در جامعه رشوه و ارتشاء وجود نداشته باشد؛ اگر بود فساد است و بايد اصلاح شود. راههاى كسب ثروت بايد مشروع باشد. اگر كسانى از راههاى نامشروع كسب ثروت كـردنـد، اين فساد است و بايد اصلاح شود. اگر كسانى از امتيازات بيجا استفاده كردند، ثـروتـهـاى بـاد آورده بـه دسـت آوردنـد و ديـگران را به قيمت اين كه خودشان ثروتمند شود، فقير كردند، اين فساد است و بايد اصلاح شود و....482
عـلاوه بـر ايـن ، ايـشـان امـتـيـازات انـحـصـارى ، فقدان امنيت شغلى براى مردم ، عدم ثبات مقرّرات ، گرايش رو به رشد مصرف گرايى ، دلاّ لى ، بى انضباطى مردم و بخصوص بـى انـضـبـاطـى مـسـئولان ، عـدم رشـد جـوانـان در مـلكـات نـفـسـانـى مـثـل شـجـاعـت ، صـدق ، صـفـا، نشاط و كار، روابط جنسى ناسالم ، اعتياد، نامطلوب بودن سـطـح شـعـور و معرفت مردم ، وظيفه ناشناسى مسئولان ، عدم امنيت براى خانواده ها، جرم و جنايت و مواردى از اين قبيل را در جامعه فساد مى دانند كه بايد اصلاح شوند.483
3. اصلاح قضائى :
از جـمـله مـوارد مـهم حقوق و آزاديهاى مردم كه در قانون اساسى بدانها تاءكيد و تصريح شـده ، حـقـوق و آزاديهاى قضايى است . طبق قانون اساسى ، مردم ايران از هر قوم و قبيله اى كـه بـاشـنـد از حـقـوق مـسـاوى بـرخوردارند484 و زن و مرد به طور يكسان در حمايت قـانـون مـى بـاشـنـد.485 حـق دادخـواهـى ،486 حـق انـتـخـاب وكيل ،487 مصونيت از تعرض ،488 مصونيت از تبعيد،489 ممنوعيت از شكنجه 490 و... از جـمـله مـوارد ديگر حقوق قضايى مردم است كه بايد به نحو احسن اجرا شوند و در غير اين صـورت ، نـظـام قـضـايـى كـشـور نـياز به انجام اصلاحات دارد. اگر اصلاحات ادارى ، اقتصادى و امنيتى انجام شود، ولى در عرصه قضا و قضاوت اصلاحاتى انجام نشود، به طـور مـسلم روند اصلاحات با مشكل مواجه خواهد شد. مقام معظم رهبرى به اين مساءله توجه كرده و درباره نياز به اصلاح قضايى چنين مى گويند:
اگـر جـرم و جـنـايـت هـسـت ، اگـر دسترسى به قضاوت عادلانه نيست ؛ اگر رسيدگيهاى قـضـايـى طـولانـى مـى شـود و پـرونده ها مدتها مى ماند، اينها فساد است و بايد اصلاح شود.491
4. اصلاح امنيتى :
تـاءمـيـن امـنـيـت يـكـى از دغـدغـه هـاى مـهـم انـسـان در طـول تـاريـخ بـوده ، هـمچنين يكى از دلايـل عـمـده تـشـكـيـل دولت و حـكـومـت ، بـرقـرارى امـنـيـت اسـت . در حـال حـاضـر، امـنـيـت مـقوله گسترده اى است كه عرصه هاى نظامى ، اقتصادى ، فرهنگى ، قضايى ، سياسى ، شغلى ، خانوادگى ، جانى ، حرمت ، احترام ، اعتبار، آموزشى و... را در بر مى گيرد. قانون اساسى جمهورى اسلامى براى حفظ امنيت مردم در عرصه هاى فوق ، تـدابـيـرى انـديـشـيـده اسـت كـه در صـورت رعـايـت آنـهـا، هـمـه مـردم در آرامـش ‍ كـامـل بـه سـر خـواهـنـد بـود. عدم وجود امنيت باعث تشويش اذهان مردم خواهد شد و آنها نمى تـوانـنـد در زنـدگـى خـانـوادگـى ، جـامـعه و انجام وظيفه ، تمركز فكرى داشته ، تمام استعدادها و توانهاييهاى خود را در راه پيشرفت و ترقى جامعه به كار گيرند.
