آشنايي با علل زخم هاي گوارشي و راه هاي مقابله با آن علاج فوري يك بيماري ماندگار

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: آشنايي با علل زخم هاي گوارشي و راه هاي مقابله با آن علاج فوري يك بيماري ماندگار
ترجمه؛ حسين ايران نژاداگر از ما بپرسند علت زخم معده و اثني عشر چيست، ممكن است به عادت هاي غذايي مانند مصرف غذاهاي ادويه دار، قهوه يا الكل اشاره كنيم. اما با وجود تعجب بسيار، بايد گفت آنچه مي خوريم و مي نوشيم نقش اصلي را در ايجاد زخم ندارد. به عبارت ديگر بايد نگرش جديدي نسبت به زخم هاي گوارشي پيدا كنيد.---زخم گوارشي يا به زبان علمي «اولسر پپتيك» قرن هاست كه انسان را گرفتار كرده و علت دقيق آن نيز تا چند وقت پيش نامعلوم بود. در دهه 1940 دكتر «اي استون فريدبرگ» از دانشكده پزشكي هاروارد باكتري مارپيچ غيرمعمولي را در معده افراد مبتلا به «اولسر پپتيك» يافت. او اين فرض را مطرح كرد كه اين باكتري ممكن است مسوول ايجاد زخم گوارشي باشد، اما از آنجايي كه گروه تحقيقاتي او نتوانستند اين باكتري را در آزمايشگاه كشت دهند، پژوهش در اين زمينه را كنار گذاشت.پزشكان به درمان بيماران با تغييرات رژيم غذايي، آنتي اسيد و عمل هاي جراحي براي چهل سال بعد ادامه دادند. اما در اوايل دهه 1980 دو پزشك استراليايي به نام هاي دكتر «بري مارشال» و دكتر «جي رابين وارن» كشف كردند كه چگونه اين باكتري را در آزمايشگاه كشت دهند. سپس آنها سعي كردند حيوانات آزمايشگاهي را با اين باكتري آلوده كنند.اين كار يك شيوه متعارف در پژوهش هاي ميكروب شناسي است، اما آنها در اين كار ناموفق بودند زيرا اين باكتري كه اكنون «هليكوباكتر پيلوري» ناميده مي شود، تنها انسان ها را آلوده مي كرد.دكتر «مارشال» پس از دو سال ناكامي علمي، گام نهايي را با نوشيدن ظرفي از مايع حاوي يك ميليارد باكتري برداشت. يك هفته بعد او دچار علائم ناراحتي معده شد و 10 روز بعد آندوسكوپي معده او نشان داد كه بافت معده او به واقع ملتهب است و «هليكوباكتر پيلوري» در آن جايگزين شده است. خوشبختانه دكتر «مارشال» كاملاً بهبود پيدا كرد و به پژوهش هايش ادامه داد و هر دو محقق زنده و سرحال باقي ماندند تا در 3 اكتبر سال 2005 به خاطر پژوهش راهگشايشان جايزه نوبل در فيزيولوژي يا پزشكي را دريافت كردند.ملاقات با ميكروب زخم آفرينمعده شما يكي از بهترين جاها براي رشد يك ميكروب است. در واقع «هليكوباكتر پيلوري» تنها باكتري است كه مي تواند در معده زنده بماند و رشد كند.اين باكتري بقاي خود را مديون خواص متعددي است كه توضيح دهنده قدرت سازگاري منحصر به فرد آن است؛ اول اينكه اين ميكروب به مقدار كمي اكسيژن براي ادامه حيات نياز دارد، يعني حدود يك پنجم مقداري كه انسان ها به آنها نياز دارند، دوم اينكه شكل مارپيچي آن به اين باكتري اجازه مي دهد در ميان لايه مخاطي پوشاننده پوشش معده خود را وارد كند، سوم اينكه اين باكتري حداكثر هفت پروتئين شلاق مانند دارد كه از انتهاي باكتري بيرون زده اند و آن را درون لايه مخاطي حركت مي دهند و چهارم اينكه اين باكتري داراي گيرنده هاي مخصوصي است كه به آن امكان مي دهد راه خود را در ميان مخاط بگشايد و به سلول هاي پوشش معده بچسبد.