رسانه هاي صلح مرهمي بر زخم هاي جنگ

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: رسانه هاي صلح مرهمي بر زخم هاي جنگ
علي شاكربوي بادام تلخ وقتي با درد تاول بزرگ و زرد ناشي از بمب هاي شيميايي جمع مي شود و نفس بالا نمي آيد ديگر فرقي نمي كند كه تا به حال چند قطعنامه در محكوميت استفاده از بمب هاي شيميايي از نيمه قرن 19 به تصويب رسيده است. مهم اين است كه بمبي داغ از آسمان چكه مي كند و اكسيژن تلخي از ريه ها دريغ مي شود، اما هيچ مجرايي نيست كه از اين فاجعه خبر دهد. حتي راديوي كوچكي هم آژير خطر نمي كشد. در ميان بي توجهي جامعه جهاني و همچنين شكل گيري انديشه بديهي بودن جنگ باعث مي شود تا اگر هم خبري از اين فاجعه منتشر شود، مخاطبان با خود بگويند «خب، جنگ است ديگر،»جنگ از هنگام تكوين جهان با شكل هاي گوناگون بين انسان ها، جوامع اوليه و جوامع متمدن با تمدن هاي پيچيده تر هزاران بار اتفاق افتاده و در پايان هر جنگ پيمان صلح سياسي منعقد شده است ولي باز هم جنگ تكرار و در پايان، پيمان صلح بسته شده است. اگر زماني جنگ هاي با شمشير و نيزه در دنيا فقط محدود به سرزميني خاص مي شد و تو مجبور بودي با دشمن نفس به نفس و تن به تن بجنگي، اما حالا ما به جنگً تصويرً ارائه شده از دشمن مي رويم؛ اين يعني شكل گيري ستيزه از راه رسانه .امروز آدم ها، نه با كردار زشت «ديگري»، بلكه با تصوير ارائه شده از اوست كه مي جنگند؛ چون حالا به قول بودريار اين تصاوير است كه جاي واقعيت را گرفته و ميان واقعيت و وانمايي آن تفاوتي نيست. انسان ها درحوزه «مافوق واقع» به سر مي برند، ديگر نمي توان از اصل و معنا و ساختار نهفته سخن گفت. شايد بودريار راست بگويد كه هيچ واقعيتي در پس ظواهر نيست. بنابراين «وانمايي تصوير» همان «واقعيت» است. وانمايي اين نوع واقعيت، كاري كسي جز رسانه نيست. بنابراين واقعيت هاي تلخي چون جنگ نيز مجبورند از صافي رسانه رد شوند تا به ما برسند. در اين ميان رسانه از آنجايي كه مي تواند آلت دست قدرت و گفتمان ناشي از آن قرار بگيرد، مي تواند به نوعي به بازتوليد تضادها بپردازد. اين وجه از رسانه ، متاسفانه آن قدر تلخ عمل كرده كه مناديان صلح در دنيا دل خوشي از آن ندارند چرا كه رسانه ها در دنياي حاضر تبديل به وسيله بازتوليد قدرت هايي شده اند؛ قدرت هايي كه منافع پنهان آنها در ادامه كشمكش ها و جنگ هاست. اما همين قدرت رسانه مي تواند برجسته سازي را از امور مربوط به جنگ به ارزش هاي صلح هدايت كند. آن زمان است كه اتفاقات تلخي چون فاجعه شيميايي سردشت مي تواند با برجسته شدن رسانه يي موجي از تنفر نسبت به جنگ بيافريند؛ اين يعني شكل گيري نوعي «روزنامه نگاري صلح» (Peace Journalism).روزنامه نگاري صلح، نوعي روزنامه نگاري مبتني بر اخلاق رسانه يي است كه مي كوشد تا آنجا كه ممكن است از طريق ادراكي كردن خبر، تقويت انسان هاي خاموش و جست و جوي زمينه هاي مشتركي كه به جاي تفكيك جوامع انساني آنها را وحدت و انسجام مي بخشد، مناقشات را از كانال هاي خشونت آميزشان به اشكال سازنده تبديل كند.