كلانشهر مشهد، در محاصره 820 هزار نفر حاشيه‌نشين‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: كلانشهر مشهد، در محاصره 820 هزار نفر حاشيه‌نشين‌

معضل هاي حاشيه‌نشيني به عنوان يكي از مسائل اساسي كلانشهرها همچنان لاينحل مانده و تلاش مديران و متوليان شهري براي حل اين معضل هنوز مؤثر واقع نشده است. دراين ميان كلانشهر مشهد با ميزباني از 820 هزار حاشيه‌نشين درصدر كلانشهرهاي كشور قرار دارد.‌

خبرنگار در مشهد،‌ در اين زمينه گزارشي تهيه كرده است كه در زير مي‌خوانيد:

مشهد با 820 هزار نفر حاشيه‌نشين، از حيث برخورداري از جمعيت‌هاي ساكن در مناطق غيرمجاز رتبه اول كشور را دارد.

اين آمار كه براساس آخرين بررسي‌ها به دست آمده و توسط مهندس اكبريان مديريت بافت‌هاي فرسوده و حاشيه شهر مشهد در اختيار رسانه‌هاي گروهي قرار گرفته، بيانگر حضور افزون بر 30 درصد نفوس مركز استان خراسان رضوي در نقاط پراكنده خارج از محدوده شهرداري است.

‌ رشد حيرت‌آور

مشهد به لحاظ تاريخي از شهرهاي پرآوازه ايران است.

سكونت در اين شهر حداقل به 1200 سال قبل مي‌رسد، اما واقعيت آن است كه اين شهر همهِ شهرت خود را مديون زيارتي بودن و سفر زائران است.

صرف‌نظر از دوره پيدايش مشهد كه به سالهاي 203 تا 300 هجري، قمري برمي‌گردد، كارشناسان اين منطقه را به شهركي نوبنياد تشبيه مي‌كنند كه از تلفيق نوغان و سناباد پديد آمده بود، رونق اوليه اين شهر به قرن چهارم يعني دوره ديالمه مربوط مي‌شود.

در اين دوران بافتي همگون در اطراف حرم و نيز كوچه‌هاي گلي سناباد و نوغان پذيراي تعداد كمي زائر بود كه از طريق پيشه‌وري و اداره كاروانسراها، آب انبارها و عطاري‌هاي اطراف حرم روزگار مي‌گذراندند. اين شهر حتي در سال 515 هجري - قمري كه با همت علاءالدوله فرامرز كارگزار سلطان سنجر اولين بازسازي شهري را تجربه كرد و ديواري مستحكم و قطور را بر دروازه‌هاي خود ديد كمتر از 20 هزار نفر جمعيت داشت، امااين شهر نوپا و جمعيت اندك آن، در جريان حمله چنگيز به كلي ويران شد و سكنه آن متواري شدند.

براساس اسناد تاريخي اولين بازسازي مشهد در سال 734هجري قمري توسط سلطان محمد خدابنده آغاز شد و اين شهر طعم نوسازي و بافت شهري نوين را چشيد، ولي با گذر 800سال، توسعه شهري و بافت جمعيتي در اين شهر روندي كند و آهسته داشت.

مشهد نخستين تراكم جمعيتي خود را فقط 50 سال است كه تجربه مي‌كند و در اين نيم قرن جمعيت آن 40 برابر شده است.

وسعت و توسعه مشهد با تعريف شهرسازي جديد از سال 1336 يعني زمان رسيدن راه آهن به اين شهر آغاز شد و جمعيت آن در سال 1346 به بيش از چهارصدهزار تن رسيد كه در آن دوران سومين قطب جمعيتي كشور محسوب مي‌شد. ‌

از آن سال به بعد جاذبه‌هاي شهر و تبليغات كاذب آتشي بود كه برخرمن ساختار جمعيتي خراسان رضوي افتاد و اين ديار نيز به مثابه ساير نقاط كشور تحت تأثير شديد مهاجران روستايي قرار گرفت. ‌

در اين سال‌ها تعداد زيادي روستا تخليه و جمعيت مولد روانه مشهد شدند.

‌مشهد و بيشترين حاشيه نشيني‌

آمارهاي رسمي حكايت از وجود 7 ميليون حاشيه نشين در كل كشور دارد كه نزديك به 820 هزار نفر آن در مشهد اقامت دارند.