«هليكوباكتر پيلوري» يك خاصيت ديگر هم دارد كه از همه مهم تر است. اين باكتري مي تواند مولكول هاي «اوره» (ماده شيميايي كه در بافت ها و مايعات بدني انسان وجود دارد) را تجزيه كند. اين فرآيند باعث ايجاد آمونياك و دي اكسيد كربن مي شود و كه غلاف ابرمانندي در اطراف باكتري به وجود مي آورد و اسيد معده كه باكتري هاي معمولي را مي كشد، از آن حفاظت مي كند. اين توانايي براي شكستن اوره امتياز بزرگي براي «هليكوباكتر پيلوري» است. اما پزشكان اين خاصيت را به امتيازي براي خودشان بدل كرده اند به اين ترتيب كه با «آزمون تنفسي اوره» وجود عفونت با اين باكتري را تشخيص مي دهند.چه كسي هليكوباكتر مي گيرد؟بر اساس بهترين تخمين ها حدود نيمي از جمعيت جهان به «هليكوباكتر پيلوري» آلوده هستند و اين ميزان شيوع، آن را شايع ترين عفونت باكتريايي در انسان ها مي سازد. از آنجايي كه اين ارگانيسم تنها از طريق آب و غذايي كه با مواد مدفوعي عفوني انسان آلوده شده باشند، منتقل مي شود، عفونت با «هليكوباكتر پيلوري» بيش از همه در مناطقي شايع است كه ازدحام جمعيت، بهداشت نامناسب و عدم رعايت كافي نظافت وجود داشته باشد. در كشورهاي رو به توسعه شيوع عفونت با اين باكتري به 80 درصد مي رسد. ميزان عفونت با اين باكتري در يك كشور بر حسب سن و وضعيت اجتماعي- اقتصادي متفاوت است. در امريكا حداكثر 50 درصد از افراد سالمند داراي اين باكتري هستند كه در دوران كودكي شان كه زندگي سخت تر بود، اين باكتري را كسب كرده اند. اما تنها 20 درصد كودكان كم سن در حال حاضر اين باكتري را دارند.هليكوباكتر چگونه آسيب مي رساند؟«هليكوباكتر پيلوري» بر خلاف باكتري هاي استرپتوكوك و استافيلوكوك كه روي پوست يا در گلو قرار دارند (بدون اينكه التهابي ايجاد كنند) هميشه باعث التهاب مي شود و در اين مورد التهاب معده يا «گاستريت» به وجود مي آيد.اين باكتري انواع مختلفي از سموم را ايجاد مي كند كه گلبول هاي سفيد را تحريك مي كند تا پروتئين هاي كوچكي (سايتوكاين ها) را توليد كنند. اين مواد به نوبه خود چرخه التهاب را بيشتر تشديد مي كنند. سويه هايي از هليكوباكتر كه حاوي يك ژن خاص به نام cagA است، بيشتر از همه آسيب رسان هستند. با اين حال حتي اين گونه ها نيز از پوشش معده به ساير نقاط بدن گسترش پيدا نمي كنند.گرچه هر كسي كه «هليكوباكتر پيلوري» داشته باشد، دست كم درجاتي از گاستريت را دارد، ولي اكثريت اين افراد بدون علامت هستند و حالشان خوب باقي مي ماند. اما حداكثر 3 درصد افراد مبتلا به «هليكوباكتر پيلوري» دچار زخم پپتيك در معده يا دوازدهه (بخشي از روده كه درست پس از معده قرار دارد) و درصد بسيار كمتري از آنها دچار سرطان معده يا نوعي «سرطان لنفاوي (لنفوم) با درجه پايين» به نام MALT مي شوند.