ساختار اجتماعى - سياسى علويون در تركيه

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: ساختار اجتماعى - سياسى علويون در تركيه
وضعيت علويون تركيه در دوره معاصر

اگرچه مقامات تركيه آمار واقعى شيعيان را اعلام نمى كنند ولى جمعيت اين گروه در تركيه قابل توجه است و به عنوان يكى از اقليت هاى اصلى محسوب مى شوند. در تركيه اين ذهنيت وجود دارد كه بسيارى از علويون اسما مسلمانند و اعمال و آيين هاى خرافى آباء و اجدادى خود را به جا مى‌آورند. در واقع به علت فقدان مطالعات دين شناختى در دوره معاصرصحت اين ديدگاه مورد ترديد است و درستى اين ادعا در مورد برخى ازقبايل شبهه بدوى تركيه موسوم به (يوروك) اثبات نشده است. با وجوداينكه هر ده سال يكبار در جمهورى تركيه سر شمارى صورت مى گيرد،وابستگى هاى دينى و قومى اشخاص مورد سوال قرار نمى گيرد، از اين‌روپژوهشگران و محققين به آمارى كه از سوى اشخاص ارائه شده تكيه مى كنند و مسلما اشخاص مذكور بر اساس جهت گيرى هاى شخصى آمارهاى متفاوتى از علويون ارائه مى دهند. برخى تعداد علويون را 30درصد از جمعيت كل تركيه بر آورد نموده اند، در حالى كه برخى ديگر آمارعلويون را 10 درصد از جمعيت كل تركيه تخمين زده اند. از اين رو مى‌توان تعداد دقيق علويون تركيه را تخمين زد. با اينكه ارائه آمار دقيق در اين مورد بسيار دشوار است، مى توان رقم علويون را 20 درصد از جمعيت كل تركيه تخمين زد. غالب مهاجرين اهل بالكان و به ويژه آلبانيايى هاعلوى مى باشند، زيرا بكتاشيه در آلبانى و بالكان بشدت گسترش يافته است، ولى در ميان اقوام قرقيز و لاز درصد علويون چندان قابل توجه نيست.

طريقت بكتاشيه يكى از مهمترين طريقت هاى تركيه به شمارمى رفته و در ميان ينى چريهاى عثمانى پيروان بسيارى داشته است. تاقبل از برچيده شدن طريقت هاى صوفيانه از تركيه، شبكه گسترده اى ازتكيه هاى بكتاشى‌ها در امپراتورى عثمانى وجود داشت و فاصله هريك از اين تكيه ها از يكديگر كمتر از 15 مايل بود. مبانى عقيدتى اين طريقت برگرفته تصوف و تشيع است. يكى از ويژگى‌هاى بكتاشى هاى تركيه كه مخالفت اهل سنت را برانگيخته بود به زنان مربوط مى شد، زيرادر هنگام برگزارى مراسم‌ها و آيين هاى خاص بكتاشى ها، زنان بدون حجاب در مجالس حاضر مى شدند. مفسرين بكتاشى معتقدند اين سنت از دوره پيش از اسلام بر جاى مى مانده است. بكتاشى هاى تركيه به عنوان گروهى متساهل شناخته مى شدند و به ترويج عقايد مسيحيت و كفر آميز و باورهاى عاميانه متهم مى شدند. فرقه بكتاشيه در تركيه پيروان بسيارى داشت و در قلمرو عثمانيان از اهميت بسزايى برخورداربود. غالب پيروان فرقه بكتاشيه در روستاهاى بخش اروپايى تركيه ساكن بودند. در پى گسترش اين فرقه در آناتوليا و اروپا بسيارى ازمسيحيان به اين فرقه گرويدند، از اينرو بكتاشى ها حلقه وصل تركها ومسيحيان و عامل انتقال اسلام به آنها محسوب مى شدند. ينى چريهاى عثمانى به‌شدت از اين فرقه استقبال كردند و غالب ائمه جماعت سپاهيان ينى چريها بكتاشى بودند.

سرانجام سلطان محمود دوم در سال 1826 انجمن اخوت بكتاشيه رابه جرم به راه انداختن شورش و مخالفت با برچيده شدن ينى چريها،منحل نمود. سلطان با حمايت مفتى اعظم عثمانى و علما اين انجمن را نا مشروع اعلام كرد و اماكن مقدس آنان را ويران نمود و سه تن از سران اين انجمن را در ملاءعام اعدام كرد و بقيه اعضاى انجمن را تبعيد نمود.