عـلاوه بـر ايـن ، يـكـى از اهـداف و آرمانهاى انقلاب اسلامى ، برقرارى و تاءمين امنيت مردم بـود كه در زمان پهلويها (پدر و پسر) ناديده گرفته شده بود. اگر در نظام جمهورى اسـلامـى ايـران ، بـه هـر دليلى تا كنون در زمينه برقرارى امنيت مردم قصور و كوتاهى شده باشد، به طور قطع و يقين بايد اصلاح شود تا هيچ فردى در جامعه اسلامى دغدغه امنيتى نداشته باشد. رهبر معظم انقلاب مى فرمايند:
اگـر كـسـانـى هـسـتـنـد كـه خـانـواده هـا را نـا امـن مـى كنند، اگر كسانى هستند كه شهرها، خيابانها، جاده ها و روستاها را ناامن مى كنند، اين براى كشور فساد است ... و بايد اصلاح شود.492
5. اصلاح قوانين و مقرّرات :
تـصـويـب و اجراى قوانين و مقرّرات ، براى برقرارى نظم و امنيت و آسان شدن انجام امور كـشـور و رعايت حقوق و آزاديهاى مردم است . از طرفى ، همين قانون كه براى ايجاد نظم ، امـنـيـت ، صلح و آرامش و سهولت انجام امور تصويب و تاءئيد شده ممكن است به علت تعدد قـوانـيـن ، پـيـچـيـدگـى و ابـهـام ، باعث سردرگمى مسئولان و مجريان و نارضايتى مردم گردد. اگر ساختار ادارى يك كشور منظم و مرتب باشد و كارمندان و مستخدمان اجرايى نيز داراى تـخـصص و تجربه لازم باشند، اما قوانين و مقرّرات مناسب ، ساده ، واضح و روشن نـبـاشـنـد، نـظـام ادارى كـارآيى لازم را نخواهد داشت . بنابراين ، يكى از عرصه هاى مهم اصلاحات ، اصلاح قوانين و مقرّرات است كه مقام معظم رهبرى به آن اشاره كرده است .493
موضوع اصلاحات
حـال بـا تـوجـه بـه مـشـخص شدن زمينه هاى اصلاحات ، بايد مشخص شود كه موضوع و مـحـور اصـلاحـات در ايـن زمـيـنـه هـا از نـظـر مقام معظم رهبرى چيست . ايشان موضوعات مهم اصلاحات را در همه زمينه ها چنين بر مى شمرند:
اصـلاحـات بـه مـعـناى حقيقى ، مبارزه با سه چيز است ؛ يكى فقر است ، يكى فساد است و يكى تبعيض .494
1. مبارزه با فقر:
با فقر بايد مبارزه كرد. فقر دو نوع است ؛ فقر شخصى و فقر عمومى . با هر دو بايد مبارزه شود. مبازه با فقر، يعنى تلاش براى اينكه ثروتى از منابع ملى كشور استخراج شـود و بـه دسـت مـى آيـد اولا بـه شـكـل بـهـيـنـه اسـتـخـراج شـود و ثـانـيـا بـه شـكل بهينه مصرف شود و اسراف نگردد. علاوه بر اين ، انسانى كه امكان زندگى در حد نـيـاز و ضـرورى را نـدارد، به فساد و به خيانت و به بسيارى از كارهاى خلاف ديگر و حتى به كفر كشانده مى شود.495
2. مبارزه با فساد:
يـكى از مواردى كه در جامعه بايد در نظر گرفته و اصلاح شود، مبارزه با فساد است ؛ يعنى فساد اخلاقى ، فساد كارى ، عدم احساس وجدان در تقديم خدمات عمومى ، عدم احساس مـسـئوليـت در مواجهه با افكار عمومى و با ذهنهاى مردم . اينها بعضى از شاخه ها و شعبه هاى فساد است .496
3. مـبـارزه بـا تـبـعـيض : قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران ، يكى از وظايف دولت را ((رفـع تـبـعـيـض هـاى نـاروا و ايـجاد امكانات عادلانه براى همه در تمام زمينه هاى مادى و مـعـنوى )) مى داند،497 علاوه بر اين در قانون اساسى آمده است ((مردم ايران از هر قوم و قبيله كه باشند از حقوق مساوى برخوردارند.498 و همه افراد ملت اعم از زن و مرد يكسان در حمايت قانون قرار دارند.499
اساس اصلاحات اين است كه ما با فقر، فساد و تبعيض مبارزه كنيم . هر اصلاحاتى ـ اگر واقعا اصلاحات باشد ـ بر محور اين (ها) مى چرخد. بدترين فسادها در جامعه ، رواج فقر و افـزايـش شـكـاف بـيـن فقير و غنى است . بدترين فسادها در جامعه اين است كه كسانى دچـار فـسـاد مالى و اقتصادى شوند و از بيت المال مردم براى منافع شخصى و پُر كردن جـيـب خـود تـغـذيـه كـنـنـد. بـزرگـتـريـن فـسـادهـا ايـن اسـت كـه در اجـرا و اعـمـال قـانـون در جامعه تبعيض باشد و به شايستگى ها و صلاحيتها و قابليتهاى افراد توجه نشود.500
بـايـد هـدف مـبـارزه ايـنـهـا بـاشـد. اصـلاحـات حـقـيـقـى در كـشـور ايـنـهـاسـت ... هـر مـسـئول دولتـى ، هـر انسان روشن بين ، هر عالم دينى و هر فرزانه اى ، اگر اين گونه اصلاحات را دنبال كند، مردم او را يارى خواهند كرد.501
بنابراين طبق بيانات مقام معظم رهبرى :
اولا اصـلاحـات بـايـد در زمينه هاى ادارى ، اقتصادى ، قضايى ، امنيتى و قوانين و مقررات انجام شود؛
ثـانـيـا، مـوضـوع انـجام اصلاحات بايد مبارزه با فقر، فساد و تبعيض در همه زمينه هاى يادشده ، باشد؛
ثالثا، در چنين صورتى اصلاحات واقعى در جامعه انجام شده است .