سيگار كشيدن خطر زخم هاي گوارشي و سرطان هاي مربوط به «هليكوباكتر پيلوري» را افزايش مي دهد و همچنين درمان آنتي بيوتيكي اين عفونت را مشكل تر مي كند. رژيم غذايي حاوي مقدار زياد نمك، غذاهاي دودداده شده و غذاهاي كنسرو شده خطر سرطان معده را مي افزايند و بالعكس غذاهايي كه حاوي ويتامين ها و ساير مواد آنتي اكسيدان هستند، ظاهراً اين خطر را مي كاهند. از آنجايي كه «هليكوباكتر پيلوري» شايع است، تعجب آور نيست كه پزشكان آن را مسوول بسياري از بيماري هاي ديگر هم بدانند.عفونت با «هليكوباكتر پيلوري» پس از سال ها ممكن است به «گاستريت آتروفيك» بينجامد؛ عارضه يي كه در آن پوشش دروني معده نازك مي شود و مقدار كافي اسيد توليد نمي كند تا ويتامين B12 را از غذا آزاد كند.بحث برانگيزتر ارتباط احتمالي بين «هليكوباكتر پيلوري» و سوء هاضمه بدون زخم يا non-ulcer dyspepsia است، نامي پر طول و تفصيل كه براي بيماران علائمي شبيه زخم گوارشي توليد مي كند (مثلاً درد در قسمت فوقاني شكم، پري زودرس، آروغ زدن و تهوع) بدون اينكه زخمي وجود داشته باشد. در حال حاضر بيشتر شواهد حاكي از آن است كه درمان «هليكوباكتر پيلوري» اين علائم را در اين گروه از بيماران تخفيف نمي دهد، در حالي كه درمان در رفع علائم افراد داراي علائم مربوط به زخم واقعي بسيار موثر است. پزشكان توافق دارند كه «هليكوباكتر پيلوري» در ايجاد «بيماري ريفلاكس معدي-روده يي» (GERD) بازگشت محتويات اسيدي معده به داخل مري كه باعث سوزش سر دل مي شود، نقشي ندارد - برعكس، اختلاف نظر در اينجا در اين باره است كه آيا «هليكوباكتر پيلوري» ممكن است در واقع با كاهش اسيد معده در مقابل GERD محافظت ايجاد كند.برخي شواهد همچنين «هليكوباكتر پيلوري» را به ساير بيماري ها از كم خوني و فقر آهن گرفته تا مشكلات پوستي و خوني، ميزان پايين كلسترول خوب HDL خون و تصلب شرايين ارتباط داده اند. پژوهش هاي بيشتري مورد نياز است تا تعيين كند آيا اين ارتباط ها واقعاً وجود دارند يا نه.تشخيصآسان ترين راه تشخيص «هليكوباكتر پيلوري» انجام يك آزمايش خوني است كه مي تواند پادتن ها يا آنتي بادي هايي را شناسايي كند كه در پاسخ به عفونت تشكيل مي شوند.به رغم آساني انجام آزمايش خون، اين شيوه داراي دو محدوديت است؛ اول اينكه نمي تواند ميان يك عفونت فعال كه باعث بيماري مي شود و يك عفونت نهفته كه علائمي ايجاد نمي كند، تفاوتي قائل شود و دوم اينكه آزمايش خون نمي تواند بگويد كه آيا درمان باعث معالجه بيماري و ريشه كني باكتري شده است يا نه، چرا كه پادتن هاي ضدباكتري مدت ها پس از نابودي آن در خون باقي مي مانند.با اين وجود اگر ميزان پادتن قبل از درمان بسيار بالا باشد، نشان دهنده عفونت فعال است، در حالي كه كاهش شديد پس از درمان بيانگر موفقيت آن است.دو آزمايش غيرتهاجمي ديگر به پزشكان امكان مي دهد كه عفونت فعال با «هليكوباكتر پيلوري» را تشخيص دهند و با دقت بسيار معالجه بيماري را ارزيابي كنند.