مكمل‌هاي غذايي، از تبليغات تا مصرف واقعي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: مكمل‌هاي غذايي، از تبليغات تا مصرف واقعي
علاوه براين بسياري از افراد نيازمند واقعي دريافت مكمل‌هاي غذايي هستند كه البته تنها مرجع تشخيص آن نه تبليغات و گفتمان عامه بلكه تشخيص و صلاحديد پزشك متخصص است.

خبرنگار گروه اجتماعي ايرنا روز يكشنبه با دكتر ربابه شيخ‌الاسلام مدير كل سابق دفتر بهبود تغذيه جامعه در وزارت بهداشت موضوع مكمل‌هاي دارويي را مورد بررسي قرار داده است:
س - مكمل‌هاي غذايي يا دارويي چيستند و چه كاربردي دارند؟
مكمل يا ‪ suplement‬وقتي به كمك مي‌آيد كه مواد غذايي نمي‌تواند در تامين نيازهاي يك فرد، كامل عمل كند وكامل‌كننده نيازهاي سلولي انسان به ويتامين‌ها يا املاح هستند . در حقيقت پزشكان مكمل‌هاي دارويي يا غذايي را با توجه به جنبه‌هاي مختلف فرد ،شامل وضعيت سلامت ، رشد ، سن وعوامل ديگر تجويز مي‌كنند.

به دليل اينكه مواد موجود در مكمل‌ها اغلب از ويتامين‌ها و املاح هستند كه معمولا در غذا وجود دارند ، به آنها مكمل غذايي گفته مي‌شود .، ولي الزاما همه مكمل‌ها جزو اين گروه نيستند، ضمن اينكه ممكن است گاهي يك مكمل كاربرد دارويي و گاهي كاربرد غذايي داشته باشد.

س- مكمل‌هاي دارويي و غذايي يكي هستند؟
اين كاربرد است كه نام را تعيين ميكند براي روشن شدن مطلب اگر فردي به كم خوني ناشي از فقر آهن مبتلا باشد ،براي او فرآورده‌هاي دارويي آهن مثل قرص يا شربت يا قطره با توجه به شدت كمبود توسط پزشك تجويز مي‌شود در اين صورت اين مكمل نام دارو مي‌گيرد.

همين فرآورده‌هاي دارويي زماني كه براي پيشگيري از ابتلا به فقر آهن در جمعيت يا گروه خاصي تجويز مي‌شود ،مي تواند يه عنوان مكمل غذايي عمل كند.

كودكي كه شش ماه از شير مادر تغذيه شده و تا سن شش ماهگي از ذخاير آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شير مادر استفاده كرده بعد از شش ماهگي نياز به مكمل آهن دارد ، چون سرعت رشد او زياد است و آهن موجود در غذا براي آن ميزان رشد كافي نيست.

بنابراين به كودكان بعد از شش ماهگي مكمل آهن بصورت قطره يا شربت تجويز مي شود در اين مورد كه هدف پيشگيري است اين مكمل ميتواند مكمل غذايي نام مي گيرد.

س- مصرف مكمل‌هاي غذايي در ايران از چه زماني باب شده است ؟
قدمت توليد و يا مصرف مكمل‌ها كاملا مانند داروهاست از زمان‌هاي بسيار پيش حتي زماني كه داروسازي به صورت امروز متداول نبود ، گاهي پزشكان موادي را كه كمبود آن را موجب بيماري مي‌دانستند ، به بيماران و افراد سالم يك منطقه در معرض خطر ، تجويز مي‌كردند.در حقيقت مكمل ياري يعني جبران كمبود يك ماده مغذي كه بدن به آن نياز دارد و غذاهاي موجود به هر دليلي نمي‌توانند آنرا تامين كنند از زمانهاي بسيار قديم اين روش استفاده در طب سنتي وجود داشته است.

س-آيا مي‌توان مكمل‌ها را به دو نوع دارويي و گياهي تقسيم كرد ؟ بسياري از داروها يا منشا گياهي دارند يا همان ماده موثره گياه بعدها به صورت سنتز توليد شده است و در تركيب دارو وجود دارد.

مثلا ويتامين ث به عنوان يك دارو مي‌تواند به صورت يك مكمل غذايي به حساب آيد و منشا آن هم گياهي مي‌تواند باشد و هم شيميايي .