پيروان اين فرقه در ميان اقوام ترك و كرد تركيه به چشم مى خورند وپراكندگى علويون در ميان اين دو قوم يكسان است. علويون تركيه درعرصه سياسى بسيار فعالند، از اينرو گاهى با رفتار خشونت آميزاصولگرايان سنى مواجه مى شوند، زيرا اهل سنت علويون را مرتد مى دانند.

شكل گيرى تركيه پس از شكست عثمانيان، اشتياق و تمايل اين كشور براى پيوستن به اتحاديه اروپا، مشكلات سياسى نظير مسئله قبرس و مسائل مربوط به نقض دموكراسى ويژگيها و شاخصه هاى اصلى اين كشور محسوب مى‌شوند و امروزه تركيه در غرب با اين شاخصه هاشناخته مى‌شود. پيشرفتهاى اقتصادى و اجتماعى تركيه در هفتاد و پنج سال گذشته كه تحولات اساسى كشور را در پى داشته ويژگيها وشاخصه هاى مذكور را چندان تحت الشعاع قرار نداده است. اين ويژگيهادر بررسى وضعيت علويون تركيه و تغيير موضع آنها نسبت به اكثريت سنى مذهب بيش از پيش نمود مى يابد. در بدو شكل گيرى جمهورى تركيه غالب علويون در روستاهاى مناطق شرقى و جنوب شرقى كشورساكن بودند. در پى سير پرشتاب مهاجرت در طى دهه هاى گذشته اكثرعلويون در شهرها سكونت نمودند و امروزه آنان غالبا در حاشيه شهرهاى بزرگ نظير استانبول، آنكارا و ازمير بسر مى برند. در بدو شكل گيرى جمهورى تركيه علويون كمتر شناخته مى شدند. روستاييان علوى از ورودديگران به مراسم هاى خود ممانعت مى كردند و باورها و اصول و مبانى عقيدتى خود را براى ديگران تشريح نمى كردند. امروزه حضور علويون دررسانه هاى عمومى و تلويزيون پر رنگ است. نوارهاى موسيقى خاص آنان در همه جا بفروش مى رسد و آثار مربوط به اين فرقه كه غالبا توسط علويون نگاشته شده در كشور منتشر مى گردد. علويون خواستار به رسميت شناخته شدن فرهنگ خود از سوى دولت مى باشند، چرا كه اين امر به‌طور رسمى محقق نشده است. در اين راستا علويون كتاب درسى دينى خاص خود را براى تدريس در مدارس دولتى تدوين كردند ولى دولت اين خواسته آنان را نپذيرفت. امروزه غالب آثارى كه در موردعلويون تركيه منتشر مى شود نحوه تغيير جامعه روستايي، دور افتاده،متكثر، درونگرا و oral علويون را به جامعه اى شهر نشين، متجدد، فعال،پويا و سكولار را مد نظر قرار مى دهند و فرهنگ متكثر و چند گونه علويون كه در گذشته ثبت نشده بود را در قالب جديد ارائه مى دهند .

علويون ترك و كرد

علويون اقوام مختلفى را در بر مى گيرند كه اقوام كرد، ترك و گروه هاى كوچكتر نظير اقوام ابدال يا تاهتاسى 2 از آن جمله اند. پيروان اين فرقه در ميان اقوام ترك و كرد تركيه به چشم مى خورند و پراكندگى علويون در ميان اين دو قوم يكسان است. علويون تركيه در عرصه سياسى بسيار فعالند، از اين رو گاهى با رفتار خشونت‌آميز اصولگرايان سنى مواجه مى شوند، زيرا اهل سنت علويون را مرتد مى دانند.

