شوق بزرگنمايي، دقت و مسئوليت را از بين مي‌برد

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: شوق بزرگنمايي، دقت و مسئوليت را از بين مي‌برد

روزنامه‌نگاري- سپيده سمائي:
«براي اولين بار در خاور‌ميانه، خودرويي با كاهش ۹۰ درصدي آلودگي هوا در ايران طراحي شد.» خبر كوتاه بود، اما عجيب

كاهش آلودگي هوا آن‌هم به ميزان ۹۰ درصد و توسط يك تيم دانشجويي دور از ذهن به‌نظر مي‌رسيد، اما ظاهرا اين مسئله زياد مهم نبود و ذكر عبارت «براي اولين بار» در خبر كفايت مي‌كرد براي آنكه اين خبر بدون توجه به صحت و سقمش در زماني كوتاه در تمام خبرگزاري‌ها و بسياري از بخش‌هاي خبري منتشر شود.

ماجرا به اينجا ختم نشد. حالا يكي از كساني كه اين خبر كذب را در اختيار رسانه‌ها قرار داده با افتخار در وبلاگش از چگونگي توليد خبري كه ملتي را سر‌كار گذاشته، مي‌گويد: «يه روز معمولي معمولي توي يه اتاق توي دانشگاه صنعتي اصفهان، چند تا دانشجوي مكانيك تصميم مي‌گيرن يه خورده بخندن، توي گوگل سرچ مي‌كنن: film+formula car+design و چند تا فيلم دانلود مي‌كنن كه نحوه‌ كار يه خودروي مسابقه‌اي رو نشون ميده. بعدش ميرن توي نرم افزار Catia و يه ماشيني شبيه ماشين فرمول مي‌كشن. يكي هم مياد اين ماشين سه بعدي كشيده شده توي اين نرم افزار رو مي‌چرخونه و ازش فيلم درست مي‌كنه و....»

و اين تازه اول ماجراست. اين دوستان با‌نمك تصميم مي‌گيرند ماجرا را رسانه‌اي كنند و با صدا و سيماي مركز اصفهان تماس مي‌گيرند.

دوستان خبرنگار ما هم بدون كمترين تحقيق يا حتي تماس با يكي از مسئولان و اساتيد دانشگاه، مستقيما به دفتر گروه مراجعه مي‌كنند و خبري از اين موفقيت علمي بي‌نظير جوانان ايراني تهيه مي‌كنند كه در كمتر از ۲۴ ساعت روي خروجي بسياري از خبرگزاري‌ها قرار مي‌گيرد و توسط بعضي روزنامه‌ها و بخش‌هاي خبري صدا‌ و سيما در جامعه منتشر مي‌شود.

مواجهه غير‌علمي با اخبار علمي

كشف راز حلقه‌هاي اتمي انيشتين توسط يك دختر ايراني شايد فاجعه‌بار‌ترين خبر علمي است كه در سال‌هاي اخير از سوي رسانه‌هاي ايراني منتشر شده و بي‌دقتي خبرنگاران در پوشش دادن اخبار علمي را به رخ كشيده است.

اما به‌نظر مي‌رسد اين رشته سر دراز دارد. پخش خبر سرمايه‌گذاري گوگل در ايران كه اندكي پس از پخش، معلوم شد كه تنها يك دروغ سيزده بوده است و اين مورد اخير، نمونه‌هاي ديگري از اين بي‌دقتي‌ها به شمار مي‌روند؛

بي‌دقتي‌هايي كه درصورت تكرار نه تنها آبروي حرفه‌‌اي خبرنگاران را مخدوش مي‌كند بلكه بي‌اعتمادي مخاطبان رسانه‌ها در مورد تمام دستاورد‌هاي علمي جوانان ايران را به‌دنبال خواهد داشت.

بسياري از كارشناسان معتقدند با وجود اينكه روزنامه‌نگاري تخصصي در سال‌هاي اخير در اكثر حوزه‌ها مانند اقتصاد، ورزش، سياست و غيره شكل گرفته و خبرنگاران توانمندي نيز در اين حوزه‌ها تربيت شده‌اند، اما در حوزه‌ دانش و فناوري هنوز در اين زمينه دچار مشكل هستيم.

دكتر علي‌اصغر كيا، مدرس ارتباطات با بيان اينكه تحليل و بيان جزئيات اخبار علمي در حيطه‌ وظايف رسانه‌هاي تخصصي اين بخش است، به ايسنا مي‌گويد: نگاه اغلب رسانه‌هاي عمومي به بخش‌هاي علمي، نگاه خبري بوده و كمتر به جنبه‌هاي تحليلي و تشريحي پرداخته مي‌شود؛

چرا كه ارائه و انتشار مقالات، گزارش‌ها و گفت‌وگوهاي تحليلي معمولا از رسانه‌هاي تخصصي انتظار مي‌رود.