روزنامه نگاران بايد در گزارشگري صلح با استفاده از هنر روزنامه نگاري، همچون توصيف صحنه هاي غير انساني و فجايعي كه جنگ سر انسان ها آورده، استفاده از منابع متنوع، افشاي ماهيت جنگ طلبان و ميدان دادن به اظهارنظر مخالفان جنگ، جذابيت و تاثيرگذاري اين قبيل گزارش ها را ارتقا دهند. گزارشگري صلح، نوعي فرهنگ، اخلاق و سنت رسانه يي است كه به جاي گرايش به بازنمود خصومت، خشونت، اختلاف و پراكندگي به انعكاس تفاهم و صلح انسجام و وحدت در جوامع انساني علاقه دارد.گرايش به عينيت در روزنامه نگاري غرب سبب شده تا روزنامه نگاران به هنگام گزارش جنگ، از توصيف رنج هاي عميق قربانيان جنگ- براي اجتناب از ذهني گرايي- خودداري كنند. آنها براي رعايت استانداردهاي اجتماعي از ارائه صحنه هاي فجيع، غيراخلاقي و صحنه هاي بي رحمانه جنگ خودداري كرده و جنگ را تبديل به منظره هاي قابل تحمل مي كنند. در همين راستا اعتبار قائل شدن براي منابع رسمي و اعتماد به آنان به عنوان راهي براي دستيابي به عينيت نيز يكي از دام هايي است كه سبب مي شود، رسانه ها بخشي از ابزارهاي اقتدار سياستمداران شوند. در واقع «ارزش صلح» را به اين دليل مي توان به ارزش هاي خبري موجود افزود كه گزارشگري صلح در پي شناسايي و كشف همه عوامل درگيري و خشونت و خارج كردن آنها از دستور كار رسانه يي و بازكردن فضا براي گفت و گو درباره صلح است.اما آيا در اين نوع روزنامه نگاري بايد هر دو طرف مناقشه را به صلح دعوت كرد؟ با اين حساب پس تكليف جنگ هايي كه از يك طرف تحميل مي شود، چيست؟ روشنفكران در درجه اول منادي صلح مثبت هستند و تنها به محكوم كردن اخلاقي جنگ نمي پردازند. مثلاً جنگ ويتنامي ها عليه امريكايي هاي مهاجم را محكوم نمي كنند. بنابراين آنها در مرحله بعد، مدافع «صلح عادلانه» هستند. يعني در صورت غيرعادلانه بودن صلح، آنها از تجويز جنگ عادلانه ابايي ندارند.صلح آرماني در مفهوم كلي و غيرعادلانه آن، يعني عدم رعايت حق ضعفا و مظلومان از آرمان هاي روشنفكراني محسوب مي شود كه سارتر از آنها به عنوان روشنفكران قلابي ياد مي كند. «ژان پل سارتر» اين دسته از روشنفكران را موجوداتي خودفروخته مي داند. به نظر سارتر در دستگاه فكري روشنفكران قلابي سخن از اين است كه صلح كلي بر سراسر جهان حاكم شود. در اين طرز تلقي روشنفكر موجودي صرفاً آرمان گراست كه جنگ را از نظر اخلاقي محكوم مي كند. چه از جانب امريكاييان مهاجم در ويتنام باشد و چه از سوي ويتنامي هاي مدافع در سرزمين هاي خود. اين چنين صلحي متاركه جنگ به نام عدالت و ستاندن حق ستمديدگان نيست، بلكه صلحي تحريف شده و يك جانبه گرايانه است. چنين صلحي حتي صلح به مفهوم سلبي و حداقلي آن يعني «صلح منفي» هم نيست بلكه چيزي است به مراتب پست تر و نازل تر از آن. خبرگزاري ها و رسانه ها نيز مي توانند مثل روشنفكران حقيقي عمل كنند. به طوري كه مي توانند با انتشار اخبار و تحليل ها، افكار عمومي جهاني و سياستگذاران بين المللي را به طور دائم به سمتي سوق دهند كه جهان به رغم وجود زمينه ها، هرگز به سمت جنگ نرود يا حداقل هرگز به مرز اقدام و مبادرت به جنگ نرسد.
جمعه 7 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 170]