با مرتضي حيدري، نقاش و پژوهشگر هنر بي‌پولي، مشكل اول هنرهاي تجسمي‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: با مرتضي حيدري، نقاش و پژوهشگر هنر بي‌پولي، مشكل اول هنرهاي تجسمي‌
جام جم آنلاين: برگزاري دوازدهمين نشست علمي فرهنگي از سوي پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي حوزه هنري كه چندي پيش در حوزه هنري قم برگزار شد، فرصت مناسبي فراهم آورد تا با دكتر مرتضي حيدري، عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس و استاد دانشگاه شاهد به گفتگو بنشينيم.

حيدري علاوه بر عضويت در هيات امنا و موسس انجمن هنرهاي تجسمي ايران، عضو شوراي هنري موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره)‌ نيز است. او تاكنون در نمايشگاه‌هاي متعدد انفرادي و نيز 14 نمايشگاه مشترك در داخل و خارج از كشور حضور داشته كه مهم‌ترين عنوان كارنامه هنري وي، طراحي ضريح مطهر حضرت علي(ع)‌ است كه چندي پيش با همراهي استاد محمدباقر آقاميري انجام شد.

آنچه در ادامه مي‌خوانيد پاسخ‌هاي وي به پرسش‌هايي درباره وضعيت هنرهاي تجسمي در ايران، مشكل فروش آثار هنري در داخل و نيز بحث چگونگي نوآوري در هنر است.

با توجه به اين كه شما يكي از موسسان انجمن هنرهاي تجسمي ايران بوده‌ايد، شايد بهتر بتوانيد وضعيت كنوني هنرهاي تجسمي را در كشور بيان كنيد.

خوشبختانه همه هنرمندان شركت‌كننده در هفتمين دوسالانه نقاشي كشور اذعان كردند كه جشنواره با شكوه برگزار شده و بويژه به دليل اشتياق بالاي جوانان و درخشش آنها، اين نظر كه جشنواره قوت بالايي داشته بخوبي مشهود بوده است.

اكنون در ايران، استعدادهاي هنري بخصوص در بخش هنرهاي تجسمي از ميان نسل جوان به وفور يافت مي‌شود؛ يعني اين كه به طور بالقوه وضعيت هنرهاي تجسمي در شرايط خوبي به سر مي‌برد و افق آينده آن بي‌شك روشن است.

با اين حال نمي‌توان از مشكلاتي چون كمبود بودجه و امكانات در اين حوزه چشم‌پوشي كرد. من معتقدم اگر مي‌خواهيم در هنرهاي تجسمي شكوفايي و رشد مداوم داشته باشيم بايد به نحوي مشكل بودجه رفع شود.

جداي از مشكلات مالي، هنرهاي تجسمي از چه مشكلات و نواقصي رنج مي‌برد كه بايد براي اصلاح آن اقدام كرد؟

شايد مشكل اصلي كه اتفاقا به بحث بودجه ارتباط نزديكي دارد، مديريت نامناسب باشد. ضمن اين كه بايد بپذيريم متاسفانه هنر ما متولي به معناي جدي كه مثلا براي 10 سال آينده سياستگذاري و برنامه‌ريزي دقيق و منسجم داشته باشد، ندارد ؛ همچنين تعويض مديران كم‌تجربه‌تر با مديران باتجربه و موفق از ديگر مشكلات ماست، در حالي كه در كشورهاي پيشرفته براي نظام دادن به مسابقه‌ها و المپيادهاي علمي و هنري، مديريت منظم و به ساماني وجود داردكه هدف‌گيري‌ها و چشم‌اندازها كاملا مشخص است و به همين علت بر خلاف ما در آنجا، افراد بي‌دليل عوض نمي‌شوند.

در هر صورت به عقيده بنده درخشش جوانان در هنرهاي تجسمي و نيز توجه جهاني به هنر ايراني كه به طور خاص در حراجي‌‌هاي هنري همچون حراجي كريستي نمود پيدا مي‌كند، اين را به ما مي‌گويد كه نبايد چندان نااميد بود.

اشاره‌اي داشتيد به بحث فروش آثار هنري. براستي چرا بر خلاف خارج از كشور در داخل آن طور كه بايد و شايد آثار هنري مثل تابلوهاي نقاشي يا خط به فروش نمي‌رسند؟

متاسفانه واقعيت همين است، يعني ما با اين كه در خارج با استقبال بسيار خوب خريداران و علاقه‌مندان به هنر روبه‌رو مي‌شويم، اما در كشور خودمان در عمل مي بينيم كه فروشي به ‌آن صورت نيست.

جداي از مقوله فرهنگ‌سازي، بخشي از چرايي ماجرا به اين باز مي‌گردد كه برخي مسوولان و حتي نمايندگان مجلس تصورشان اين است كه اساسا خريد آثار هنري توسط دولت نوعي رانت به هنرمند محسوب مي‌شود؛ در حالي كه همين آثاري كه گاهي حتي با زير قيمت واقعي خريداري مي‌شوند در بازارهاي خارجي چندين برابر به فروش مي‌رسند و اين خودش براي دولت سودمند است و نيز ارز‌آوري براي كشور دارد.