بسيارى بر اين باورند كه هويت مذهبى علويون بر تفاوتهاى قومى غالب است. در واقع اين نگرش تا حدى درست است، در برخى مواقع كردهاى علوى همسو با كردهاى سنى عليه دولت موضع گيرى نكرده اند. ( به عنوان مثال تعداد علويون عضو حزب pkkبسيار اندك است.)همچنين امروزه بسيارى از آثار علويون جامع‌گرا و فرا قومى بوده و همه اقوام علوى را تحت الشعاع قرار مى دهد و فقط به اقوام ترك و كرد محدودنمى شوند. به طور كلى گروه ها و اقوام مختلف علوى با ورود به عصرمدرنيته به سكولاريسم اجتماعى و فردى گرويده‌اند. غالب علويون ترك كوچ نشين نمى باشند و در يكجا سكونت كرده اند، آنان به بكتاشى ها ياانجمن اخوت تركيه وابسته اند. اين در حالى‌است كه علويون كرد نسبت به حاجى بكتاش كه مقبره آن در غرب كشور واقع است رغبت كمترى نشان مى دهند و بيشتر به زيارتگاه‌هاى محلى علاقه نشان مى دهند.همچنين در حالى كه روابط بسيارى از گروه هاى علوى آناتوليا با اهل تسنن پيچيده و مبهم است و به‌طور مشخص اهل تسنن را نفى نمى كنند، علويون كرد به طور علنى و با صراحت در مقابل اهل تسنن موضع گيرى مى نمايند و از ساخت مساجد سنى در مناطق خود بشدت خشمگين مى شوند، اختلاف مواضع و جهت گيريهاى مذهبى علويون ترك و كرد تا حدودى در نام‌گذارى گروه هاى مذكور مشهود است.علويون ترك خود را بكتاشى يا بيرگى مى نامند در حالى كه علويون كرد خود را قزلباش مى نامند. نام اخير به قبايل شيعه صفوى اشاره داردكه با عثمانيان نبرد كردند و بسيارى بر اين باورند كه علويون باقزلباش هاى صفوى متحد شدند. از آنجا كه اهل تسنن تركيه مدتهاى مديدى علويون تركيه را قزلباش مى ناميدند، استعمال معاصر اين نام توسط خود علويون به موضع ضد دولتى آنان اشاره دارد. در واقع موضع ضد حكومت اين گروه با موضع ضد حكومت بكتاشى‌ها كاملا متفاوت است. علويون ترك بر هويت و مليت تركى خود تاكيد مى كنند و وجه مشترك اهل تسنن كرد با حكومت مذهب آنان است. در حالى كه علويون كرد هيچ تكيه گاهى ندارند و از هرگونه اهرم ملى و دينى بى بهره اند. البته اين بدان معنا نيست كه علويون كرد در جامعه تركيه فاقدهر گونه جايگاه اجتماعى مى‌باشند، بلكه برعكس بسيارى از آنان ازموقعيت هاى بالاى اجتماعى برخوردارند. با وجود اين احساس طردشدگى به علويون كرد غالب شده، از اينرو وضعيت آنان بى ثبات وخشونت بار است. بخش اعظم پناهندگان اروپا و به ويژه پناهندگان انگليس را كردهاى علوى تشكيل مى دهند و برخى از آنان به گرايش هاى انقلابى الحادى نظير ماركسيسم روى آورده اند و اين درحالى است كه چنين گرايش هايى با مواضع سياسى اكثريت ملت تركيه درتعارض است.

نام اقوام پس از ظهور تغيير يافته و پس از چندى اهميت مى يابند. ازاين‌رو جاى تعجب است واژه نوظهور (علوي) كه يك قرن بيشتر از عمرآن نمى گذرد امروزه تا بدين حد رايج شده است. در واقع علاوه بر واژه (علوي)، واژه هاى كرد و ترك، اصطلاحاتى نو ظهورند و يا لااقل از زمان شكل گيرى جمهورى تركيه مفهوم آنها بطور بنيادين تغيير نموده است.در واقع شكل گيرى گروه‌هاى بزرگتر اجتماعى تركيه به مقوله دولت ملى مربوط مى‌شود. در مبحث دولت ملى هويت تركى و اسلام سنى به عنوان شاخصه هاى اصلى هويت تلقى مى شوند. از اين‌رو گروه هاى مختلف وروستائيان سراسر كشور با انتخاب اين دو شاخصه اصلى اجتماع كنونى تركيه را تشكيل دادند. بدين ترتيب گروه هايى كه عقايد مذهبى آنان متزلزل بود به مذهب تسنن گرويدند و از سوى ديگر هويت قومى اقوام متنوع سنى روستايى در هويت غالب جامعه تركيه ادغام و هضم شد. بااين حال اقوام كرد و علويون بطور نظام يافته يا ناخواسته در هويت ملى ادغام نشده اند. هويت متمايز و منسجم دو گروه مذكور در ادبيات آنهانمود يافته و اين هويت متمايز بواسطه سازمان اجتماعى آنان كه درمقابل حكومت مركزى موضع گيرى نموده، تقويت شده است. بدين‌ترتيب آنان تا حدى از دستگاه حاكم مستقل شده اند و اين استقلال باهويت دينى و قومى جديد آنها درهم آميخته است.

