سرمشق امروز؛حفظ و بهينه‌سازي مصرف انرژي در ساختمان - عليرضا قهاري

واضح آرشیو وب فارسی:شبکه خبر: سرمشق امروز؛حفظ و بهينه‌سازي مصرف انرژي در ساختمان - عليرضا قهاري

اين سرمشق را آنقدر بنويسيم كه خطاي نسل ما و گذشتگانمان پاك شود. اين سرمشق زمانه ما است. امروز مي‌خواهم در جمع معماران و در قطب علمي فناوري معماري در مورد صنعت سبز يا فناوري نوين ساختمان صحبت كنم و نقش مهم معماران را در حفظ ميراث و منابع طبيعي كشور يادآور شوم، مقوله‌اي كه كمتر كسي است كه به اهميت آن در سرنوشت آينده ميهن معترف نباشد. لذا نه تنها به راهكارهاي حفظ اين ميراث بي‌بديل توجه نمي‌شود، بلكه به‌طرز باورنكردني و تعجب‌برانگيزي در اسراف آن همگان سعي بليغ دارند.

سال آينده مبلغ 9 / 58 ميليارد دلا‌ر به عنوان يارانه مصرف انرژي در كشور پرداخت خواهد شد كه از اين مقدار بالغ ‌بر 5/23 ميليارد دلا‌ر يارانه به بخش ساختمان و صنايع وابسته به آن تعلق مي‌گيرد. اينجا است كه موضوع انرژي و ساختمان به عنوان يكي از عناصر و راهبردهاي موثر در توسعه پايدار كشور مورد توجه است. ايران از جمله كشورهايي است كه بيشترين سرانه مصرف انرژي را در جهان دارند كه البته مايه افتخار نيست، زيرا همين ميزان انرژي مي‌تواند در گردش چرخ‌هاي اقتصادي كشور نقش موثر و سازنده‌اي را ايفا كند. آيا نسل امروز براي خود اين حق را قائل است كه اين چنين به بدنه اقتصاد كشور، محيط زيست و حيات نسل‌هاي آينده آسيب وارد كند؟ براساس آمار موجود بين 40 تا 45 درصد انرژي كه در كشور مصرف مي‌شود، مربوط به واحدهاي مسكوني، اداري و خدماتي است. بخش اعظم انرژي در خدمت مسكن است و متوليان ساخت و ساز در كشور بيشترين مسووليت را در جهت بهبود وضعيت و استاندارد كردن مصالح و به روز كردن سيستم‌هاي ساختماني دارند. استفاده از فناوري‌هايي كه بالا‌ترين كارايي را در حفظ انرژي و منابع طبيعي داشته باشند، مي‌بايست مورد حمايت قرار گيرد. به نظر مي‌رسد با روش‌هاي سنتي ساخت‌وساز تقريبا اين كار غير ممكن است. رشد جمعيت كشور و نياز به سالا‌نه 5/1 ميليون واحد مسكوني عرصه ساخت‌وساز كشور را از محدوده تفكر سنتي خارج كرده و نيازهاي خود را مي‌طلبد. با روش‌هاي سنتي، اگر هم امكان صرفه‌جويي در كاربرد انرژي وجود داشته باشد، مبالغي را به هزينه ساخت اضافه خواهد كرد كه قابل توجيه نيست. به‌عنوان مثال چنانچه بخواهيم ديواره‌هاي بيروني و داخلي يك واحد مسكوني را ايزوله كنيم كه معمولا‌ نمي‌كنند، بايد هزينه‌اي اضافه بپردازيم، حال آنكه در ساخت‌وساز صنعتي كاربرد مصالح استاندارد اين مهم قبلا‌ امكان‌پذير شده است. مواد لا‌زم در جلوگيري از تبادل حرارت در لا‌يه‌هاي مصالح پيش‌بيني شده و به نوعي صرفه‌جويي پيش از اجرا انجام گرفته است. اگر ما بتوانيم در ساخت‌وساز صنعتي به رقمي حدود 30 درصد در صرفه‌جويي انرژي دست پيدا كنيم (كه دور از واقعيت هم نيست) در واقع به درصد بالا‌يي از پيشرفت صنعت كشور از اين طريق كمك كرده‌ايم و چنانچه اين ميزان را در 45 درصد انرژي مصرفي واحدهاي مسكوني ضرب كنيم، به تواني فوق‌العاده دست يافته‌ايم.

