مكمل هاي غذايي، از تبليغات تا مصرف واقعي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: مكمل هاي غذايي، از تبليغات تا مصرف واقعي
تهران-خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا): مكمل ها ي غذايي اكنون يكي از داروهايي است كه دركشور بازار داغي دارد اما اكثر افراد بدون اطلاعات كافي يا صرفا تحت تاثير تبليغات آن را استفاده مي كنند كه اين امر سبب به خطر افتادن سلامت آنها و همچنين كاهش توان اقتصادي خانواده و جامعه خواهد بود.

علاوه براين بسياري از افراد نيازمند واقعي دريافت مكمل هاي غذايي هستند كه البته تنها مرجع تشخيص آن نه تبليغات و گفتمان عامه بلكه تشخيص و صلاحديد پزشك متخصص است.
خبرنگار گروه اجتماعي ايرنا روز يكشنبه با دكتر ربابه شيخ الاسلام مدير كل سابق دفتر بهبود تغذيه جامعه در وزارت بهداشت موضوع "مكمل هاي دارويي" را مورد بررسي قرار داده است:
س - مكمل هاي غذايي يا دارويي چيستند و چه كاربردي دارند؟
مكمل يا suplement وقتي به كمك مي آيد كه مواد غذايي نمي تواند در تامين نيازهاي يك فرد، كامل عمل كند وكامل كننده نيازهاي سلولي انسان به ويتامين ها يا املاح هستند . در حقيقت پزشكان مكمل هاي دارويي يا غذايي را با توجه به جنبه هاي مختلف فرد ،شامل وضعيت سلامت ، رشد ،‌سن وعوامل ديگر تجويز مي كنند.
به دليل اينكه مواد موجود در مكمل ها اغلب از ويتامين ها و املاح هستند كه معمولا در غذا وجود دارند ، به آنها مكمل غذايي گفته مي شود .، ولي الزاما همه مكمل ها جزو اين گروه نيستند، ضمن اينكه ممكن است گاهي يك مكمل كاربرد دارويي و گاهي كاربرد غذايي داشته باشد.
س- مكمل هاي دارويي و غذايي يكي هستند؟
اين كاربرد است كه نام را تعيين ميكند براي روشن شدن مطلب اگر فردي به كم خوني ناشي از فقر آهن مبتلا باشد ،براي او فرآورده هاي دارويي آهن مثل قرص يا شربت يا قطره با توجه به شدت كمبود توسط پزشك تجويز مي شود در اين صورت اين مكمل نام دارو مي گيرد.
همين فرآورده هاي دارويي زماني كه براي پيشگيري از ابتلا به فقر آهن در جمعيت يا گروه خاصي تجويز مي شود ،مي تواند يه عنوان مكمل غذايي عمل كند.
كودكي كه شش ماه از شير مادر تغذيه شده و تا سن شش ماهگي از ذخاير آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شير مادر استفاده كرده بعد از شش ماهگي نياز به مكمل آهن دارد ، چون سرعت رشد او زياد است و آهن موجود در غذا براي آن ميزان رشد كافي نيست.
بنابراين به كودكان بعد از شش ماهگي مكمل آهن بصورت قطره يا شربت تجويز مي شود در اين مورد كه هدف پيشگيري است اين مكمل ميتواند مكمل غذايي نام مي گيرد.
س- مصرف مكمل هاي غذايي در ايران از چه زماني باب شده است ؟
قدمت توليد و يا مصرف مكمل ها كاملا مانند داروهاست از زمان هاي بسيار پيش حتي زماني كه داروسازي به صورت امروز متداول نبود ، گاهي پزشكان موادي را كه كمبود آن را موجب بيماري مي دانستند ، به بيماران و افراد سالم يك منطقه در معرض خطر ، تجويز مي كردند.در حقيقت مكمل ياري يعني جبران كمبود يك ماده مغذي كه بدن به آن نياز دارد و غذا هاي موجود به هر دليلي نمي توانند آنرا تامين كنند از زمانهاي بسيار قديم اين روش استفاده در طب سنتي وجود داشته است.
س-آيا مي توان مكمل ها را به دو نوع دارويي و گياهي تقسيم كرد ؟
بسياري از داروها يا منشا گياهي دارند يا همان ماده موثره گياه بعدها به صورت سنتز توليد شده است و در تركيب دارو وجود دارد.