علويون تركيه گروهى منسجم و يكپارچه نيستند و از يك ماهيت تاريخى عينى و ملموس و منسجم برخوردار نمى باشند. با وجود اين شاخصه ها و مولفه هاى اجتماعى (علويت) حائز اهميت مى باشند و اين اهميت از نحوه برخورد و موضع گيرى علويون نسبت به اصول و مبانى ايدئولوژيك جمهورى تركيه ناشى مى شود. مهمترين شاخصه اجتماعى علويون علاقه آنان نسبت به آتاتورك است. ميزان علاقه و وفادارى آنان به آتاتورك به حد افراط رسيده است به طورى كه آنان وى را به عنوان بنيان‌گذار ملت، حامى و پشتيبان خود در مقابل خشونت‌هاى فرقه اي،رهايى بخش از زير يوغ حكام بيگانه و شخصيتى روشنگر كه ملتى عقب مانده را مدرنيزه نمود تلقى مى كنند. از نظر آنان پس از قرون متمادى استيلاى تمدن اسلامى - عربى بر اين منطقه، آتاتورك تمدن تركى و آناتوليايى را بنيان نهاد. در دهه 1950 علويون از رويه اسلامى سازى كه از سوى احزاب مختلف سياسى در پيش گرفته شده بود مايوس و سرخورده شدند، از اين‌رو به ترويج ايده ها و نشر آثار مربوط به ديدگاه هاى وى پرداختند كه اين روند با نخستين دوره حكومت حزب مردمى جمهوريخواه مقارن بود. اين رويكرد علويون در اشعار و ترانه هاى آنان به خوبى نمود يافته است. علويون با الهام از تاكيدات آتاتورك مبنى بر تعليم گسترده روشنگري، به تدريس روى آوردند. همچنين آنان آثارخود را در سطح منطقه اى و ملى منتشر كردند. در برخى از اين آثار،ديدگاه هاى علويون نسبت به آتاتورك در قالب شعر ارائه شده است كه اشعار شاعر مشهور علوى (محنتي) از آن جمله است.

علويون و اهل سنت

يكى از ويژگى هاى مهم اسلام در تركيه، انشقاق علويون و اهل سنت است. در واقع علويون تركيه معرف فرقه اى نامتعارف مى باشند كه بعدناشناخته مخفي، اسلام تركيه را بر مى تابانند. با وجود اينكه جمعيت علويون تركيه قابل توجه است و آنان 25 درصد جمعيت كل كشور راتشكيل مى دهند، به علل سياسى آمار دقيق و واقعى آنان اعلام نمى شود. علويون تركيه با قزلباش‌هاى بلغارستان، بكتاشى هاى آلبانى و اهل حق ايران و علويون سوريه وجوه تشابه بسيارى دارند. گاهى علويون شيعيان افراطى قلمداد مى شوند، در حالى كه اين طرز تلقى صحيح نيست و در حقيقت اين فرقه تفسيرى باطنى از اسلام را ارائه نموده اند و وجه تمايز آنان با ديگر فرقه ها آيين هاى خاص آن است.

ريشه و خواستگاه آيين هاى علويون بطور دقيق مشخص نشده وپيشينه برخى از اين آيينها به دوران پيش از اسلام باز مى گردد. تنوع وتكثر علويون از منظر زبان شناختى اعم از گروهك هاى ترك، كرد، زازا وعرب از يك سو و تنوع شاخصه هاى فرهنگى و حتى عقيدتى طبقه بندى علويون را دشوار نموده است. از اين‌رو اهل سنت حتى مسلمان بودن علويون را نفى مى كنند و يا آنان را سنى بشمار مى آورند، ولى ويژگى ها و آيين هاى مذكور را انحراف از دين و باورهاى باطل تلقى مى نمايند. دولتمردان تركيه ويژگى ها و آئين هاى خاص علويون را نفى مى كنند و يا از منظرى فلكلريك به آنها مى نگرند. در واقع از نظردولتمردان تركيه فرقه علويون و ويژگى هاى آنها پديده اى فرهنگى تلقى مى شود.

