واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: تاریخ - یادنامه خبرآنلاین در 2 اردیبهشت، سالمرگ ملک الشعرای بهار/ گفت وگوی خبرآنلاین با ولی اله درودیان، پژوهشگر و نویسنده تاریخ و ادبیات هومان دوراندیش - ولی الله درودیان، متولد 1317 و صاحب آثاری چون " سرچشمه های مضامین شعر امروز "، " دهخدا " ، " این کیمیای هستی " و " دخوی نابغه است.از او تا کنون بیش از بیست عنوان کتاب منتشر شده است. درودیان ملک الشعرا بهار را انسانی چندبعدی و پایه گذار ظنز سیاسی در ایران می داند. وی اگر چه معتقد است برخی از سروده های بهار شعر ناب نبودند، ولی پیوند شعر و سیاست در آثار بهار را وجه تمایز او با شاعران پیش از مشروطه و مولفه هویت بخش بهار در شعر معاصر ایران می داند. درودیان البته پاره ای از مواضع سیاسی بهار را نیز محل تامل و نقد می داند اما با این حال، بهار را سیاستمداری محترم و شاعری بزرگ و " زنده " قلمداد می کند. بهار پس از غائلهٔ آذربایجان در ۱۳۲۴،زیر لوای قوامالسلطنه به فعالیت سیاسی روی آورد و در کنگرهٔ حزب دموکرات ایران مجدانه شرکت کرد. در بهمن۱۳۲۴ در کابینهٔ قوام وزیر فرهنگ شد،اما وزارت او چند ماهی بیش طول نکشید و استعفا کرد. گفت وگوی گروه تاریخ خبرآنلاین را با "درودیان" درباره شاعری و سیاستمداری بهار می خوانید: اگر موافق هستید، گفت وگو را از حوزه های فعالیت محمد تقی بهار شروع کنیم. بهار ادیب و نویسنده و روزنامه نگار و طنزپرداز بود. او پایه گذار طنز سیاسی در ایران معاصر بود. با آغاز مشروطیت وارد سیاست شد و علاوه بر آن استاد دانشگاه هم بود. او آدمی چندبعدی و چندوجهی بود. فقط سیاستمدار نبود بلکه ادیب و شاعر هم بود. آیا بهار که شاعری پا نهاده به وادی سیاست بود، از دانش سیاسی کافی نیز برخوردار بود؟ من جواب دقیقی به این سئوال نمی توانم بدهم. اما او در فرایند نهضت مشروطه، با توجه به اینکه روزنامه نگار هم بود، دانش سیاسی را کسب می کرد. به هر حال بهار وکیل مجلس بود و با سلطنت رضاخان هم مخالفت کرد. هر آدمی فرزند زمانه خودش است. ما الان چقدر در کشورمان به طور کلی دانش سیاسی داریم؟ یک پزشک یا یک شاعر در جامعه امروز ما چقدر دانش سیاسی دارد؟ بهار و امثال او نیز در حد زمانه خودشان، به عنوان یک شاعر، از دانش سیاسی برخوردار بودند. البته دهخدا در بین آنها استثنا بود؛ زیرا او در مدرسه علوم سیاسی درس خوانده بود و چندین سال در اروپا زندگی کرده بود و با اندیشه های سیاسی جدید بیش از سایر شاعران سیاست پیشه آن دوران آشنا بود. احمد شاملو جایی گفته بود که من از آثار ایرج میرزا به عنوان " ادبیات منظوم سیاسی " دفاع می کنم ولی به عنوان " شعر " نه. آیا بهار که اشعار سیاسی فراوانی سروده است، تماماً شاعر بود یا اینکه در بسیاری از مواقع به " نظم پرداز سیاسی " بدل می شد؟ نظر آقای شاملو برای خودشان محترم است ولی نباید فراموش کنیم که شعر انواع و اقسام گوناگونی دارد. ما شعر تعلیمی، سیاسی و فکاهی هم داریم. اگر بخواهیم همه این نوع اشعار را نفی کنیم و کنار بگذاریم، کار درستی نکرده ایم. ایرج میرزا جزو شاعران کلاسیک قرن بیستم در ایران است. اشعار او هنوز خوانده می شود و مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. هر چند که در عرصه رسمی مجال چندانی به مطرح شدن اشعار ایرج میرزا نمی دهند و ما باید منتظر روزگار بهتری باشیم که بتوان اشعار او را با فراغ بال مورد بررسی قرار دهیم. نظر شاملو محترم است اما آنچه که مهم است این است که اشعار بهار هنوز منتشر و خوانده می شود. من از این دیدگاه به اشعار بهار نگاه می کنم نه از منظر شعر نابی که مورد توجه شاملو بود. من این را به عینه می بینم که جامعه ایران هنوز پذیرای بهار است. البته خود بهار هم به این تفکیک " شاعر " از " ناظم " اعتقاد داشت و می گفت: " ای بسا شاعر که او در عمر خود نظمی نساخت / وی بسا ناظم که او در عمر خود شعری نگفت ". سئوال من این است که آنچه ما به عنوان اشعار سیاسی بهار می شناسیم، شعر به معنای واقعی کلمه است؟ این سروده ها " شعر " نیستند. آنها نظم استادانه ای هستند که بعدا به مدارک و اسناد تاریخی بدل می شوند. قصیده های فرخی سیستانی امروز خوانده نمی شوند ولی به سند اجتماعی بدل شده اند. سلطان محمود غزنوی در ری کلی آدم کشت و کتاب سوزاند. فرخی سیستانی هم در قصیده خودش از او بابت همین کارش تجلیل می کند. امروز دیگر کسی این قصیده را به عنوان " شعر " نمی خواند اما این سروده ها اسناد تاریخی ای هستند که نشان می دهند فرخی سیستانی مزدوری بوده که شعرش را می فروخت و از این طریق زندگی می کرد و بنابراین با ناصر خسرو و حافظ فرق داشت. شما زمانه آدمها را باید در نظر بگیرید. فرض کنید که بهار قبل از دوران مشروطه ظهور می کرد. آیا در این صورت او به جایگاه کنونی اش در تاریخ ادبیات ایران دست می یافت؟ به نظر من، نه؛ زیرا آنچه بهار را " بهار " کرد، همان فعالیت های سیاسی او و تاثیرپذیری اش از انقلاب مشروطه و محیط ملتهب دوران خودش بوده است. اگر این تاثیرپذیری نبود، ما امروز در تاریخ ادبیاتمان بهار و دهخدا هم نداشتیم. البته این تاثیرپذیری بخش عظیمی از شعر بهار را تبدیل به نظم کرده است ولی به هر حال آنچه که شخصیت بهار را جذاب و قابل توجه کرده است، همین آمیختگی شعر و سیاست در کار اوست؛ هر چند که این آمیختگی در جاهایی به کار او لطمه هم زده است. در هر صورت آنچه که هنوز نام و آثار بهار را زنده نگه داشته است، آمیختگی شعر او با سیاست و خدمات او به انقلاب مشروطه است. شما در مجموع مواضع سیاسی بهار را مثبت می دانید؟ به هر حال هر انسانی نقاط ضعفی دارد. نقطه ضعف بهار هم شاید این باشد که از آدمی مثل وثوق الدوله حمایت کرد. ولی این کار او را باید در ظرف زمانی خودش بررسی کرد. یعنی باید به این نکته توجه کنیم که اگر ما در آن روزگار می زیستیم چه می کردیم. برخی هم انتقاد بهار از میرزا کوچک خان و حمایتش از رضاشاه را از جنبه های منفی کارنامه سیاسی او می دانند. من به عنوان یک ایرانی هنوز نمی دانم که میرزا کوچک خان چه کرد. یعنی ما هنوز اسناد و مدارک کافی نداریم که بدانیم مجموعه اقدامات میرزا کوچک خان معطوف به چه هدفی و واجد چه ویژگی هایی بود. شاید با انتشار تدریجی اسناد تاریخی، ایندگان در این باره بهتر بتوانند قضاوت کنند و بدین ترتیب تکلیف بحث مخالفت بهار با میرزا کوچک خان هم روشن شود. مهمترین وجوه مثبت عملکرد محمد تقی بهار را چه می دانید؟ مهمترین نکته شخصیت خود بهار است. یعنی او به شاعر بودن اکتفا نکرد. وارد سیاست شد. وکیل مجلس و روزنامه نگار بود. درونمایه قصیده را متحول کرد ... او چه تحولی در قصیده ایجاد کرد؟ یعنی محتوای قصیده را که تا پیش از بهار فقط شامل مدح و ثنای پادشاهان و حکام بود، با مسائل سیاسی روز مرتبط کرد. علاوه بر این، بهار استاد دانشگاه و محققی درجه اول بود. کتاب سبک شناسی او هنوز به عنوان کتابی مرجع مورد استفاده است. مجموعه این ویژگی ها وجوه مثبت زندگی و عملکرد محمد تقی بهار را تشکیل می دهند. به نظر بهار آدمی بسیار قابل احترام و شخصیتی ساری و جاری است. او بر خلاف خیلی از شخصیت های ادبی و سیاسی که می میرند و به تاریخ می پیوندند، هنوز در جامعه ما مورد احترام است و مردم ما از آثار او استفاده می کنند. /12062
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 606]