نكات قابل توجه براى انجام اصلاحات

حال با توجه به ضرورت و اهميتِ انواع و موضوعهاى اصلاحات از نظر مقام معظم رهبرى ، در پـى آنـيم تا ببينيم ايشان چه نكاتى را در انجام اصلاحات مورد نظر، لازم مى دانند. بـه عـبارت ديگر، براى برطرف كردن معايب و نواقص موجود و زدودن مظاهر نابسامانى هاى جامعه و انجام اصلاحات به معناى واقعى كلمه چه نكاتى را بايد مورد نظر قرار داد؟ ايـشـان بـا درايـت و تـدبير خويش و براى جلوگيرى از انحراف اصلاحات نكات مهمى را بيان كرده اند كه مهم ترين آنها به شرح زير هستند:
1. اصلاحات يك حقيقت ضرورى و لازم است :
بـنـده مـعـتـقدم كه اصلاحات يك حقيقت ضرورى و لازم است و بايد در كشور ما انجام گيرد. اصـلاحـات در كـشـور ما از سر اضطرار نيست كه فلان حاكمى مجبور شود مورد مطالبات سـخـت قـرار گـيـرد و گـوشـه و كـنـارى را اصـلاح كـند. نخير، اصلاحات جزو ذات هويت انـقـلابى و دينى ماست . اگر اصلاحات انجام نگيرد، نظام فاسد خواهد شد و به بيراهه خواهد رفت .502
2. اصلاحات بايد تعريف شود:
تـعـريـف اصـلاحـات چـنـد نـتـيـجـه مـهـم در بـر خـواهـد داشـت : اوّل ايـنـكـه آيـنـده اصـلاحـات مـشخص ‍ مى شود و با ترسيم آينده مشخص خواهد شد كه در نهايت به كجا مى خواهيم برسيم . دوم اينكه اگر از اصلاحات تعريف مشخصى نشود، ممكن اسـت الگـوى خـاصـى تـحـمـيـل شـود و كـشـور و نـظـام را دچـار مـشـكـل كـنـد. سـوم ايـنـكه ممكن است بر اثر مشخص نبودن معناى اصلاحات ، ايران نيز به سرنوشت شوروى سابق دچار شود:503
مطلب دوم اين است كه اصلاحات بايد تعريف شود. اولا براى خود كه مى خواهيم اصلاحات كـنـيم ، تعريف شود و مشخص باشد كه مى خواهيم چه كار كنيم . ثانيا براى مردم تعريف شـود كـه مـنـظـور مـا از اصـلاحـات چـيـسـت تـا هـر كـسـى نـتـوانـد بـه ميل خودش اصلاحات را معنى كند.504
3. اصلاحات بايد از يك مركز مقتدر و خويشتندار هدايت شود:
مـطـلب سـوم اين است كه اصلاحات بايداز يك مركز مقتدر و خويشتندار هدايت شود تا دچار بـى رويـّگـى نـشـود. اى بـسـاكـارى كـه مـى تـوانـد در ظـرف ده سـال بـه خـوبـى و سـلامـت انـجـام گـيـرد، اگـر در ظـرف دو سـال بـخـواهـيـد آن را انـجـام دهـيـد بـه ضـايـعـات غـيـر قابل جبرانى منتهى خواهد، مثل اتومبيلى كه در جاده دشوار و خطرناكى با سرعت بيش از حدّ معمول حركت كند، اگر تصادف نكند، آسيب نبيند و نزند تعجب است !505
4. حفظ ساختار قانون اساسى :
قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران ، حاصل انقلاب اسلامى ايران به رهبرى امام خمينى (ره ) است كه در 22 بهمن 1357 ش ، به ثمر نشست . قانون اساسى ، ميثاق بزرگ ملى ، دينى و انقلابى ملت ايران است كه بر اساس احكام و مبانى دين مبين اسلام ، طرح ريزى و تـدويـن شـده و داراى اصـول و مـبـانـى زيـادى اسـت كـه طـبـق اصـل 177 غـيـر قـابـل تـغـيـيـر و بـازنـگـرى مـى بـاشـنـد. ايـن مـوارد شامل اسلامى بودن نظام ، شرعى بودن قوانين و مقررات ، جمهورى بودن ، حكومت و ولايت فقيه و نيز پايه هاى ايمانى و اهداف جمهورى اسلامى ، اداره امور كشور با اتكا به آراى عمومى ، دين و مذهب رسمى كشور است . بنابراين ، هرگونه اصلاحات در قوانين و مقرّرات شـامـل ايـن اصول و چهارچوبها نمى شود. علاوه بر اين ، مقام معظم رهبرى تاءكيد مى كنند كـه سـاخـتـار قـانـون اسـاسـى بـايـد در رونـد اصـلاحـات بـه طـور كـامـل حـفـظ شـود. بـديـهـى اسـت كـه مـنـظـور ايـشـان غـيـر از مـوارد غـيـر قـابـل بـازنـگـرى اسـت . البـتـه طـبـق قـانـون اساسى ، حكم بازنگرى و اصلاح قانون اسـاسـى و مـوارد اصـلاح را رهبرى مشخص مى كند و مصوبات شوراى بازنگرى هم بايد بـه امـضـاى ايـشـان برسد.506 بنابراين ، با توجه به اينكه ، معظم له تصريح مى كـنـند كه در اصلاحات بايد ساختار قانون اساسى حفظ شود، نتيجه گرفته مى شود از نـظـر ايـشـان نـيازى به تغيير قانون اساسى نيست . رهبر نظام جمهورى اسلامى درباره حفظ ساختار قانون اساسى در جريان اصلاحات مى گويند:
مـطـلب چـهـارم ، حـفـظ سـاخـتـار قـانـون اساسى در زمينه اصلاحات است ... ساختار قانون اسـاسـى بـايـسـتى به طور دقيق حفظ شود. البته در قانون اساسى بيشتر از همه چيز، نـقـش اسـلام و منبعيّت و منشاءيّت اسلام براى قوانين و ساختارها و گزينشها مطرح است ... اگـر در قـوانـيـن عـادى ، يـك جـايـى يـا اصـلى وجـود داشـتـه بـاشـد كـه در مـقـام اجرا در قـانـونـگـذارى ، بـا اسـلامـيـّت مـعـارضـه كـنـد، ايـن اصل بر آنها حاكم است (اسلاميّت ).507
5. مقابله با تندروى و تندروانى :
مـطـلب پـنـجم ، در اصلاحات ، مقابله جدى با هرگونه تندروى و تندروانى است كه جاده صـاف كـن دشـمـن انـد، يـعـنـى مـدل يـلتـسـيـنـى ! هـمـه دسـتـگـاهـهـا بـايـد بـا مدل يلتسينى به شدت مقابله كنند و نگذارند يك جاه طلب ، يك فريب خورده ، يك مغرض و يك غافل بيايد و حركت را از حالت صحيح خودش خارج كند و حالت مسابقه و تعارض به وجود بياورد.508
مـقـام معظم رهبرى از تندروى به عنوان مدل اصلاحات ((يلتسينى )) در شوروى سابق ياد مـى كـنـد كـه نـه تـنـهـا بـاعـث انـجـام اصـلاحـات نـشـد بـلكـه بـاعـث فـروپـاشـى و اضـمـحـلال كـامـل ايـن ابـرقـدرت و تـشـكـيـل كـشـورهاى كوچك با قدرت و تاءثيرگذارى حـداقـل در نـظـام بـيـن المـلل گـرديـد. در واقـع ، طـرح مـُدل يـلتـسـيـنـى از اصـلاحـات ، خـود بـه مـنـزله زنـگ خـطر براى افراد تندرو در درون اصلاحات است .
6. مقابله جدّى با دخالت بيگانگان :
مـطـلب شـشـم ، مـقـابـله جـدّى با دخالت خارجيها و غربيها و بى اعتنايى به انگشت اشاره غـربـيـهـا و سـوء ظـن بـه آنهاست . البته بحث ديپلماسى و بحث ارتباطات خارجى ، بحث ديـگـرى اسـت . انـسـان در مـقـام ديـپلماسى مى دهد و مى گيرد. قرار مى بندد و همه كار مى كـنـد؛امـّا در مـسـائل اسـاسـى نظام ، بايستى انگشت اشاره آنها را با سوء ظن مورد ملاحظه قرار داد... آنها به هيچ وجه حُسن نيت ندارند.509
7. هماهنگى اصلاحات در بخشهاى مختلف :
مـطـلب هفتم ، هماهنگى اصلاحات در بخشهاى مختلف است و اين نكته مهم است . در بعضى از بـخـشـهـا، اصلاحات پيچيده و دشوار و كُند است . مثلا در بخش اقتصادى ، كار بسيار كُند انـجام مى گيرد؛ توزيع عادلانه درآمدها نيز همين طور است .... اصلاح ساختار ادارى ، كار بسيار دشوار، پيچيده و سنگينى است .510
8. مقابله با عوامل تجزيه قومى در كشور:
مـطـلب هـشـتم ، مقابله جدّى با عوامل تجزيه قومى در كشور است . من اين را عرض مى كنم ؛ بـخـصـوص ‍ خـطـاب من به كسانى است كه در اين بخش صاحب مسؤ وليتند، چه در وزارت كشور، چه در جاهاى ديگر. توجه كنيد؛ امروز انگيزه تحريك قوميتها جدّى است .511
انواع اصلاحات از نظر ارزشى
مقام معظم رهبرى ، اصلاحات را به دو دسته تقسيم مى كند: اصلاحات اسلامى و انقلابى ، و اصلاحات امريكايى .
