اعتياد، از فرد تا جامعه

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: اعتياد، از فرد تا جامعه

آسيب‌ها- دكتر پرويز مظاهري:
اعتياد به مواد مخدر و سوء مصرف مواد، يكي از معضلات جامعه بشري است.

روند رو به ‌گسترش اعتياد بنيان‌هاي جوامع را در ابعاد گوناگون اقتصادي، اجتماعي، اخلاقي و فرهنگي تحت تاثير قرار مي‌دهد و آنها را از درون دچار فساد و تباهي مي‌كند و در نهايت به انحطاط مي‌كشاند.

با نگاهي واقع‌بينانه درمي‌يابيم كه سوء مصرف مواد افيوني از قرن‌ها پيش وجود داشته و اكنون نيز تقريبا كشوري وجود ندارد كه از گسترش آن در امان مانده باشد. در بسياري از كشورها، ضمن غيرقانوني‌شمردن مصرف مواد مخدر، قوانين مختلفي جهت مجازات معتادان وضع شده است.

همواره با تنوع شيوه‌هاي مبارزه، پديده اعتياد نيز متنوع شده و اين موجب عجز جامعه جهاني در كنترل آن شده است و به همين دليل ورودي‌هاي سيستم اعتياد (مبتلايان جديد) از خروجي‌هاي اين سيستم (افرادي كه موفق به ترك مي‌شوند) به مراتب بيشتر هستند.

طبق آمارهاي ارائه شده، در ايران حدود 5/1 ميليون معتاد وابسته به مواد و حدود 4 ميليون معتاد تفنني وجود دارد. اگر فرض كنيم هر فرد معتاد در طول عمرش حداقل يك نفر ديگر را گرفتار كند، احتمال آن مي‌رود كه تعداد معتادان و افراد در معرض اعتياد در آينده بسيار بيشتر از اين باشد.

اگر هر فرد معتاد به طور ميانگين داراي 4 نفر بستگان درجه يك باشد، حداقل 6ميليون نفر در معرض خطر گرايش به اعتياد و آثار سوء آن خواهند بود و اگر هر فرد معتاد روزانه حداقل 100 تومان صرف استعمال مواد مخدر كند، روزانه 5/1 ميليارد ريال ضرر مادي نصيب جامعه مي‌شود كه در سال رقمي نجومي خواهد شد.

متاسفانه گسترش سريع مواد مخدر بين جوانان و نوجوانان و گرايش روزافزون آنها به مصرف مواد تهديدي جدي براي جوامع بشري به حساب مي‌آيد.

تحقيقات نشان مي‌دهد كه هر قدر آشنايي با مواد و مصرف تفريحي در سنين پايين‌تر انجام گيرد،خطر ادامه رفتار مصرف و استفاده از مواد مختلف با افزايش سن بيشتر مي‌شود و طبيعتا اين امر رسيدن به يك زندگي سالم را براي آنها در بزرگسالي بسيار دشوار و حتي غيرممكن مي‌نمايد.

فقر اقتصادي و فرهنگي، بيكاري، مهاجرت و شهرنشيني بدون امكانات، روابط نامساعد خانوادگي و ازهم‌پاشيدگي خانواده و سياست‌هاي نامناسب جمعيتي از عواملي هستند كه به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم در امر گسترش اعتياد مؤثرند.

آمارها نشان‌دهنده اين هستند كه در حال حاضر در ايران بالغ بر 60 درصدكل زندانيان را كساني تشكيل مي‌دهند كه جرمشان در ارتباط با مواد مخدر بوده است و بقيه زندانيان نيز كم و بيش از مواد مخدر استفاده مي‌كرده‌اند.مبارزه با اعتياد از 3 بخش اصلي تشكيل مي‌شود: مبارزه با عرضه (توليد، توزيع، انتقال و مصرف)، درمان معتادان، كاهش تقاضا و كاهش آسيب.

در دوران قاجار، مصرف مواد از شكل انحصاري اشراف بيرون آمد و در ميان طبقات مختلف جامعه ايراني به‌صورت مصرف خوراكي يا تدخين رواج يافت. اولين بار در سال 1290، قانون تحديد ترياك تصويب شد.

در سال 1334 قانون منع كشت خشخاش از تصويب مجلس گذشت و وزارت بهداري مسئول امور معتادان شد. از سال 1290 تا 1358 بيش از 55 قانون، نظام‌نامه و مصوبه در ايران در خصوص مواد تصويب شد.

در سال 1347 ايران موفق‌ترين كشور در امر مبارزه با موادمخدر شناخته شد و مقام اول را در بين كشورهاي جهان كسب كرد.پس از پيروزي انقلاب اسلامي، در خردادماه 1359 سهميه ترياك معتادان مجاز لغو و مدت 6 ماه به عنوان ترك اعتياد براي آنها مهلت تعيين شد و از آن پس اعتياد جرم و معتاد مجرم شناخته شد.

