اقتصاد - نفت؛ فرصت يا تهديد

واضح آرشیو وب فارسی:حيات: اقتصاد - نفت؛ فرصت يا تهديد
اقتصاد - نفت؛ فرصت يا تهديد

بشر از آغاز كشف نفت تاكنون يك تريليون بشكه نفت استخراج كرده است. بنابراين مقدار زيادي نفت وجود دارد اما استفاده از آن نيازمند فناوري‌ها و علم جديد است كه خود مستلزم سرمايه‌گذاري زيادي است.

بي‌ثباتي‌هاي ملي و منطقه‌اي، جنگ‌هاي داخلي و منطقه‌اي، تروريسم، تحريم‌هاي مختلف و. . . امنيت انرژي را در جهان تهديد مي‌كند. در عين حال آنچه كه امنيت انرژي را در جهان به خطر مي‌اندازد، نگاه به انرژي به‌مثابه يك ابزار است. امروز قيمت نفت مشكلي جدي براي جهان به‌شمار مي‌رود. هفت سال پيش، يك مركز پژوهشي آلمان پيش‌بيني كرد كه جهان به زودي در برابر «جنگ نفت» قرار خواهد گرفت. اكنون سناتورهاي آمريكايي، اوپك را به شكايت رسمي و رئيس‌‌جمهور ونزوئلا اتحاديه اروپا را به قطع نفت تهديد مي‌كنند. آيا پيش‌بيني محققان آلماني در آستانه تحقق است؟ در سال ۲۰۰۱ هنگامي كه آمريكا خود را براي حمله به افغانستان آماده مي‌كرد، كارشناسان مركز تحقيقات اقتصاد انساني مونيخ با انتشار يك پژوهش مستند، هشدار دادند كه دليل اصلي لشگركشي به منطقه، نگراني آمريكا و متحدانش از آينده منابع نفت و گاز خاورميانه و حوزه خزر است. آنها نوشتند: «هدف نهايي حضور آمريكا و متحدانش در هندوكش، نه مقابله با تاريك‌انديشي طالبان و گسترش مردم‌سالاري، بلكه جلوگيري از سلطه چين بر منابع نفت و گاز منطقه است. اين كارشناسان با ارائه آمارهايي دقيق از نيازهاي همواره در حال افزايش جهان به سوخت، اين نظريه را مطرح كردند كه در نتيجه رشد مصرف چين و هند، كشورهاي صنعتي به زودي با بحران سوخت روبه‌رو مي‌شوند. درستي نسبي اين ديدگاه، در هفت سال اخير به تدريج آشكار شد و اكنون با انفجار قيمت مواد سوختي، جدي‌تر از هميشه مي‌شود. برخي از موضع‌گيري‌هاي اخير سياستمداران، بحران نفت دهه 70 ميلادي را تداعي مي‌كند. در آن سال‌ها، كشورهاي عربي، در اعتراض به پشتيباني غرب از اسرائيل، شيرهاي نفت را بستند و اقتصاد غرب را براي مدتي فلج كردند.
به‌نظر مي‌رسد نفت حالتي سينوسي دارد و دائما بالا و پايين مي‌شود. اما نمي‌توان گفت كه پيش‌بيني‌ها درباره قيمت نفت همواره درست درمي‌آيد. يك موضوع مهم در امنيت انرژي اين است كه وقتي تقاضا زياد مي‌شود، كشورهاي توليدكننده چقدر مي‌توانند بر توليد خود بيفزايند. زماني عربستان مي‌توانست تمام نيازهاي بازار را تامين كند، اما امروزه چون همه كشورها بيشترين سطح توليد را دارند، توليد اضافه در صورت نياز، كمتر صورت مي‌گيرد و اين امر پيامدهاي رواني دارد. موضوع ديگر اتفاقات خاورميانه است. اما تا به حال حتي يك بشكه از نفتي كه از خليج فارس مي‌گذرد، كاسته نشده است عربستان هم به‌دنبال افزايش دادن توليد است. ايران يك درصد جمعيت دنيا و حداقل 10 درصد نفت و 16 تا 17 درصد ذخاير گازي دنيا را دارد. بنابراين، ايران از نظر برخورداري از ذخاير نفت و گاز، دومين كشور جهان است. در صد سال اخير، نفت به‌عنوان كالايي راهبردي و مدرن و تا حدودي مبدع تمدن جديد، تاثيرات شگرفي بر جامعه جهاني، از جمله جامعه ايران گذاشته است. به خصوص نفت خاورميانه را به مركز جدي‌ترين تحولات سياسي ـ اقتصادي بين‌المللي بدل كرده است و در خاورميانه ايران اولين كشوري بوده است كه نفت در آن استخراج شده و از خرداد 1287 نفت نقش مهمي در سرنوشت ايران بازي كرده است و در حقيقت تقدير ملت ايران را نفت رقم زده است. تحولات سياسي نفت در ايران به چهار دوره تقسيم مي‌شود:
1ـ عصر امتيازات نفتي: با شروع قرن بيستم و اكتشاف اوليه نفت تا 1945 يعني پايان جنگ جهاني دوم آغاز شده و در مجموع در اين دوره شاهد وضعيت امتيازدهي ايران به قدرت‌هاي بزرگ و رقابت اين قدرت‌ها هستيم.
2ـ عصر انتقال: بعد از جنگ جهاني دوم تا 1979: اين دوره، دوره‌گذار و انتقال در وضعيت سياسي و اقتصادي ايران است كه از مشخصه‌هاي آن استخراج زياد نفت است. در پايان اين دوره شاهد انقلاب هستيم. و نفت تاثير ساختاري جدي بر نظام پهلوي دوم گذاشت و وضعيت نفت در ايران يكي از دلايل سقوط حكومت سابق بود. دولت در اين دوره دولت تحصيلدار بود.
3ـ عصر اتوپيا: از پيروزي انقلاب اسلامي تا پايان جنگ تحميلي: كاهش نقش نفت در توسعه سياسي و اجتماعي و اقتصادي ايران ويژگي اصلي اين دوره است كه به گفته كارشناسان دليل آن تا حدودي برخي اهداف انقلاب اسلامي مانند استقلال بود.
4ـ دوره بازگشت يا واقعيت‌هاي جديد: دوره پس از جنگ كه در آن كشور به وضعيت دولت تحصيلدار بازگشته است.
پرسش اين است كه آيا سياست‌هاي ايران مثل توليد، بهره‌برداري، تكنولوژي و سرمايه‌گذاري‌اش نشان مي‌دهد كه دومين كشور در جهان است.
ايران مي‌تواند روابط خود را با اروپا در زمينه انرژي بهبود ببخشد و رقيب گاز روسيه باشد. هند و چين هم بازارهايي هستند كه مصرف نفت و گازشان رو به رشد است و مي‌تواند فرصتي در اختيار ايران بگذارد.
شنبه 15 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات]

[مشاهده در: www.hayat.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 368]