1. اصـلاحـات اسـلامـى و انقلابى : منظور از اصلاحات اين است كه هر نقطه خرابى ، هر نـقـطـه نـارسـايـى و هـر نـقـطـه فـاسـدى بـه نـقـطـه صـحـيـح تـبـديـل شـود. از ايـن رو، انـقـلاب خودش يك اصلاح بزرگ است . منظور من از اصلاحات ، اصـلاحـات اسـلامى است ، نه اصلاحات امريكايى ، منظور از اصلاحاتى كه رئيس جمهور محترم (خاتمى ) بيان مى كند هم ، همين اصلاحات اسلامى است .512
2. اصـلاحـات امـريكايى و ويژگيهاى آن : نوع ديگر اصلاح طلبى اصلاحات امريكايى اسـت . هـدف امـريـكـا از طـرح ايـن گـونـه اصـلاحـات ، دنـبـال كـردن مـنـافع خويش است . اگر امريكا از شعار اصلاح طلبى حمايت مى كند، دروغ اسـت . امـريـكـا از اصـلاحـات بـه مـعـنـاى واقـعـى كـلمـه ، طـرفـدارى نـمـى كـنـد. آنها با اصـل اصـلاحـات و انـقـلاب در ايـران مـخـالفـنـد؛ زيـرا مـى خـواهـنـد روحـيـه اسـتـقـامـت و استقلال ملت ايران از بين برود:513
امـريـكـايـى ها مى گويند حجاب شما از بين برود؛ مرزهاى اخلاقى و دينى شكسته شود ؛ حكومت قرآن و انطباق قوانين به اسلام نبايد باشد. اين يعنى اصلاحات ! اينها اصلاحات امريكايى است .514
بنابراين ، با توجه به اينكه ، امريكا مخالف انقلاب و نظام جمهورى اسلامى ايران است ، پـس ‍ هـدف از دنـبـال كـردن اصـلاحـات از سـوى آن كـشـور در ايـران ، آن اسـت كـه اصـول و ارزشـهـايـى را كه در جامعه ايران ، پس از پيروزى انقلاب به وجود آمده اند از بين ببرد واستحاله كند.
عـلاوه بـر ايـن ، مـقـام مـعظم رهبرى در مورد ادعاى رئيس جمهور امريكا در مورد طرفدارى از جناح اصلاح طلبان و اصلاحات در ايران معتقدند كه :
اولا، شما طرفدار هيچ جناحى از جناحهاى معتقد به انقلاب در ايران نيستيد؛ ثانيا، طرفدار اصلاح هم در ايران نيستيد. هر اصلاحى بخواهد در اين كشور انجام بگيرد، يقينا بر خلاف نظر رژيم ديكتاتور، مستبد و سلطه جوى بين المللى امريكاست ؛ ثالثا، اگر بر فرض ، چـيزى به نام اصلاحات باشد كه نسخه آن را شما براى ملت ايران بنويسيد، آنها اين اصلاحات را اصلاحات امريكايى خواهند دانست و آن را در زباله دان مى اندازند.515
آسيب شناسى اصلاحات
انـقـلاب و اصـلاحـات نـيـز هـمانند ساير پديده هاى اجتماعى و انسانى دچار آسيبهايى مى شـونـد كه در روند انجام اصلاح امور بايد به آنها توجّه كرد و به فكر علاجش برآمد. واژه آسـيب شناسى (pathology) از علوم پزشكى به علوم اجتماعى وارد شده و به معناى ((مـطـالعـه عـلل بـيـمـارى و عـوارض و عـلائم غـير عادى مى باشد.))516 پديده هاى علوم انـسـانـى نـيـز هـمـانـنـد خود انسان كه داراى بيماريهايى است ، مى توانند دچار آسيب ها و عـوارض غـير عادى شوند كه اگر به موقع شناسايى و راه علاج آنها مشخص نشوند ممكن است ، آن پديده را به ورطه نابودى بكشاند. انجام اصلاح امور يك جامعه با توجه زمينه هـاى گـونـاگـون آن نـيـاز بـه تـوجـّه و دقـت بـيـشـتـر دارد. مقام معظم رهبرى ، ضمن طرح مـسـائل اصـلاحـات ، بـه آسـيـبـهـاى آن نيز توجه كرده سردمداران و مجريان آن را بدانها معطوف داشته اند. كه به مهم ترين آنها اشاره مى كنيم .
1. بى توجهى به ارزشهاى انقلاب :
قـبـل از پـيـروزى انـقـلاب اسلامى ، دو الگوى شرقى و غربى براى انجام انقلاب وجود داشـت كـه بـا تـوجـه بـه ويـژگـيـهـاى جـامـعـه ايـران نـمـى تـوانـسـت مـورد قبول مردم ايران باشد.
به همين دليل امام خمينى (ره ) رهبر و بنيانگذار انقلاب اسلامى ، الگوى جديدى از انقلاب را كه ريشه در اسلام داشت به مردم ايران ، ارائه داد و مردم با توجه به ارزشهاى دينى خود، رژيم شاه را سرنگون كردند و جمهورى اسلامى ايران را كه خود يك الگوى جديدى از حكومت بود، تشكيل دادند.