الان وضعيت ناگواري به وجود آمده كه در ايران تنها بين 5 تا 10 درصد آثار هنري خلق شده توسط هنرمندان كشورمان به فروش مي‌رسند و 90 تا 95 درصد آنها در انبارهاي منازل خاك مي‌خورند و اين براي كشوري چون ما كه سرشار از استعداد است اصلا مناسب نيست و واقعا حيف است كه كارهاي خوب و حرفه‌اي جوانان ما روي دست هنرمندي كه طبعا دوست دارد پس از 2 دوره بي‌ينال كارهايش را بخرند بماند و خريداري براي آنها نباشد.

يك راهكار جدي براي حل چنين معضلي اين است كه مديران بيايند با بودجه‌اي معادل 150 هزار دلار، در كيش يا دبي مراكز فروش آثار هنري ايجاد كنند كه اين كار همان طور كه عرض كردم در صورت تحقق قطعا براي دولت به صرفه است.

با توجه به اين مساله در حال حاضر سطح آموزش هنر را در مراكز دانشگاهي كشور چه طور ارزيابي مي‌كنيد؟!

البته بايد به اين نكته توجه داشته باشيد كه سطح آموزش تا حدود زيادي با سطح سليقه استادان هنر ارتباط دارد، به نحوي كه بافت سليقه آنها حتي هر دانشكده را متفاوت با دانشكده ديگري مي‌كند؛ به عنوان مثال سطح كيفي آموزش در دانشگاه هنر با دانشگاه الزهرا متفاوت است و اين دو با مثلا دانشگاه شاهد فرق دارند.

اما آيا اين مساله ايراد است يا نه به نظر من يك ايراد بزرگ است،‌ چرا كه اصول آموزشي بايد در همه مراكز هماهنگ باشند، ولي از آنجا كه معلم و استاد هنر بيشتر نقش هدايتگر و مشاوره دهنده را به دانشجويان دارد، طبعا تفاوت در روش‌ها و ايده‌ها معقول است و مشكلي ايجاد نمي‌كند.

با توجه به اين كه با تدبير رهبر معظم انقلاب، امسال به عنوان سال نوآوري و شكوفايي نامگذاري شده است،‌ مي‌خواستم بدانم به نظر شما يك هنرمند نوآور بايد داراي چه ويژگي‌هايي باشد تا بتواند به مرز شكوفايي برسد؟!

با عنايت به اين كه اساسا ذات هنر توام با نوآوري است به 3نكته اشاره مي‌كنم. نخست اين‌كه هنرمند به لحاظ ادراك نبايد خود را محدود به حس كند، بلكه بايد به نگاه بيروني و دروني باور داشته باشد و اين را هم بداند كه هنر بيشتر قطب درون‌زاد است و از اين رو بايد قطب نوآوري هم باشد.

دوم آن كه هنرمند -‌ بويژه در هنرهاي تجسمي‌- ‌ براي موفقيت در خلق اثر هنري، حس و عاطفه را با هم بياميزد و سپس از آنها عبور كند و به مرحله تخيل و تعقل برسد تا پس از آن كار توليدي او واجد معنا شود.

و نكته آخر، درست است كه جوهره اصلي در فرآيند نوآوري، قوه تخيل است اما بايد توجه داشت كه اگر تخيل هنري اشراف عقل را بر خود پذيرفت، قطعا ماحصلش اثر خوبي مي‌شود؛ اثري ارزشمند كه چون توام با خرد است، معنا هم خواهد يافت.

در هر صورت آنچه كه مهم است اين‌كه در تقليد صرف چه در هنر و چه در ديگر حوزه‌ها هيچ نتيجه و حاصلي شكل نمي‌گيرد مگر اين‌كه از تخيل به قصد نوآوري بهره‌گرفته شود. به همين علت است كه مي‌گويند نقش استاد صرفا هدايت هنرمند است نه اين‌كه او را تقليد كننده بار بياورد.

گاهي اتفاق مي‌افتد كه به اسم نوآوري و خلاقيت، آنچه تحقق‌ مي‌‌يابد به نوعي تكرار و موازي كاري است. به نظر شما براي پرهيز از دچار شدن به اين معضل چه بايد كرد؟

ببينيد آنچه مهم و ارزشمند است ترويج فرهنگ خلاقيت و نوآوري است كه براي اين منظور بي‌شك جسارت حرف اول را مي‌زند. بايد ما كاري كنيم كه باور نوآور شدن شكل بگيرد و مهم شود. به تعبير حضرت امام (ره)‌ اگر ما به شعار «ما مي‌توانيم» اعتقاد و باور عميق داشته باشيم خود به خود خيلي از اين مسائل حل مي‌شود.

مرحوم دكتر شريعتي در اين‌خصوص حرف خوبي دارند. او مي‌گويد فرق علم با هنر اين است كه علوم به دنبال آن چيزي است كه وجود دارد و تو بايد آن را به ‌دست آوري؛ اما هنر به دنبال آن چيزي است كه بايد باشد، ولي الان نيست.

سيدمحمدمهدي موسوي/ خبرنگار جام‌جم - قم‌
دوشنبه 10 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1142]