در گذشته‌هاي دور براي درمان اسكوربوت ( بيماري خاص دريانوردان ) كه به دليل عدم دسترسي به سبزيجات تازه در سفرهاي طولاني در ملوانان رخ مي‌داد ، از ليموي تازه كه حاوي ويتامين ث است استفاده مي‌كردند ولي حالا همين ويتامين ث به صورت سنتتيك نيز توليدمي شود .

س- مكمل‌ها روز به روز بيشتر مطرح ميشوند و در همه جا در دسترس هستند آيا مصرف آنها عوارضي ندارد؟
در چند دهه اخير به تدريج در كشورهاي توسعه يافته و بعدها در ساير كشورها و اخيرا با شتابي فزاينده در كشور خودمان مصرف مكمل‌ها رو به فزوني گذاشته است و حتي تبليغات گسترده‌اي توسط توليدكنندگان اين محصولات صورت ميگيرد.گاهي اين تبليغات با پشتوانه علمي مراكز تحقيقاتي صورت مي‌گيرد ولي هدف اصلي اغلب كسب درآمد بيشتر است.

به نظر من در زمينه ورود مكمل‌ها بهتر است شرايطي با نظر يك كميته علمي مد نظر قرارمي گرفت تا تنوع زياد و تبليغات به روش‌هاي متفاوت نتواند مصرف‌كننده را سرگردان و عوارض مصرف نابجا را افزايش دهد .

س- اگر با مواد غذايي ميتوان كليه نيازها را برطرف كرد مصرف مكمل‌ها چه ضرورتي دارد؟
علت اصلي توليد مكمل‌ها نياز انسان‌ها است و بخش عظيمي از مكمل‌هاي غذايي و دارويي با هدف كمك به ارتقا سلامت افراد تهيه مي‌شودو از اين نظر توليد اين محصولات خودارزش بالايي دارد.

مكمل‌هاي غذايي خصوصا در مناطق محروم كشورهاي فقير كه سوء تغذيه رواج دارد و در بحران‌ها مانند زلزله و سيل كه ممكن است مردم منطقه‌اي را براي مدتي در معرض خطر كمبودهاي تغذيه‌اي بگذارد ، بسيار حياتي و ارزشمندند.

علاوه بر اين با توجه به افزايش اميد به زندگي ، مكمل‌ها اگر درست مصرف شوند ، مي‌توانند تا حد زيادي به توانمندي بهتر افراد در سال‌هاي بعدي زندگي كمك كنند ، براي مثال در بسياري از كشورها مصرف مكمل كلسيم همراه با ويتامين دي ، بصورت همگاني توصيه ميشود نبايد فراموش كنيم كه تغذيه مناسب اصل است ولي اگر به دلايلي تغذيه ما نتواند نيازهاي مارا تامين كند مصرف مكمل‌ها ضروري و حياتي هستند.

س- عوارض بيشترمصرف مكمل‌ها چيست ؟
مكمل‌ها همانند داروها ، اگر درست و به جا مصرف نشوند عوارض خود را دارند.، در تجويز مكمل‌هايي كه بايد با نظر پزشك صورت گيرد ، منافع مكمل در مقابل ضرر و زيان احتمالي سنجيده مي‌شود و اگر منافع آن بيش از ضرر احتمالي باشد ، تجويز مي‌شود .

نكته مهمي كه بايد در نظر داشت ، اطمينان گروههاي پزشكي به منابع علمي فراواني است كه اين روزها خصوصا از طريق اينترنت به سرعت جهان را تحت تاثير قرار مي‌دهد ، گاهي اين تحقيقات كه ممكن است خود ساخته باشند ملاك تصميم‌گيري پزشك است . اعتبار سايت‌هاي اينترني بايد مورد توجه قرار گيرد هر فرد يا هر كمپاني مي‌تواند با استفاده از شبكه‌هاي وب سايتي را داير كند ويا اطلاعات را از طريق اينترنت براي مشتري ارسال كند اطلاعاتي كه ممكن است پايه علمي صحيح نداشته باشد و تنها براي فروش بيشتر محصول و كسب درآمد سامان دهي شده باشد، بنابراين منبع خبر بسيار مهم است و نبايد اين تصور شود كه هر چه از طريق سايت و اينترنت ارايه ميشود كاملا صحيح است ولي يك مكمل خوب هم بايد در جاي خود و با مقدار معين تجويز شود وگرنه ممكن است عوارض نامطلوبي بجا گذارد.