علويون تركيه گروهى سكولار و ميهن پرست اند كه از حقوق برابر با ديگرگروه ها برخوردار نمى باشند. مناسك و اعمال دينى علويون تركيه ازپيچيدگى هاى خاصى برخوردار است. ( سم ) يكى از مهمترين مناسك دينى علويون مى باشد و اين مجموعه اعمال دينى زير نظر شيخ و بزرگ علويون به نام (دد)، برگزار مى گردد. دعا براى حضرت على (ع)، ذكراسامى ائمه اطهار (عليهم السلام) و سوگوارى براى امام حسين (ع) وامام حسن (ع) جزو آئين هاى اصلى اين مراسم است. به همين علت برخى از ناظرين اين گروه را با شيعيان ايران همان مى پندارند. تنهامراسم و آئين دينى علويون نيست، بلكه نمازها، ادعيه مختلف، تشييع جنازه و مراسم ازدواج از ديگر آيين هاى مذهبى علويون تركيه محسوب مى‌شود. در اينگونه مراسم ها فقط ادعيه تركى خوانده نمى شود بلكه قرائت قرآن در مساجد اهل سنت و تلفيقى از سنت‌هاى مذهبى مختلف در آيين هاى مذكور به‌چشم مى خورد. در واقع اين آيين هاى سنتى التقاطى و آميزه اى از آيينهاى علويون و اهل سنت مى باشند. از آنجا كه فقط (ددها) شيخ و بزرگ مراسم “سم) شمرده مى شوند و مراسم تحت نظر آنان برگزار مى گردد. رسيدگى به امور دينى مساجد و برگزارى نمازجماعت و ادعيه و اهل تسنن توسط شخص ديگرى كه به امور دينى علاقه مند است برگزار مى گردد و وى متكفل نظارت بر امور دينى اهل تسنن مى گردد. حتى بسيارى از افراد تلاش مى كنند در ( مركز امورديني) شغل و جايگاهى بدست بياورند، ولى فقط تعداد كمى از آنها به اين خواسته خود مى رسند.

علويون، مدرنيزاسيون و تحولات اجتماعى

علويون منطقه آناتوليا نسبتا از فرآيند مدرنيزاسيون منتفع شدند.تحولات اجتماعى ناشى از فرآيند مدرنيزاسيون شرح و تفصيل گسترده اى را مى طلبد و ارائه خلاصه و چشم انداز اجمالى نتايج حاصل از اين پديده امر دشوارى است، با اين حال در اينجا شمه اى از نتايج اين فرآيند ارائه مى گردد. متاسفانه هنوز برخى از مردم علوى ساكن اين منطقه از گرسنگى رنج مى برند و دچار سوء تغذيه اند، در عين حال بطوركلى مواد غذايى در آناتوليا فراوان، ارزان و متنوع است. خدمات شهرى بى نظم و آشفته است ولى در عين حال به عموم مردم ارائه مى گردد. زيرساخت هاى توسعه هماهنگ با رشد و توسعه كشور در منطقه مورد توجه قرار گرفته و رشد و توسعه در حوزه هاى ارتباطات، بهداشت و درمان وآموزش با ديگر مناطق كشور متوازن بوده و همچنان اين روند استمراريافته است. توسعه در حوزه رسانه ها كه از بدو شكل گيرى جمهورى تركيه مورد توجه قرار گرفته بود در سالهاى اخير شدت بيشترى گرفته وشبكه ها و ايستگاه هاى راديويى و تلويزيونى متعددى تاسيس شده وتوسعه در بخش مطبوعات رشد بسيارى داشته و امروزه روزنامه ها ومجلات مختلفى در اين منطقه منتشر مى‌شوند. سرمايه گذارى دربخش راهسازى بطور مداوم استمرار يافته كه اين امر رونق اشتغال دربخش حمل و نقل را در پى داشته است. بخش خدمات حمل و نقل بين شهرى در سرتاسر كشور خدمات مطلوبى را به مردم ارائه مى دهد و دراين حوزه نيز مشكل خاصى وجود ندارد.

رشد شهر نشينى

به‌واسطه فرآيند مدرنيزاسيون و تحولات اقتصادى متعاقب آن، بافت جمعيتى تركيه و به ويژه علويون تحت الشعاع قرار گرفت. گرچه همواره صحت آمارهاى اعلام شده مورد ترديد است ولى بنظر مى رسد در سال 1923 جمعيت شهرى تركيه به دو ميليون نفر مى رسيده كه معادل 14درصد از جمعيت كل كشور بوده است. در سال 2002 جمعيت شهر نشين تركيه به 40 ميليون نفر رسيد كه 60 درصد از جمعيت كل كشور راتشكيل مى دهند. نتيجه اين رشد تصاعدى جمعيت، گسترش و رشدشهرهاى بزرگ و مهاجرت سيل روستاييان به شهرها بود. با اينكه اين پديده از اهميت بسزايى برخوردار است ولى فقط يكى از ابعاد تغييرجمعيتى را بر مى تاباند. جمعيت شهرهاى استانبول، ازمير، و آنكاراامروزه به بيست ميليون نفر مى رسد. اين بدان معنا است كه بقيه جمعيت شهرنشين تركيه، يعنى 20 ميليون نفر ديگر در شهرهاى كوچكتر نظير (برسه)، (كنيه) و ديگر شهرها ساكنند. بنابراين درسرتاسر منطقه آناتوليا، هزاران روستا و شهرستان با يكديگر رقابت مى كنند. شهرهايى كه در اين رقابت برنده مى شوند جمعيت قابل توجهى را در خود جاى مى دهند و بدين ترتيب بين شهرهاى بزرگ واين مناطق توازن جمعيتى برقرار مى گردد، و مناطقى كه از قافله رشدعقب مانده اند در بعد جمعيتى و ادبيات علمى كمتر مورد توجه قرار مى گيرند.