آزمون جديدتر ميزان پروتئين هاي باكتري را در نمونه مدفوع شناسايي مي كند. حدود 94 درصد بيماران داراي عفونت فعال «هليكوباكتر پيلوري» آزمايش مدفوع مثبت است و اگر درمان موفقيت آميز باشد، نتيجه آزمايش تقريباً همه اين افراد يك تا چهار هفته پس از درمان منفي مي شود.آزمون قديمي تر بر توانايي «هليكوباكتر پيلوري» در تجزيه اوره متكي است. «آزمايش تنفسي اوره» يك شيوه سريع، دقيق و ايمن براي شناسايي «هليكوباكتر پيلوري» است و از آنجايي كه تنها باكتري هاي فعال را شناسايي مي كند، مي تواند براي آزمايش معالجه باكتري به كار رود.اغلب بيماراني كه گمان مي رود «هليكوباكتر پيلوري» داشته باشند، مي توانند با يكي از اين سه آزمايش غيرتهاجمي تشخيص داده شوند. اما قديمي ترين آزمايش براي «هليكوباكتر پيلوري» يك شيوه تهاجمي است كه استاندارد طلايي باقي مي ماند. در واقع آندوسكوپي براي مستند ساختن عفونت خودالقاشده دكتر «مارشال» در سال 1984 مورد استفاده قرار گرفت.همه بيماراني كه در معرض خطر سرطان معده هستند، بايد تحت آندوسكوپي قرار گيرند؛ علائم هشداردهنده يي كه نياز به آندوسكوپي را مطرح مي كنند در ادامه فهرست شده اند.پيش از آندوسكوپي به بيمار يك داروي مسكن داده مي شود و يك ماده بي حسي به گلوي او اسپري مي شود. سپس پزشكان لوله فيبر نوري آندوسكوپ را از طريق دهان به معده مي فرستند. آنها پوشش معده را بررسي مي كنند و بيوپسي يا تكه برداري انجام مي دهند. براي تشخيص سريع مي توان نمونه بافت معده را از لحاظ وجود آنزيم «هليكوباكتر پيلوري» كه اوره را تجزيه مي كند، مورد آزمايش قرار داد.متخصصان آسيب شناسي با استفاده از ميكروسكوپ و رنگ آميزي هاي مخصوص مي توانند خود باكتري را نيز در مخاط معده ببينند و آن را از لحاظ حساسيت به انواع پادتن ها مورد آزمايش قرار دهند.درمانوقتي صحبت عفونت مي شود، همه به ياد آنتي بيوتيك و علاج فوري مي افتند. اين شيوه براي بسياري از باكتري ها موثر است، اما نه براي «هليكوباكتر پيلوري» كه توانايي غريبي براي مقاوم شدن به آنتي بيوتيك ها دارد. خوشبختانه پزشكان مي توانند با استفاده از درمان تركيبي آنتي بيوتيك بر اين مشكل فائق آيند.بسياري از برنامه هاي درماني در دسترس هستند؛ در همه آنها تركيبي از دست كم دو آنتي بيوتيك به علاوه يك يا چند داروي خنثي كننده اسيد به كار مي روند. برخي از داروهايي كه معمولاً مورد استفاده هستند، اينها هستند؛آموكسي سيلين؛ اين داروي مشتق از پني سيلين نسبت به داروهاي مشابه موثرتر است زيرا به داخل شيره معده ترشح مي شود. اين دارو معمولاً با دوز 1000 ميلي گرم و دو بار در روز تجويز مي شود. عوارض جانبي عمده آن دانه هاي پوستي و اسهال هستند.كلاريترومايسين؛ اين عضو خانواده اريترومايسين يكي از موثرترين داروها براي «هليكوباكتر پيلوري» است و معمولاً با دوز 500 ميلي گرم و دو بار در روز تجويز مي شود. عوارض جانبي عمده اين دارو مزه ناخوشايند در دهان، تهوع و اسهال است. اين دارو گران هم است.