صرفه اقتصادي

اين مطلب يكي از محاسن استفاده از ساخت‌وساز صنعتي است كه معمولا‌ به آن توجهي نمي‌شود. ما در مقايسه قيمت ساختمان‌هاي سنتي و صنعتي تنها مصالح را در نظر مي‌گيريم و اين نكته كه بعدها در اقتصاد كشور چه نقشي ايفا خواهد كرد، معمولا‌ شناخته‌شده نيست. كشورهايي كه به دليل كمبود منابع انرژي، هزينه تحصيل آنها زياد است، به دنبال راه‌هايي هستند تا مصرف انرژي را پايين و پايين‌تر بياورند، اما در كشور ما نفت و گاز، انرژي‌هاي ارزاني محسوب مي‌شوند و ما مي‌توانيم به جاي استفاده از آنها در گرم كردن يا سرد كردن خانه‌ها، در صنايع كشور و جهت پيشرفت جامعه آن را مورد مصرف قرار دهيم. امسال ديديم كه به علت مصرف بالا‌ي انرژي به‌ويژه مصرف گاز، چگونه مديريت جامعه و حتي وفاق ملي دچار اختلا‌ل شد و مردم استان‌هاي غرب و شمال كشور به نفع مردم پايتخت‌نشين دچار مشكل و معضل شدند. علا‌وه‌بر اين، با قطع گاز صنايع و كارخانه‌ها براي حفظ رفاه مردم پايتخت خسارت اقتصادي بسياري به كشور وارد شد و درآمد مالي كاهش يافت. در كشور 70 ميليوني ما، ساختمان‌هاي انگشت‌شماري هستند كه مجهز به عايق حرارتي‌اند يا از مصالح استاندارد ساختماني برخوردارند. كمتر از يك درصد ساخت‌وسازها در كشور ما به روش صنعتي انجام شود و در ميليون‌ها ساختماني كه به روش سنتي ساخته شده و مي‌شوند ديواره‌هاي خارجي تنها بازدارنده باد و باران‌ هستند. حفظ حرارت يا برودت در اين بناها با سوخت فراوان گاز، برق و ساير منابع انرژي امكان‌پذير است. ‌

نقش معماران در اين نبرد سرنوشت‌ساز چيست؟

ساختمان‌ها بارزترين مصرف‌كنندگان انرژي و مصالح هستند و مقوله انرژي در ساختمان نقش مهمي در پايداري سكونتگاه‌ها دارد. امروزه چالش‌هاي پيش‌روي معماران عبارتند از طراحي و اعتلا‌ي ساختمان‌هايي با انرژي‌بري پايين، به طريقي كه هم به لحاظ هزينه كارآمد باشد و هم به لحاظ زيست محيطي كمترين آسيب را به منابع طبيعي و محيط پيرامون داشته باشد. سال‌ها است معماري با انرژي پايين و با استفاده از سيستم‌هاي غيرفعال را در صنعتي كردن ساختمان و استفاده از مصالح ساختماني كه روي آنها پروسه‌هاي لا‌زم و فناوري انجام گرفته است، به كار مي‌گيرند. در ايران نيز به‌ويژه پس از حادثه زلزله بم (كه تغييرات اساسي در نگرش ساخت‌وساز سنتي به صنعتي را باعث شد)، اين مقوله هم مورد توجه قرار گرفت، لذا به دليل وجود منابع انرژي فراوان و ارزان از يك طرف و هزينه بالا‌ي پژوهش و تحقيق در ساخت سيستم‌هاي نوين ساختماني و استفاده از مصالح استاندارد از طرف ديگر كمافي‌السابق اين مساله مغفول مانده است. از طرفي مصرف سرانه انرژي در سكونت‌گاه‌هاي شهري و كمتر از آن در روستاها، در دهه‌هاي گذشته به خاطر ارتقاي سطح زندگي و معيارهاي آن و تغيير در فعاليت‌هاي اقتصادي به سرعت افزايش يافته است. عقيده بر اين است كه پتانسيل صرفه‌جويي در مصرف انرژي در ساختمان‌ها زياد است.