با اين رقم، بالاترين ميزان حاشيه نشيني به شهر مشهد تعلق مي‌گيرد.اين جمعيت افرادي هستند كه به اميد پيدا كردن كار و دسترسي به درآمد بيشتر روانه مركز استان خراسان رضوي شده‌اند. برخي از آنها اندوخته‌ اندك خود را به زمين خواراني سپرده‌اند كه طي سه دهه اخير مثل قارچ در حواشي مشهد فعال شده‌اند تا هر روز تيشه به ريشه درختان باغ‌ها و مزارع بزنند و به جاي توليد گندم خانه‌هاي سست بنياد و فاقد استحكام در اراضي كشاورزي بسازند. ‌

به گفته اكبريان كارشناس ارشد شهرداري مشهد و مدير بافت‌هاي فرسوده، هم اكنون 106 هزار واحد مسكوني در حاشيه شهر مشهد بنا شده است كه 95 درصد آنها فاقد استحكام هستند. از اين تعداد 75 درصد زير 100 متر و 28 درصد زير 50 مترمربع مساحت دارند.

تقاضا براي صاحبخانه شدن در اين حاشيه‌ها، موجب رونق دلالي، تخريب زمين‌هاي كشاورزي، اشتغال كاذب و سودجويي و سوداگري شده است.

ساكنان اين خانه‌ها هر روز 200 هزار بساط را در حاشيه خيابان‌هاي پرتردد و اصلي شهر ساماندهي مي‌كنند.تا ترافيك و راه‌بندان‌ها در اين شهر زيارتي روز به روز بيشتر شود.

ساكنان اين مناطق كه چهره حق به جانبي دارند، گراني مسكن در كانون مركزي شهر را دليل رفتن خود به حاشيه شهر اعلام مي‌كنند، هر چند اين اظهارات درست است، اما هرگز به اين پرسش پاسخ نمي‌دهند كه چرا آبادي خود را رها كرده و روانه شهر شلوغ و گران شده‌اند.

60 هسته جمعيتي‌

در 2 دهه اخير 3200 هكتار از حاشيه شهر مشهد براي خانه‌سازي تصرف شده است. افراد شبانه با تلاش فاميلي و بدون مشورت با اهل فن مصالح غيراستاندارد را روي هم تلنبار مي‌كنند تا شايد دخمه يا آلونكي را براي خود بسازند.

در اين فضاهاي تنگ و ناايمن خانواده‌هايي با جمعيت 5 تا 8 نفر زندگي مي‌كنند.

اين جماعت خوش‌نشين با زيرپا گذاشتن مقررات در طي 30 سال اخير 60 شهر و شهرك جديد در حاشيه شهر مشهد ساخته‌اند كه جمعيت برخي از آنها از جمعيت يك شهر بزرگ بيشتر است.

در برخي از اين مناطق حاشيه‌اي، در يك منطقه تا يكصد هزار نفر هم زندگي مي‌كنند.

حاشيه‌نشيني در مشهد تابع نقطه خاصتي نيست و همه جهت هاي جغرافيايي اين شهر را در بر مي‌گيرد.در اين هسته‌هاي جمعيتي، فقدان خدمات زيربنايي، مقاوم نبودن سازه‌ها، نامناسب‌بودن ساختمانها و نامشخص‌بودن وضعيت مالكيت از شاخص‌هاي منفي است.

اخطارهاي بي‌اثر

از سالها پيش برخورد با روند حاشيه‌نشيني در دستور كار مديران اجرايي استان قرار داشته و مديريت شهري نيز تلاش كرده‌ است تا با همكاري نهادهاي قضايي و انتظامي از شتاب اين اقدامات بكاهد، اما حقيقت اين است كه كمتر توفيق يار مديران بوده است و وضعيت موجود حاكي از حفظ روند ساخت و ساز، خريد و فروش و عبور از مقررات در اين نواحي است.

اگر اين روال تداوم يابد به طور قطع شمار حاشيه‌نشينان در مشهد در آينده خيلي نزديك از مرز يك ميليون نفر خواهد گذشت.

گزارش از: محمد ابراهيمي فاروجي‌

دوشنبه 3 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 187]