مترونيدازول؛ اين دارو كه زماني هميشه بر «هليكوباكتر پيلوري» موثر واقع مي شد، اكنون با بروز مقاومت ميكروبي روبه رو شده است و بنابراين پزشكان آن را تنها براي بيماراني كه نمي توانند آموكسي سيلين مصرف كنند، به كار مي برند. دوز معمول اين دارو براي هليكوباكتر پيلوري 500 ميلي گرم و دو بار در روز است. عارضه جانبي عمده اين دارو مزه غيرطبيعي در دهان، تهوع و بي اشتهايي، سردرد و در موارد نادري تحريك اعصاب است.تتراسيكلين؛ معمولاً با دوز 500 ميلي گرم و چهار بار در روز تجويز مي شود. تتراسيكلين بيش از همه در تركيب با ساير داروها براي بيماراني كه درمان هاي خط اول در آنها موثر نبوده است به كار مي رود. عوارض جانبي عمده اين دارو شامل دانه هاي پوستي، حساسيت به نور خورشيد و اسهال است.اومپرازول؛ اين دارو اولين دارو از رده داروهاي «مهاركننده پمپ پروتون» بود و به ميزان قابل توجهي از ترشح اسيد معده مي كاهد ولي اثر مستقيمي بر هليكوباكتر ندارد، گرچه اثربخشي آنتي بيوتيك ها را مي افزايد. دوز معمول اين دارو براي «هليكوباكتر پيلوري» 20 ميلي گرم در روز حين درمان آنتي بيوتيكي است. عارضه جانبي آن گاهگاهي سرگيجه است. بسياري از داروهاي مهاركننده پمپ پروتون در دسترس هستند و مي توان آنها را جايگزين اومپرازول كرد.بيسموت ساب ساليسيلات؛ گرچه بيسموت يك آنتي بيوتيك نيست، اما مي تواند هليكوباكتر پيلوري را در معده از بين ببرد. اين دارو هميشه با دو آنتي بيوتيك همراه مي شود و دوز معمول آن دو قرص و چهار بار در روز است. تنها عارضه جانبي رايج سياه شدن مدفوع است.رانيتيدين بيسموت سيترات؛ در اين داروي جديد رانيتيدين را كه سال ها براي كاهش ترشح اسيد معده به كار مي رفت با بيسموت كه داراي خواص ضدباكتري است، تركيب مي كنند. اين دارو به تنهايي نمي تواند هليكوباكتر را ريشه كن كند. اغلب بيماران به دوز 400 ميلي گرم و دو بار در روز دارو به همراه ساير داروها به خوبي پاسخ مي دهند.رژيم هاي درماني بسياري در دسترس هستند؛ اين رژيم ها ايمن و موثر هستند، اما مشكل گراني نسبي آنها و ناخوشايند بودن تحمل دوره درمان طولاني است. تا همين اواخر برنامه هاي 10 تا 14 روزه شيوه استاندارد بودند، اما اكنون بسياري از پزشكان رژيم هاي درماني 7 روزه را ترجيح مي دهند. رايج ترين رژيم درماني تجويز آموكسي سيلين، كلاريترومايسين و اومپرازول براي 7 تا 14 روز است. در يك تركيب رايج ديگر تنها مترونيدازول به جاي آموكسي سيلين تجويز مي شود. يك رويكرد ديگر تجويز تتراسيكلين، مترونيدازول، بيسموت و اومپرازول براي دو هفته است. البته رژيم هاي درماني متعدد ديگري نيز به وسيله متخصصان پيشنهاد شده اند.شواهد نشان مي دهند كه «هليكوباكتر پيلوري» براي هزاران سال همزيست انسان ها بوده است، اما پزشكان تازه به حضور آن پي برده اند. Harvard Men,s Health Watch, Jun.2007
سه شنبه 11 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 389]