حتي ما در تعريف غذا ، دارو و سم ،مرز كاربردي داريم ، يعني يك ماده غذايي مثل زعفران مي‌تواند به عنوان يك خوش طعم‌كننده غذايي يا يك فرآورده با خواص مشخص دارويي مصرف شود ، همين زعفران اگر به مقدار زياد مصرف شود، ميتواند ايجاد مسموميت كند.بنابراين درتعاريف مكمل‌ها بايد به نوع استفاده توجه شود
س- مكمل‌هاي مورد تاييد نظام سلامت كشور كدامند در چه گروههاي سني مورد استفاده قرار
مي‌گيرند؟
مكمل‌هايي كه توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي در شبكه‌هاي بهداشتي درماني كشور براي سنين مختلف توصيه و تجويز ميشود توسط كميته هاي علمي كه به كمبودهاي تغذيه‌اي و عوارض ناشي از آن اشراف دارند توصيه ميگردداين مكمل‌ها اغلب تغذيه‌اي هستند و براي كمبودهاي تغذيه‌اي كاربرد دارند. مصرف بعضي از مكمل‌ها به دليل كمبود منطقه‌اي و يا جهاني توسط سازمان بهداشت جهاني نيز توصيه ميشود.

در كشور ما قطره ويتامين آد اولين مكملي است كه از ابتدايي‌ترين زمان حياط يعني از ‪ ۱۵‬روزگي تولد تجويز مي‌شود .نوزاد به هر دو ويتامين نياز مبرم دارد و حتي توليدكنندگان اين مكمل ،بر اساس نياز كودكان كشور و تعامل با بخش بهداشت اين مكمل‌ها فرموله توليد و عرضه مي‌كنند .

بعد از آن در شش ماهگي قطره يا شربت آهن همراه با غذاي كمكي براي كودك آغاز مي‌شود ، چون نياز به آهن با توجه به رشد كودك افزايش مي‌يابد و منابع غذايي نمي‌تواند اين نياز را تامين كند.

براي زنان باردار هم قرص آهن از پايان سه ماهگي تا سه ماه پس از زايمان تجويز مي‌شود. چون نياز به آهن در دوران بارداري نيز افزايش مي‌يابد .

مكمل آهن همچنين به صورت دز هفتگي براي دانش آموزان پايه راهنمايي و دبيرستان دخترانه به مدت سه ماه تجويز مي‌شود . اين برنامه پس از يك تحقيق زمان تصدي من در وزارت بهداشت كه اثر بخشي خوبي در زمينه افزايش ميزان فرتين سرم نشان داد به صورت برنامه كشوري آغاز شد و اكنون نيز در دست اجرا است .

مصرف قرص اسيد فوليك به مدت سه ماه قبل از شروع بارداري هم يك مكمل ياري است كه از اركان يك برنامه كشوري پيشگيري از تولد نوزاد با نقص لوله عصبي است .

فقر آهن و كم خوني ناشي از آن چنان عمومي است كه همه گروههاي سني به گونه اي نياز به مكمل‌هاي متفاوت دارند .مكمل‌ها معمولا كار تكميلي مي‌كنند و زماني براي پيشگيري مصرف ميشوند مكمل نام ميگيرند و وقتي در درمان بيماري به كار مي‌روند ديگر نام مكمل ندارند و دارو هستند.

س-آيا تجويز مكمل بايد تحت نظر پزشك باشد ؟
بله، مصرف خود سرانه مكمل‌ها درست نيست مگر در مواردي كه تحقيقات در مورد يك مكمل ، تبديل به يك برنامه كشوري مورد تاييد وزارت بهداشت شده باشد ، مثلا دختران در سنين ‪ ۱۲‬تا ‪ ۱۸‬سال و تا قبل از ازدواج مي‌توانند مكمل آهن را به صورت هفتگي استفاده كنند چون در اين سن به دليل قاعدگي هر ماه و خون از دست رفته احتمال ابتلا به كم خوني بالا است .

دادن مكمل ويتامين آ و دي به صورت قطره به كودكان از ‪ ۱۵‬روز بدو تولد ، چون دستور العمل كشوري دارد ، واجب است و كودك در صورت عدم دريافت ، ممكن است دچار سوء تغذيه و مشكلات بعدي آن شود .

استفاده از مكمل فوليك اسيد براي زنان به مدت سه ماه قبل از اينكه باردار شوند ضروري است و يك برنامه جهاني است.

ولي در زمينه استفاده از مكمل‌هايي كه برنامه كشوري ندارند، بهتر است با نظر پزشك مصرف شود.
يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 291]