انـقـلاب اسـلامـى ايران با توجه به دين اسلامى و مذهب تشيع ، داراى ارزشهايى از جمله ايـمـان ، ديـنـدارى ، عـدالت ، دورى از اسـراف و تجمل گرايى در سطح زمامداران ، سلامتى دينى و اخلاقى زمامداران ، رواج اخلاق فاضله ، آزادى فـكـر و بـيـان ، اسـتـقـلال سياسى و فرهنگى و اقتصادى و حكومت مردمى بود. اين ارزشـهـا، بـنـاى نـظام جديد جمهورى اسلامى قرار گرفتند و زندگى نوينى بر اساس آنها، در ايران اسلامى آغاز شد.517
مـقـام معظم رهبرى در روند اصلاحات در مورد اين ارزشها به سه نكته مهم تاءكيد مى كند. اوّل ايـنـكـه اين ارزشها بايد مورد توجّه باشد و به شدت از آنها حراست شود. دوم اينكه هر دو جناح بايد به همه اين ارزشها توجه كنند نه اينكه هر جناحى به يك يا چند مورد آن تـوجّه كند. سوم اينكه ، در جريان اصلاحات انقلابى ، بايد به اين ارزشها توجه شود و اگـر در جـريان اصلاحات ، اصلاح امور، پيشرفتها و نوع آوريها بر اساس ارزشهاى انـقـلاب نـبـاشـد، جـامـعـه دچـار نـاكـامـى خـواهـد شـد. در واقـع ، ايـن اصـول و ارزشـهـاى انـقـلاب بايد در روند اصلاحات نيز مورد توجّه ، دقت و مراقبت قرار گـيـرنـد و در چـهـارچـوب آنـهـا، تـحـول و حـركـت رو بـه جـلو بـا جـديـت دنـبـال شـود.518 با توجه به اين بيانات مقام معظم رهبرى ، يكى از مهم ترين آسيبهاى اصلاحات اين است كه ارزشهايى كه انقلاب اسلامى براى اجراى آنها به وقوع پيوست ، نـاديـده گـرفـته شوند و يا اينكه به آنها توجّه نشود. چون ايشان ، انقلاب را يك حركت رو به جلو و ركود، سكون و سكوت را موجب جمود، تحجّر و كهنگى مى داند و معتقدند اگر چـنين اتّفاقى رخ داد، ارزشها نيز كارآيى خود را از دست مى دهند، زيرا كهنگى دنباله اش ويـرانـى اسـت و اگـر بـخواهيم كهنگى به وجود نيايد بايد روند انقلاب و اصلاحات رو بـه جـلو بـاشـد و ايـن حـركـت رو بـه جـلو هـمـانـى اسـت كه من از آن تعبير به اصلاحات انقلابى مى كنم .519
2. خـطـر تـحجّر و انحراف : در واقع ، اين نوع آسيب مربوط به افراد تندرو در دو جناح سـيـاسـى مـوجـود در كـشـور اسـت ؛ زيـرا ايـشـان مـعـتـقـدنـد كـه در داخـل ايـن جـنـاحـهـا بـعضى بيشتر به ارزشها توجه مى كنند اما بعضى ديگر بيشتر به تـحـول و پـيـشـرفـت تـوجـه مـى كـنـنـد، بـه هـمـيـن دليـل كـمـتـر هـمـديـگـر را تـحـمـل مـى كـنـنـد. اگـر ايـن دو جـنـاح يـكـديـگـر را بـيـشـتـر تحمل كنند، نه تنها اين به حال جامعه مضر نيست بلكه مفيد هم هست و در اين صورت اين دو به يكديگر كمك مى كنند و مكمل يكديگر مى شوند. مطلوب اين است كه همه افراد و جناحها بـه هـمـه ارزشـهـاى انـقـلاب در رونـد اصـلاحـات تـوجـه داشـتـه بـاشـنـد و بـه آنـهـا عمل كنند:520
آنهايى كه به ارزشها توجه مى كنند و تحول و تغيير و پيشرفت را ناديده مى گيرند، خـطـر تـحـجـّر تـهـديـدشـان مـى كـنـد. آنـهـايـى كـه بـه تـحـول و تـغـيـيـر تـوجـّه مـى كـنـنـد و ارزشـهـا را در درجـه اول قـرار نـمـى دهـند، خطر انحراف برايشان وجود دارد... هر دو طرف بايد مواظب باشند. مبادا گروه اوّل دچار جمود تحجّر شوند. مبادا گروه دوم دچار انحراف و زمينه سازى براى دشمنان و مخالفان اساس ارزشها شوند.521
3. خطر نفوذ دشمن در ميان متولّيان و كارگزاران :
آسـيـب ديـگر اصلاحات از ديدگاه مقام معظم رهبرى ، خطر نفوذ دشمنان در دو جناح از طريق افراد نفوذى است :
از هـر دو طـرف ممكن است افرادى نفوذ كنند. گاهى يك دشمن از هر دو طرف نفوذ مى كند. از آن طـرف بـه عـنوان ارزش گرايى مى آيد و با هرگونه تحوّلى مخالفت مى كند. از اين خـطـرنـاك تـر، ايـن طـرف قـضـيـه اسـت كـه بـه عـنـوان تـغـيـيـر و تـحـول و پـيـشـرفـت ، كـسـانـى بـيـايـنـد كـه بـا ارزشـهـا، بـا اصل نظام و با اصل تديّن و با اصل عدالت اجتماعى مخالفت كنند.