علويون، مدرنيزاسيون و توسعه شهرى

اهل تسنن منطقه آناتوليايى تركيه از مرحله گذار جوامع روستايى به جوامع شهرى بيشترين بهره بردارى را نمودند، اين در حالى است كه جوامع روستايى علوى در حفظ موجوديت و بافت جمعيتى خود ناكام ماندند و جوامع سازمان يافته و ارگانيك روستايى شكل ندادند. گرچه دربرخى از موارد شهرها يا شهرستان هاى مستقل بزرگ و تمركزجمعيتى در اين مناطق از امتيازات ويژه برخوردارند ولى برعكس اهل تسنن روستاهاى خود را توسعه داده و شهرهاى بزرگترى را تشكيل دادند، در نتيجه بافت همگون جمعيتى اهل تسنن گسترش يافت.

بخشها

در بخشها و جامعه روستايى آناتوليا مالكين و زمينداران بزرگ وجودندارند. معمولا مزارع و زمين هاى اطراف هر روستا به اهالى آن تعلق دارد. كشاورزان زمين هاى خود را با گاو آهن يا تراكتور شخم مى زنند،ولى امروزه استفاده از گاو آهن كمتر متداول است. بندرت كشاورزان زمين هاى خود را آبيارى مى كنند و بيشتر كشت آنان ديم است.خانواده هايى كه به تراكتور دسترسى ندارند با خيش هايى چوبى زمين راشخم مى زنند و مراحل كاشت، داشت و برداشت را با دست انجام مى دهند. زندگى كشاورزان بسيار سخت و مشقت بار است. غالبا اراضى روستاها رسى و يا صخره اى است. حتى هنگامى كه براى شخم زدن اراضى از تراكتور استفاده مى شود محصول قابل توجهى بدست نمى آيد ومعمولا نسبت كاشت به برداشت در بدترين حالت آن يك به يك و نيم ودر بهترين حالت آن يك به پانزده است. كشاورزان ممكن است محصولات خود را در بازار به فروش برسانند، ولى كشاورزان اين منطقه بر خلاف كشاورزان ديگر مناطق تركيه غالبا محصولات خود را براى مصرف خود مى كارند. دامدارى به‌شكل بسيار محدود نيز در كناركشاورزى در ميان آنان متداول است. پرداخت دستمزد بصورت منظم بندرت در جامعه روستايى اين منطقه ديده مى شود. ممكن است يكى ازاعضاى خانواده از راه كارهاى مقطعى در آمد اندكى كسب كند. به عنوان مثال اگر كسى بخواهد اصطبلى بسازد براى ساخت آن دستمزد اندكى رابصورت روزانه يا در حين كار به همسايگان خود مى پردازد. تعداد كسانى كه از راههاى ديگر نظير ساخت وسايل كشاورزى و يا قاليبافى امرارمعاش مى كنند بسيار كم است. برخى از روستاييان مستمرى بگيرند وپس از گذراندن دوره كارى خود در شهرهاى يا در كشور آلمان به روستاهاى خود باز مى گردند و از حقوق بازنشستگى خود ارتزاق مى كنند.در برخى از روستاها زنان از راه قاليبافى درآمد خوبى كسب مى كنند. به غيراز صندوق هاى دولتي، پول از طريق بستگان روستاييان كه در شهرهاى ديگر و يا خارج از كشور كار مى كنند به دست آنان مى رسد. خانواده هايى كه يكى از اعضاى آنها در شهر و يا در خارج از كشور كار مى كنند نسبتازندگى مطلوب و راحتى دارند زيرا نيازهاى غذايى آنان از طريق محصولات كشاورزى و دامى تامين مى شود و مبالغى را كه بطور منظم ازكشور و يا از خارج از كشور بدست آنان مى رسد، صرف امور ديگر مى كنند.خانواده هايى كه از چنين در آمدى محرومند از طريق كار سخت كشاورزى و كارگرى مخارج خود را تامين مى كنند. در جامعه روستايى اين منطقه دسته بندى طبقاتى و شغلى وجود ندارد و تنها ملاك دسته بندى مردم و تفكيك آنان از يكديگر، مذهب مى باشد. بدين ترتيب مردم به دو گروه علوى و سنى تقسيم مى شوند. به جز كاركنان دولتى كه در اين منطقه ساكنند، هفتاد و چهار روستا كاملا سنى مذهب اند وساكنين بيست روستا علوى مذهب مى باشند. دو روستا داراى جمعيت مختلط سنى و علوى مى باشند، هرچند كه آنان در محله هاى مجزا ازيكديگر بسر مى برند. بنابراين در روستاهاى اين منطقه مردم باگرايش هاى دينى متفاوت و جدا از هم زندگى مى كنند. اكثريت جمعيت شهرى كه در اين منطقه واقع شده سنى مذهب اند، به طورى‌كه 95 درصداز جمعيت شهر را تشكيل مى دهند. با اينكه مردم ساكن در روستاهاى اين منطقه از نژادهاى مختلف مى باشند، به استثناء سه گروه از آنان،بقيه خود را ترك مى دانند. گروه هايى كه خارج از اين جرگه قرار دارندعبارتند از: اقوام قرقيز، مهاجرينى كه از اين منطقه آمده اند و روستايى كه اقوام كرد و ترك بطور مختلط در آن زندگى مى كنند. غالب مهاجرين اين روستاها را ترك كرده و به استانبول رفته اند و تعداد معدودى از آنان در روستا باقى مانده اند. روستايى كه قرقيزها در آن ساكنند رونق يافته وبه عنوان روستايى آباد و صنعتى شناخته مى شود. سكونت اقوام كرد دراين منطقه از سياست هاى پيشين دولت ناشى مى شود.