اظهارات اين استاد دانشگاه درحالي است كه در برخي مواقع استفاده از منابع خبري غير‌معتبر و غير‌قابل استناد در آگاهي‌دهي به مخاطبان مشكل‌ساز مي‌شود و مباحث علمي را به موضوعاتي ساده‌‌‌‌انگارانه نزد مخاطبان تبديل مي‌كند.

دكتر منصور وصالي، عضو هيات علمي دانشگاه نيز در اين زمينه مي‌گويد: رسانه‌ها بايد ضمن استفاده از اظهارنظر كارشناسان، از نقد آنها نسبت به مطالب خود استقبال كرده و به اشتباهات صورت گرفته اعتراف كنند تا بدين شكل، از كج‌فهمي مخاطبان جلوگيري شود.

وي با اشاره به اينكه كم‌توجهي در استفاده از منابع قابل استناد، در رسانه‌هاي عمومي بيشتر اتفاق مي‌افتد، ادامه مي‌دهد: استناد به اظهارنظرهاي افراد فاقد صلاحيت علمي، در اين دسته از رسانه‌ها باعث شده است كه مباحث علمي به موضوعاتي ساده‌انگارانه نزد مخاطبان تبديل شود و حتي در برخي موارد سردرگمي مخاطبان را در پي داشته باشد.

ما اولين هستيم!

گرايش روزنامه‌ها به ايجاد صفحات و ستون‌هاي ثابت علمي، ايجاد و گسترش بخش‌هاي خبري مستقل علمي - پژوهشي در راديو و تلويزيون و پر رنگ شدن جايگاه اخبار علمي داخلي و خارجي در خبرگزاري‌ها، صفحات اول روزنامه‌ها و بخش‌هاي اصلي خبري صدا و سيما نمودهايي از رويكرد جدي‌تر رسانه‌ها به انعكاس اخبار علمي- پژوهشي است.

دكتر منصوري، عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي شريف با بيان اين مطلب، بزرگنمايي موفقيت‌هاي علمي را يكي از آفات اخبار علمي عنوان مي‌كند: «از جمله آسيب‌هاي فعاليت‌هاي رسانه‌اي در اين حوزه كه متأسفانه به‌خصوص در ماه‌هاي اخير شاهد آن هستيم، رويكردهاي برخي به بزرگنمايي خبر برخي موفقيت‌هاي علمي، از جمله اعلام دستاوردهاي طرح‌هاي پژوهشي آزمايشگاهي و در مقياس بسيار محدود به‌عنوان يك محصول آماده ارائه به مصرف‌كنندگان و نيز استفاده مبالغه‌آميز از عناويني چون «براي نخستين بار»، «براي اولين بار» و... و درج اخبار دستاوردهاي علمي- پژوهشي مكررا اعلام شده در ماه‌ها و حتي ساليان پيش، با رنگ و لعابي جديد است. در اين راستاست كه مي‌بينيم مثلا خبر ساخت يك دستگاه كه بيش از 3سال پيش در رسانه‌ها منتشر شده، مجددا به‌عنوان خبر تازه «ساخت اولين.... خاورميانه در ايران» در صدر برخي اخبار مي‌نشيند»

البته مقابله با اين آفت، علاوه بر دقت‌نظر بيشتر اصحاب رسانه، مطمئنا مستلزم توجه بيشتر مسئولان بلند‌پايه علمي كشور است. همچنان‌كه روابط عمومي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ‌چند روز پيش، از تدوين دستور‌العملي براي نظام‌مند كردن اعلام نتايج نخستين‌هاي عرصه پزشكي خبر داد.

به اين ترتيب، وزارت بهداشت، هر نوع اعلام عمومي فعاليت‌هاي درماني، پژوهشي‌، توليد داروها يا تجهيزات پزشكي، اختراعات و اكتشافات علوم پزشكي داخل كشور را مشمول دستور‌العملي خاص كرده است و درصورت اعلام پژوهشي بدون رعايت موازين توسط شخصيت حقيقي و يا حقوقي، مجموعه‌ها‌ي نظارتي ملزم به برخورد قانوني با آنها و همچنين تنوير افكار عمومي درباره انعكاس اخبار غيرواقعي شده‌اند.

شايد با اجرايي شدن اين دستور‌العمل و دستور‌العمل‌هاي مشابه از سوي وزارت علوم، شاهد دقت بيشتر در انتشار اخبار علمي باشيم و از اين پس دوستان نابغه ما براي پر كردن اوقات فراغت خود راه‌هايي بهتر از سر كار گذاشتن ملت پيدا كنند.

تاريخ درج: 7 تير 1387 ساعت 19:37 تاريخ تاييد: 7 تير 1387 ساعت 21:23 تاريخ به روز رساني: 8 تير 1387 ساعت 00:23
جمعه 7 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 199]