تحليلي بر روند تفسيرنويسي فقهي در دوره صفوي در آخرين شماره «صحيفه مبين»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: تحليلي بر روند تفسيرنويسي فقهي در دوره صفوي در آخرين شماره «صحيفه مبين»
گروه انديشه: مقاله «تحليلي بر روند تفسيرنويسي فقهي در دوره صفوي»، نوشته دكتر «احمد اميري» در آخرين شماره فصل‌نامه «صحيفه مبين» منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، نگارش تفاسير آيات احكام مطابق فقه شيعي كه از سده 2 قمري آغاز شد، با قدرت يافتن صفويان در ايران به صورتي بي‌سابقه گسترش يافت. مؤلف در اين مقاله به تحليل تأثير فضاي سياسي، شرايط و نيازهاي اجتماعي عصر صفوي در رشد كمي و ويژگي‌هاي تفسيرنويسي فقهي عهد مذكور پرداخته است.

رسميت يافتن مذهب تشيع در ايران به وسيله صفويان از اوايل سده 10 قمري و احساس نياز حاكمان به وجود قوانين مدون علمي بر اساس فقه شيعه، باعث دعوت از عالمان شيعي خارج از ايران به ويژه «جبل عامل» لبنان شد. حضور و تأثير فقهاي مهاجر موجب پرور ش فقهاي مفسر به ويژه در نيمه دوم روزگار صفوي شد.

مطالعه سير كمي تفسيرنويسي فقهي روشن ساخت كه رويكرد بسيار ضعيف به تفسير آيات احكام در آغاز حكومت صفويان، به تدريج شدت پيدا كرده و در يك‌صد سال آخر عهد صفوي در اوج بوده است. هم‌زماني گسترش اخباري‌گري با اوج‌گيري تفسيرنويسي فقهي در مدت زمان ياد شده بيان‌گر وجود ارتباطي مستقيم ميان اين دو پديده معرفتي ـ ديني است. به گونه‌اي كه تفاسير فقهي اين دوره رنگ و بوي روايي يافته و مي‌توان آن‌ها را شاخه‌اي از تفسير نقلي دانست.

مؤلف اين جستار معتقد است با اين‌كه قرآن كريم خود امري ثابت است ولي فهم و تفسير آيات آن مي‌تواند با توجه به عوامل گوناگون از جمله دانش‌ها و علائق مفسر، معرفت‌هاي بروني ديني عصر تفسير و نيز شرايط اجتماعي و سياسي عصر مفسر از نظر كمي و كيفي دچار تحول شود. يكي از شواهد صدق اين مدعا مطالعه تطبيقي شرايط اجتماعي و سياسي عصر صفويه و تفسيرنويسي فقهي در اين دوره است.

تحقيق حاضر روشن مي‌‌كند كه با تشكيل دولت شيعي در ايران و رسميت‌يافتن مذهب مذكور در اين كشور و نياز به قوانين مدون مطابق اين مذهب، ايران كانون فقيهان مفسر شيعي از جمله فقيهان مهاجر شده است و با توجه به نياز جامعه و حمايت قدرت سياسي حاكم از فقيهان آثار فقهي تفسيري از جمله تفاسير فقهي متعددي نگاشته شده‌اند كه از نظر كميت نسبت به دوره‌هاي تاريخي قبل از خود، رشد چشم‌گيري داشته است.

هم‌چنين اين تحقيق نشان داده است كه با گسترش تفكر اخباري كه علاوه بر مباني معرفت‌شناختي خود، ارتباطي با قدرت سياسي حاكم و شرايط اجتماعي آن عصر داشته است، تفاسير فقهي هم نقلي و روايي شده‌اند و نيز با توجه به شرايط و نياز اجتماعي به برخي از موضوعات، سوره‌ها و آيات توجه ويژه شده و به تفسير آن‌ها پرداخته شده است.

مؤلف معتقد است، در هر دوره‌اي از تاريخ ممكن است يك موضوع ديني يا علمي خاص، ناگهان مورد عنايت عالمان و محققان قرار گيرد و در شرايط زماني و مكاني ويژه، در مدت كوتاهي رساله‌هاي متعدد درباره آن نوشته شود كه نشان‌گر وجود حساسيتي اجتماعي، سياسي و يا ديني در آن موضوع است.

وي مي‌نويسد: بررسي مسائل فكري و فرهنگي عهد صفوي نشان مي‌دهد كه در اين دوره تاريخي موضوعاتي اهميتي خاص يافته و در مورد آن‌ها رساله‌ها و كتاب‌هاي متعدد نگاشته شده است كه از جمله آن موضوعات مي‌توان به امر به معروف و نهي از منكر، سيادت نوروز، تفسير و تبيين احكام فقهي، موضوعاتي چون طهارت خمر، ذبايح اهل كتاب، جوائز سلطان، خراج، خمس و نماز جمعه اشاره كرد.

آخرين شماره از فصل‌نامه «صحيفه مبين» به صاحب امتيازي معاونت فرهنگي دانشگاه آزاد اسلامي، مدير مسئولي دكتر «محمدمهدي مظاهري» و سر دبيري دكتر «سيدبابك فرزانه» روانه بازار نشر شده است.
سه شنبه 4 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 298]