همزمان با تصويب لايحه تشديد مجازات مرتكبين جرايم مواد مخدر، ستاد هماهنگي مبارزه با مواد مخدر به عنوان تنها متولي كاهش عرضه و تقاضا تاسيس شد.

تا سال 1367 اقدامات انجام شده براي حل مشكل اعتياد، منحصرا به فعاليت‌هاي مقابله با عرضه، اختصاص داشت. در سال 1367 و پس از پايان جنگ ايران و عراق، نهاد تازه تاسيس مجمع تشخيص مصلحت نظام، قانون جديد مبارزه با مواد مخدر را تصويب كرد.

تحقيقات نشان داده است بيش از 80 درصدمعتادان ايراني در محدوده سني 20 تا 45 سال قرار دارند و حدود 5درصد زير 20 سال هستند و 90 درصد ازمعتادان مرد هستند.

عليرغم اينكه بيش از نيمي از معتادان متاهل هستند ولي نسبت افراد مطلقه متاركه كرده و بيوه در معتادان بيش از جمعيت عمومي است. اعتياد در بي‌سوادان و كم‌سوادان بيشتر ديده مي‌شود. بيش از 20درصد ايشان بيكار هستند و مصرف‌كنندگان تزريقي جوان‌تر هستند.

به طور كلي، علل و عوامل موثر بر اعتياد را مي‌توان اينگونه فهرست كرد:

الف) عوامل فردي:

پايين‌بودن اعتماد به نفس، ابتلا به اختلالات رواني مثل اختلالات شخصيت، اختلالات جسمي مزمن مثل سرطان، كنجكاوي، عدم وجود يا پايين بودن اعتقادات مذهبي، كسب لذت ، پايين بودن آگاهي، مورد تنبيه يا تبعيض واقع‌شدن، معاشرين ناباب، ضريب هوشي پايين.

ب: عوامل اجتماعي:

در دسترس بودن مواد مخدر،مصرف مواد توسط افراد خانواده، طرد فرد از خانواده، روش هاي غلط تربيتي، پرجمعيتي خانواده، عدم وجود مراكز تفريحي و ورزشي، فقر فرهنگي و اقتصادي، مهاجرت ، بيكاري، بحران‌هاي اجتماعي مثل جنگ و زلزله.

براي پيشگيري از اعتياد بايد به مردم در مورد خطرات و مضرات مواد مخدر آگاهي داد و مهارت‌هاي زندگي‌ مثل مهارت تصميم‌گيري يا حل مسئله را به معتادان آموزش داد.

همچنين فعاليت‌هاي جايگزين را براي ارضاي نيازهاي رواني و اجتماعي معتادان تقويت كرد مثل افزايش مكان‌هاي تفريحي و ورزشي يا ايجاد شغل. ارتقاي زمينه‌هاي فرهنگي و اعتقادي و فراهم‌كردن امكانات درماني هم از ديگر عوامل پيشگيري هستند.

عوارض اعتياد نيز شامل عوارض خانوادگي، شغلي، اقتصادي و اجتماعي است:

1 - عوارض خانوادگي: از قبيل خشونت در خانواده مثل كودك‌آزاري و همسرآزاري، مشكلات تحصيلي، افسردگي و خودكشي فرزندان، جدايي و طلاق و كشمكش‌هاي مداوم. محدوديت در روابط سالم و معاشرت با بستگان، همكاران و همسايگان. بي‌كفايتي در سرپرستي خانواده.

2 - عوارض شغلي: از قبيل افت شديد عملكرد و موقعيت شغلي.

3 - عوارض اقتصادي: از قبيل خسارات ناشي از كاهش نيروي مولد و افزايش نيروي مصرف‌كننده جامعه.

4 - عوارض اجتماعي: از قبيل ضعف پايبندي به اصول اخلاقي و اعتقادي.

درمان اعتياد همانند ساير بيماري‌هاي مزمن، فرايندي تدريجي دارد و در طول دوره درمان ممكن است فرد مجددا به مصرف مواد ادامه دهد. بي‌توجهي به پديده عود و عدم توضيح آن براي بيمار و خانواده‌ وي، ممكن است موجب نااميدي آنها شود.

هدف از درمان، رسيدن به عملكرد قبلي بوده و شامل موارد زير است: زندگي‌كردن بدون مواد، ارتقاي عملكرد فردي، پيشگيري از عود و كاهش عوارض و آسيب.

روانپزشك و دبير انجمن روانپزشكان ايران

تاريخ درج: 8 تير 1387 ساعت 17:21 تاريخ تاييد: 8 تير 1387 ساعت 21:25 تاريخ به روز رساني: 8 تير 1387 ساعت 20:45
شنبه 8 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 690]