عوامل مانع مصرف بهينه انرژي

آيا عواملي خواسته يا ناخواسته مانع از مصرف بهينه‌انرژي در كشور هستند؟ اين عوامل چه مصرف‌كنندگان، چه متخصصان و چه متوليان در كدام صف قرار دارند؟ فاكتورهاي اصلي در ممانعت از حفظ منابع انرژي و اسراف آن كدام هستند؟ آگاهي پايين محيطي مردم، بهاي ارزان انرژي، تقسيم بهره بين توسعه‌دهندگان و اجاره‌دارها، روزمرگي و تمايل به سرمايه‌گذاري كوتاه‌مدت، فقدان برنامه جامع براي ساماندهي مصرف انرژي، موانع قانوني و نهادي و بالا‌تر از همه مخالفتي كه در اقشار گوناگون اعم از مسوولا‌ن، سازندگان و بهره‌برداران با هر پديده جديد و ناآشنا وجود دارد، از موانع مصرف بهينه انرژي هستند. نقل كنم از حضرت علي(ع) و اينكه مردم دشمن چيزي هستند كه نمي‌دانند؛ البته اين مختص مردم كشور ما است. مسوولا‌ن و مردم خواهند پذيرفت كه ساختمان‌هايي با انرژي پايين، عناصري مهم و حياتي براي كاركرد محيط هستند. اين البته با افزايش سطح آگاهي عموم و آموزش توسط طراحان و متخصصان فناوري‌هاي نوين ساختمان امكان‌پذير است. با در نظر گرفتن شرايط اقتصادي و اجتماعي، مهم است بدانيم راه‌‌حل‌هاي مربوط به مسائل انرژي، صرفا با به‌كارگيري تكنولوژي‌هاي جديد و تدوين آيين‌نامه‌هاي موضوعه عملي نمي‌شود، بلكه عزم ملي لا‌زم است و اعتقاد به راهي كه بايد رفت. در بسياري از كشورها، موضوع صرفه‌جويي در مصرف انرژي در ساختمان به صورت گسترده و با برنامه‌ريزي‌هاي پويا از طريق بهبود ساخت و استفاده از فناوري‌هاي نوين چه در سيستم‌هاي ساختماني و چه استفاده از مصالح استاندارد و طراحي مناسب كالبدي، به طور مستمر مورد بررسي است. در اين جوامع قوانين و استانداردهاي وضع شده با كمك سيستم‌هاي اجرايي و مديريت صحيح نتايج مثبتي به بار آورده است. در خاتمه اشاره كنم به اينكه اصطلا‌ح انرژي پايين اغلب به روشني تعريف نشده است. اين موضوع ممكن است به اين معنا باشد كه ما به انرژي صفر براي يك خانه يا مصرف انرژي از يك ساختمان اداري نياز داشته باشيم. هدف اصلي طرح‌هاي معمولا‌ اين است كه بتوانيم مقدار انرژي مصرف شده از خارج نظير برق، نفت و گاز را به حداقل برسانيم، ولي در بعضي از مواقع، هدف ممكن است بر روي ارزش انرژي يا يك شكل خاص از انرژي كه در ساختمان به كار گرفته مي‌شود، متمركز گردد. عدم تطبيق دقيق بين فرم و كاركرد در طراحي معماري، همچنين تحليل كمي، كاربرد انرژي در ساختمان را با مشكلا‌تي مواجه مي‌سازد؛ معذالك عقيده بر اين است كه ساختمان‌هاي با كيفيت عالي كه به صورت معناداري مصرف انرژي پاييني دارند را مي‌توان از طريق طراحي مناسب و به‌كارگيري موثر تكنولوژي با كيفيت انرژي مطلوب به دست آورد. در يك حالت ايده‌آل، ساختمان‌ها مي‌توانند توليدكننده انرژي باشند تا مصرف‌كننده انرژي. به اين تئوري، گفته مي‌شود كه عبارت است از نياز درون‌داد انرژي براي استخراج، انتقال و ساخت مواد ساختماني به اضافه انرژي مصرف شده در فرآيند ساخت. اين امر بيانگر سيكل حياتي كاربرد انرژي مواد ساختماني يا سيستم‌هاي نوين ساختماني است و مي‌تواند براي كمك به تعيين تصميمات طراحي سيستم و يا انتخاب مواد به كارگرفته شود. در حال حاضر، حوزه تحليل به طور كلي هنوز از علا‌ئق علمي به حساب مي‌آيد و كسب داده‌هاي قابل اعتماد براي اين فرضيه بسيار مشكل است. تحقيقات مربوط به ساختمان در بعضي از كشورها، نشان داده است كه انرژي عملياتي اغلب نمايانگر بزرگ‌ترين مؤلفه كاربرد سيكل انرژي است. معماران ايراني مي‌توانند با ورود به عرصه طراحي سيستم‌هاي نوين ساختماني و شناخت مصالحي كه بنابر اقليم و زيستگاه‌هاي متنوع حياتي كشور بررسي و تجربه مي‌شوند، در آينده‌اي نه چندان دور به جايگاه اين تئوري‌ها و نظاير آن نزديك و نزديك‌تر شوند. صنعت سبز در ايران امروز نياز به حضور معماران دارد.

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
جمعه 7 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: شبکه خبر]

[مشاهده در: www.irinn.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 291]