مثلا ويتامين ث به عنوان يك دارو مي تواند به صورت يك مكمل غذايي به حساب آيد و منشا آن هم گياهي مي تواند باشد و هم شيميايي .
در گذشته هاي دور براي درمان اسكوربوت ( بيماري خاص دريانوردان ) كه به دليل عدم دسترسي به سبزيجات تازه در سفرهاي طولاني در ملوانان رخ مي داد ، از ليموي تازه كه حاوي ويتامين ث است استفاده مي كردند ولي حالا همين ويتامين ث به صورت سنتتيك نيز توليدمي شود .
س- مكمل ها روز به روز بيشتر مطرح ميشوند و در همه جا در دسترس هستند آيا مصرف آنها عوارضي ندارد؟
در چند دهه اخير به تدريج در كشورهاي توسعه يافته و بعد ها در ساير كشورها و اخيرا با شتابي فزاينده در كشور خودمان مصرف مكمل ها رو به فزوني گذاشته است و حتي تبليغات گسترده اي توسط توليد كنندگان اين محصولات صورت ميگيرد.گاهي اين تبليغات با پشتوانه علمي مراكز تحقيقاتي صورت مي گيرد ولي هدف اصلي اغلب كسب درآمد بيشتر است.
به نظر من در زمينه ورود مكمل ها بهتر است شرايطي با نظر يك كميته علمي مد نظر قرارمي گرفت تا تنوع زياد و تبليغات به روش هاي متفاوت نتواند مصرف كننده را سرگردان و عوارض مصرف نابجا را افزايش دهد .
س- اگر با مواد غذايي ميتوان كليه نياز ها را برطرف كرد مصرف مكمل ها چه ضرورتي دارد؟
علت اصلي توليد مكمل ها نياز انسان ها است و بخش عظيمي از مكمل هاي غذايي و دارويي با هدف كمك به ارتقا سلامت افراد تهيه مي شودو از اين نظر توليد اين محصولات خودارزش بالايي دارد.
‌مكمل هاي غذايي خصوصا در مناطق محروم كشورهاي فقير كه سوء تغذيه رواج دارد و در بحران ها مانند زلزله و سيل كه ممكن است مردم منطقه اي را براي مدتي در معرض خطر كمبود هاي تغذيه اي بگذارد ، بسيار حياتي و ارزشمندند.
علاوه بر اين با توجه به افزايش اميد به زندگي ، مكمل ها اگر درست مصرف شوند ،‌مي توانند تا حد زيادي به توانمندي بهتر افراد در سال هاي بعدي زندگي كمك كنند ، براي مثال در بسياري از كشورها مصرف مكمل كلسيم همراه با ويتامين دي ، بصورت همگاني توصيه ميشود نبايد فراموش كنيم كه تغذيه مناسب اصل است ولي اگر به دلايلي تغذيه ما نتواند نياز هاي مارا تامين كند مصرف مكمل ها ضروري و حياتي هستند.
س- عوارض بيشترمصرف مكمل ها چيست ؟
مكمل ها همانند داروها ، اگر درست و به جا مصرف نشوند عوارض خود را دارند.، در تجويز مكمل هايي كه بايد با نظر پزشك صورت گيرد ، منافع مكمل در مقابل ضرر و زيان احتمالي سنجيده مي شود و اگر منافع آن بيش از ضرر احتمالي باشد ،‌تجويز مي شود .
نكته مهمي كه بايد در نظر داشت ، اطمينان گروههاي پزشكي به منابع علمي فراواني است كه اين روزها خصوصا از طريق اينترنت به سرعت جهان را تحت تاثير قرار مي دهد ، ‌گاهي اين تحقيقات كه ممكن است خود ساخته باشند ملاك تصميم گيري پزشك است . اعتبار سايت هاي اينترني بايد مورد توجه قرار گيرد هر فرد يا هر كمپاني مي تواند با استفاده از شبكه هاي وب سايتي را داير كند ويا اطلاعات را از طريق اينترنت براي مشتري ارسال كند اطلاعاتي كه ممكن است پايه علمي صحيح نداشته باشد و تنها براي فروش بيشتر محصول و كسب درآمد سامان دهي شده باشد، بنابراين منبع خبر بسيار مهم است و نبايد اين تصور شود كه هر چه از طريق سايت و اينترنت ارايه ميشود كاملا صحيح است.
ولي يك مكمل خوب هم بايد در جاي خود و با مقدار معين تجويز شود وگرنه ممكن است عوارض نامطلوبي بجا گذارد.