آن رهبر فرزانه معتقدند كه اين افراد نفوذى در دو جا ممكن است بيشتر نفوذ پيدا كنند:
اوّل در بـدنـه اقـتـصـادى كـشـور كـه ايـن يـك امـر خـطـرنـاكـى اسـت . چـون اقـتـصـاد، مال و ثروت در جامعه مهم است و بايد در دست افراد امين باشد. اين افراد نفوذى كه آدمهاى بـيـگـانـه و غـريـبـه هستند، با نام تحوّل ، تغيير، پيشرفت و اصلاح ممكن است وارد ميدان شـونـد و با عدالت اجتماعى و رفع تبعيض با نام دين مخالفت كنند، ولو اگر به زبان نـيـاورنـد. دوم كـه خـطرناك تر از اولى است اين است كه افراد نفوذى در مراكز فرهنگى نـفـوذ كـنند و ذهن ، ايمان ، باورها و ارزشهاى مردم را قبضه كنند و در اختيار خود بگيرند؛ يـعنى همان چيزى كه در غرب اتّفاق افتاد، در اينجا نيز اتّفاق بيفتد و آن همان سرمايه سالارى است . سرمايه داران همچنان كه در غرب ، راديوها و تلويزيونها و مراكز خبرى و رسـانه اى را در اختيار دارند، به داخل كشور بيايند و مراكز فرهنگى را هم تصرف كنند و از طريق فرهنگ تاءثير بگذارند و اين همان تهاجم فرهنگى است .522
4. بـى تـوجـهى به طرح همه جانبه امريكا براى فروپاشى نظام (گورباچفيزه كردن ايران ):
آسـيـب ديگرى كه مقام معظم رهبرى در مورد انجام اصلاحات در ايران به آن بسيار تاءكيد كـرده و در ديـدار كـارگـزاران نـظـام در يـك جـلسـه بـه طـور مفصل در مورد آن بحث كرده اند، بى توجهى به طرح همه جانبه امريكا براى فروپاشى نـظـام جـمـهـورى اسـلامـى ايران همانند شوروى سابق و به اصطلاح گورباچفيزه كردن ايـران اسـت . ايـشـان ابـتـدا ضـمـن تـاءكـيـد بـر ايـنـكـه از اوّل انـقـلاب تـا امـروز در مـسـائل گوناگون و در عرصه هاى مختلف اين نظام با جوانب و جـريانهاى گوناگون بوده ام و هم آدمها و حرفها را مى شناسم و هم با تبليغات رسانه اى دنـيـا آشـنـا هـسـتـم ، بـه يـك جـمـع بـنـدى در مـورد مسائل ايران رسيده ام كه خلاصه آن عبارت است از اينكه :
يـك طـرح هـمـه جـانـبـه امـريكايى براى فروپاشى نظام جمهورى اسلامى طراحى شده و جـوانـب آن از هـمه جهت سنجيده شده (است .) اين طرح ، طرح بازسازى شده اى است از آنچه كـه در فـروپاشى اتّحاد جماهير شوروى اتّفاق افتاد. به نظر خودشان مى خواهند همان طرح رادر ايران اجرا كنند.523
رهبر انقلاب ، ضمن بيان اين طرح ، چند نكته را نيز تذكر مى دهند:
نـكـتـه اول اين است كه وقتى مى گوييم طرح امريكايى ، معنايش اين نيست كه بقيه بلوك غـرب در ايـن زمـينه با امريكا همكارى نداشتند؛ چرا كه همه غرب و همه اروپا در اين زمينه بـه شـدت بـا امـريكا همكارى مى كردند. نقش آلمان و انگليس و بعضى از كشورهاى ديگر به صورت بارز بود.524
نـكـتـه دوم ايـن اسـت كـه وقـتـى مـى گـويـيـم طـرح امـريـكـايـى ، مـعـنـايـش ايـن نـيـست كه عـوامـل داخـلى فـروپـاشـى شـوروى سـابـق را نـاديـده مـى گـيـريـم . عـوامـل داخـلى شـوروى هـم مـثـل فقر شديد اقتصادى ، فشار بر مردم ، اختناق شديد، فساد ادارى و بـوروكراسى و انگيزه هاى قومى و ملى نيز در فروپاشى آن نقش داشتند و غرب از اين عوامل نيز به بهترين وجه استفاده كرد.525
نـكـتـه سـوم ايـن كـه ايـن طـرح يـك طـرح نـظـامـى نـبـود، بـلكـه در درجـه اوّل يك طرح رسانه اى بود كه عمدتا به وسيله تابلو، پلاكارد، روزنامه ، فيلم و غيره اجـرا مـى شـد. حـدود شـصت درصد آن مربوط به تاءثير رسانه ها و ابزارهاى فرهنگى بـود. عـوامـل اقـتـصـادى و سـيـاسـى در درجـه دوم اهـمـيـت قـرار داشـت و عامل نظامى هيچ تاءثيرى در آن نداشت .526