علويون و حكومت تركيه

علويون مخالفت با حكومت و استقلال طلبى را به شيوه اى متفاوت درپيش گرفته اند. در اين شيوه آنان بواسطه تاكيد بر قوميت و مذهب خاص خود هويت مستقل خود را مطرح مى كنند. در واقع مولفه هاى اخلاقى وفلسفى و در مجموع ماهيت اين فرقه علاوه بر ابعاد مذهبى جنبه سكولار زندگى را نيز تحت الشعاع قرار مى دهد. مايكل ميكر در اثر خودبه حس تمايز يافتگى شديد علويون اشاره نموده است. وى به تحليل تاريخى مفصل شهر آف واقع در سواحل درياى سياه اشاره نموده كه فرقه هاى متنوع سنى ساكن اين منطقه بواسطه برخوردارى از نمادها، عادات و سياق بيان مشترك با يكديگر و با ديگرگروه ها و اقوام تعامل دارند و با آزادى كامل و به سهولت با يكديگر ارتباط برقرار مى كنند. اين بدان معنى است كه اگرچه اقوام گوناگون و متكثرسنى در جمهورى سكولار تركيه به سر مى برند ولى بواسطه احساس تعلق پذيرى به جامعه اسلامى جنبه ها و تفاوت‌هاى قومى خود را ناديده مى گيرند، در حالى كه اقوام كرد آناتولياى شرقى با تاكيد بر هويت قومى خود به عنوان عنصرهاى نا همگون نمود يافته اند. بدين ترتيب از نظر(ميكر) گروه هاى مختلف قومي، زبانى و ملى تركيه به سهولت و بدون اصطكاك و تنش جامعه چند‌گونه و در عين حال يكپارچه تركيه معاصررا تشكيل داده اند و تنها استثنا در اين زمينه اقوام كرد منطقه آناتولياى شرقى مى باشند. از طرف ديگر علويون تركيه بواسطه مشاركت فعال درجامعه اى فرا مذهبى كوشيده اند روابط اجتماعى خود را گسترش دهند.در واقع آنان شهروندى و تعلق‌پذيرى به جامعه سكولار را بر ديگرگزينه ها ترجيح داده اند. مع الوصف هويت ملى فقط يكى از ابعاد مفهوم شهروندى اسلامى - تركى را تشكيل ميدهد، و در نتيجه علويون تركيه بطور نسبى و ناقص مشمول تعبير شهروندى مى‌گردند. علويون تركيه به امور دينى نظير روزه، نماز جماعت و مبانى عقيدتى كم توجهى نشان ميدهند، از اينرو آنان از يكى از مهمترين مولفه هاى جامعه پذيرى بى بهره اند. در هر حال حس نا يكسانى و افتراق علويون نيز مانند اقوام كردبواسطه سازمان اجتماعى متمايز و مبتنى بر عدم تعلق پذيرى به نظام حاكم تركيه، تقويت شده است. اگرچه تفاوتهاى بسيارى بين مناطق،اقوام و گروه هاى مختلف تركيه وجود دارد ولى مى توان تفاوتها و وجوه تمايز عمده جامعه علويون با اهل سنت را در اين موارد خلاصه كرد:

الف. نظام سلسله مراتبى مقدس كه بر اساس آن فقط برخى افرادخاص مى توانند به عنوان رهبر دينى خود برگزيده شوند.

ب. آرمان هاى باطنى متاثر از تفاسير عرفانى از دين.

ج. مراسم ها و آيين هاى جمعى و انحصارى كه مردان و زنان در آن شركت مى كنند.

اين ساختار اجتماعى علويون موجب شده سنت فرهنگى و دينى آنان كه مورد تاييد اهل سنت و حكومت نيست، استمرار يافته و منتقل شود.

همچنين علويون براى حل و فصل مناقشات خود از اين ساختاراجتماعى منتفع شده اند و بواسطه اين ساختار توانسته اند استقلال خود ازحكومت مركزى را اعلام كنند. بنابراين عامل تمايز و برجستگى علويون تركيه، مانند اقوام كرد از موضع گيرى و مقاومت آنها در برابر حكومت ناشى مى شود.

بسيارى از اوقات علويون مورد استهزا قرار مى گيرند و به آنان توهين مى شود. البته تبعيض عليه علويون تركيه فقط به اين حد محدودنمى شود، بلكه گاهى تبعيض عليه علويون شكل خشونت آميزى بخود مى گيرد. اين مواضع خشونت آميز بيشتر در هنگام تشديد تنشهاى ملى و سياسى نمود مى يابد. واقعه مربوط به همايش حزب اسلام گراى رفاه نمونه اى از اقدامات خشونت آميز عليه علويون است. حزب اسلامگراى رفاه در دوره اوج قدرت و اعتبار خود همايشى فرهنگى را در شهر(سيواس) برگزار كرد.

اين همايش با همكارى علويون و جناح چپ سكولار برگزار شد و چهره هاى مشهورى نظير (عزيز نسين) در آن شركت كردند. اسلامگرايان تندرو پس از تظاهرات هتل محل اقامت شركت كنندگان در همايش را محاصره كردند و آ‌ن‌را به آتش كشيدند.محاصره كنندگان هتل از فرار اعضاى همايش به خارج از مهلكه ممانعت كردند و نيروهاى امدادى نيز با تاخير و به كندى به محل واقعه رسيدند. در نتيجه شركت‌كنندگان در شعله هاى آتش سوختند و جان سپردند. در واقع اين واقعه هشدار و اعلام خطرى جدى به طيف سكولاريست محسوب مى شد. واقعه مذبور از وقايع مهم جامعه علوى تركيه بشمار مى رود و از نظر آنان استمرار دوران سركوب عثمانيان تلقى مى گردد. با آن همه تبعيض عليه علويون در جامعه كنونى تركيه به طورعلنى نمود يافته است و (علوى بودن) به عنوان معيار و ملاك تعيين هويت، عامل تبعيض عليه آنان تلقى نمى شود. البته چون علويون ازنظام سلسله مراتبى بكتاشى ها الهام گرفته اند، حكومت جمهورى خواه تركيه در بدو شكل گيرى آن فعاليت انجمن اخوت كه علويون نيز شامل آن مى شدند را ممنوع اعلام كرد، ولى با وجود اين علويون مى توانستنداعمال و مناسك دينى خود را در جوامع روستايى خود انجام دهند.همچنين آنان در عرصه هاى اجرايي، سياسي، هنري، نظامى و درجنبش هاى چپ حضورى پر رنگ دارند و گاهى نقش آنان در جمهورى تركيه تعيين كننده بوده است. در اينجا لازم به ذكر است كه علويون مناطق مركزى و غربى تركيه از نظر ايدئولوژيكى و جغرافيايى به حكومت نزديك ترند.نسبت به علويون مناطق شرقى تركيه و اقوام علوى كرد اين منطقه كمتر مورد ظلم و تبعيض واقع شده اند.

منبع: خبرگزارى فارس
يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2668]