حتي ما در تعريف غذا ، دارو و سم ،مرز كاربردي داريم ، يعني يك ماده غذايي مثل زعفران مي تواند به عنوان يك خوش طعم كننده غذايي يا يك فرآورده با خواص مشخص دارويي مصرف شود ، همين زعفران اگر به مقدار زياد مصرف شود، ميتواند ايجاد مسموميت كند.بنابراين درتعاريف مكمل ها بايد به نوع استفاده توجه شود
س- مكمل هاي مورد تاييد نظام سلامت كشور كدامند در چه گروههاي سني مورد استفاده قرار
مي گيرند؟
مكمل هايي كه توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي در شبكه هاي بهداشتي درماني كشور براي سنين مختلف توصيه و تجويز ميشود توسط كميته هاي علمي كه به كمبودهاي تغذيه اي و عوارض ناشي از آن اشراف دارند توصيه ميگردداين مكمل ها اغلب تغذيه اي هستند و براي كمبودهاي تغذيه اي كاربرد دارند. مصرف بعضي از مكمل ها به دليل كمبود منطقه اي و يا جهاني توسط سازمان بهداشت جهاني نيز توصيه ميشود.
در كشور ما قطره ويتامين آد اولين مكملي است كه از ابتدايي ترين زمان حياط يعني از 15 روزگي تولد تجويز مي شود .نوزاد به هر دو ويتامين نياز مبرم دارد و حتي توليد كنندگان اين مكمل ،بر اساس نياز كودكان كشور و تعامل با بخش بهداشت اين مكمل ها فرموله توليد و عرضه مي كنند .
بعد از آن در شش ماهگي قطره يا شربت آهن همراه با غذاي كمكي براي كودك آغاز مي شود ، چون نياز به آهن با توجه به رشد كودك افزايش مي يابد و منابع غذايي نمي تواند اين نياز را تامين كند.
براي زنان باردار هم قرص آهن از پايان سه ماهگي تا سه ماه پس از زايمان تجويز مي شود. چون نياز به آهن در دوران بارداري نيز افزايش مي يابد .
مكمل آهن همچنين به صورت دز هفتگي براي دانش آموزان پايه راهنمايي و دبيرستان دخترانه به مدت سه ماه تجويز مي شود . اين برنامه پس از يك تحقيق زمان تصدي من در وزارت بهداشت كه اثر بخشي خوبي در زمينه افزايش ميزان فرتين سرم نشان داد به صورت برنامه كشوري آغاز شد و اكنون نيز در دست اجرا است .
مصرف قرص اسيد فوليك به مدت سه ماه قبل از شروع بارداري هم يك مكمل ياري است كه از اركان يك برنامه كشوري پيشگيري از تولد نوزاد با نقص لوله عصبي است .
فقر آهن و كم خوني ناشي از آن چنان عمومي است كه همه گروههاي سني به گونه اي نياز به مكمل هاي متفاوت دارند .مكمل ها معمولا كار تكميلي مي كنند و زماني براي پيشگيري مصرف ميشوند مكمل نام ميگيرند و وقتي در درمان بيماري به كار مي روند ديگر نام مكمل ندارند و دارو هستند.
س-آيا تجويز مكمل بايد تحت نظر پزشك باشد ؟
بله، مصرف خود سرانه مكمل ها درست نيست مگر در مواردي كه تحقيقات در مورد يك مكمل ،‌تبديل به يك برنامه كشوري مورد تاييد وزارت بهداشت شده باشد ، مثلا دختران در سنين 12 تا 18 سال و تا قبل از ازدواج مي توانند مكمل آهن را به صورت هفتگي استفاده كنند چون در اين سن به دليل قاعدگي هر ماه و خون از دست رفته احتمال ابتلا به كم خوني بالا است .
دادن مكمل ويتامين " آ " و " دي " به صورت قطره به كودكان از 15 روز بدو تولد ، چون دستور العمل كشوري دارد ، واجب است و كودك در صورت عدم دريافت ، ممكن است دچار سوء تغذيه و مشكلات بعدي آن شود .
استفاده از مكمل فوليك اسيد براي زنان به مدت سه ماه قبل از اينكه باردار شوند ضروري است و يك برنامه جهاني است.
ولي در زمينه استفاده از مكمل هايي كه برنامه كشوري ندارند، بهتر است با نظر پزشك مصرف شود.
يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 342]