حـضـرت آيـت اللّه العـظـمى خامنه اى ، ضمن شرح چگونگى ماوقع فروپاشى شوروى و نقش ‍ مطبوعات و افراد نفوذى و چگونگى فريب گورباچف و نفوذ غرب در يلتسين ، نشان مـى دهـنـد كـه بـه طـور دقـيـق و كامل فروپاشى اين كشور را نظاره كرده و آن را با روند اصـلاحـات در زمـان جـنـاب آقـاى سـيـد مـحمد خاتمى مقايسه كرده اند. اما ايشان معتقدند كه امـريـكـائيـهـا و غـرب در مـورد ايـران دچـار چـنـد اشـتـبـاه اسـاسى شدند: اولا آقاى خاتمى گـورباچف نيست ، ثانيا اسلام كمونيست نيست ، ثالثا نظام مردمىِ جمهورى اسلامى ، نظام ديـكـتـاتـورى پـرولتـاريـا نـيـسـت ، رابـعـا ايـرانِ يـكـپـارچـه هـمـانـنـد شـوروى مـتـشكل از سرزمينهاى به هم سنجاق شده نيست و خامسا به نقش رهبرىِ دينى و معنوى در اين نـظـام تـوجـه نـشـده اسـت ؛ زيـرا ايـن گـونـه رهـبـرى در جـهـان بـى بديل است .527
ايشان در پايان متذكر مى شوند:
البته اينها اشتباهاتى نيست كه اگر من ذكر كردم ، آنها بتوانند اصلاحش كنند؛ نه (آنها) اشـتباه در شناخت واقعيتها دارند (و) بر اساس اين اشتباه برنامه ريزى مى كنند و برنامه ريـزى غـلط از آب در مـى آيـد و لذا مـوفـق نـمـى شـونـد. آنـها در دفاع از رژيم پهلوى ، بـرنـامـه ريـزى كـردنـد و بـا هـمـه قـدرت ايـسـتـادنـد؛ مـنـتـهـا در شـنـاخـت مسائل ايران ، در شناخت مردم ايران ، در شناخت روحانيت و در شناخت دين اشتباه كرده بودند، لذا شـكـسـت خـوردنـد. ايـنـجـا (اصـلاحـات ) هـم سـرنوشتشان جزء اين نيست و شكست خواهند خورد.528
خلاصه و نتيجه گيرى
شعار اصلاح و اصلاح طلبى همواره به عنوان مبنايى براى تغيير نظامهاى سياسى مورد استفاده احزاب ، گروهها، جريانهاى سياسى و زمامداران قرار گرفته است . يكى از اهداف مـهـم انـقـلاب اسـلامـى از ابـتـداى شـكل گيرى آن توسط امام خمينى (ره )، انجام اصلاحات گـسـتـرده و وسـيـع در مـسـائل مـادى و مـعـنـوى جـامـعـه اسـلامـى بـوده اسـت . و بـه هـمـيـن دليـل از ابـتدا تاكنون ، اصلاحات زيادى در جامعه انجام شده است . اين شعار پس از روى كـار آمـدن جـنـاب آقـاى خـاتـمـى بـه عـنـوان رئيـس ‍ جـمـهـور در سال 1376 ه‍ . ش ، به عنوان يك گفتمان برتر دوباره جان تازه اى گرفت و بحث روز شد.
مـقـام مـعـظـم رهـبـرى نـيـز چـه در زمـان دولت هـشـت سـاله آقـاى خـاتـمـى و چـه قـبـل و بـعد از آن ، رهنمودهاى مهمى درباره اصلاحات و انجام آن در جامعه ايران داشته اند كه از مجموع اين بيانات و رهنمودها، نتايج زير به دست مى آيد:
1. اصـلاحـات نـه تـنـهـا در ذات و هـويـت انقلاب است ، بلكه انقلاب خودش بزرگ ترين اصلاح است .
2. انـجـام اصـلاحـات يـك حـقـيـقت ضرورى و بالاتر از آن ، يك فريضه دينى است كه در صـورت انـجـام نـشـدن آن جـامـعـه دچـار گـسترش فقر، توزيع ناعادلانه ثروت ، سلطه نوكيسه ها بر مراكز اقتصادى ، سخت تر شدن زندگى مردم ، عدم استفاده درست از منابع كشور، فرار مغزها و.. مى گردد.
3. اصلاحات در عرصه هاى مختلف مثل اصلاح ادارى ، اقتصادى ، قضايى ، امنيتى و اصلاح قـوانـيـن و مـقـرّرات بـايـد انـجـام شـود. امـا اصـلاحات به معناى حقيقى كه همان اصلاحات انقلابى و اسلامى است بايد مبارزه با فقر، فساد و تبعيض باشد.
4. در روند انجام اصلاحات بايد اولويتهايى در نظر گرفته شوند كه مهم ترين آنها، تعريف اصلاحات ، هدايت از يك مركز مقتدر، حفظ ساختار نظام ، مقابله با تندروى و دخالت بيگانگان ، و مقابله با عوامل تجزيه قومى در كشور است .
5. اصلاحات دو نوع است . اصلاحات اسلامى و انقلابى و اصلاحات امريكايى . آنچه كه مـسـئولان و مـردم ايـران بـه دنـبـال آن هـسـتـنـد، اصـلاحـات نـوع اوّل است .
6. اصـلاحـات هـمانند ساير پديده هاى اجتماعى داراى آسيبهايى مى باشد كه عبارتند از: بـى تـوجـهـى بـه ارزشـهـاى انـقـلاب ، تـحـجـّر و انـحـراف ، نـفـوذ افـراد بـيـگـانه در داخل جناحهاى داخلى و گورباچفيزه كردن ايران .
منابع در دفتر فصلنامه موجود است.
..................................................................
منبع: فصلنامه حصون
شنبه 15 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 137]