نقد سياست خارجي دولت نهم به بهانه فرارسيدن سوم تير در گفتگو با يك تحليلگر؛ ديپلماسي ما درون محور، اما برون گراست

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: نقد سياست خارجي دولت نهم به بهانه فرارسيدن سوم تير در گفتگو با يك تحليلگر؛ ديپلماسي ما درون محور، اما برون گراست
گروه سياسي - آرش خليل خانه: بي ترديد چنانچه بخواهيم براي دولت نهم چند ويژگي و شاخصه را در نظر بگيريم كه مبناي مقايسه آن با دولتهاي پيشين باشد، سياست خارجي و ديپلماسي اين دولت با ادبيات منحصر به فرد آن از وجوه اين تمايز است.اكنون و به بهانه سوم تيرماه و سالروز انتخاب محمود احمدي نژاد به رياست جمهوري، خبرنگار سياسي قدس با انگيزه كند و كاو در حوزه سياست خارجي دولت نهم با دكتر مهدي مطهرنيا از تحليلگران مسائل بين الملل گفتگو كرده كه گزيده آن هم اينك پيش روي شماست. * آقاي مطهر نيا! اگر بخواهيم سياست خارجي و ديپلماسي دولت نهم را توصيف كنيم، شما چه مؤلفه هايي را براي آن مي توانيد ارائه دهيد؟ ** سياست خارجي دولت نهم، درون محور اما برون گراست. به عبارتي مي توان گفت سياست خارجي دولت نهم با توجه به برداشتهاي تعريف شده آن از نظام بين الملل شكل گرفته است.آنچه در سياست خارجي دولت نهم بيشتر جلوه گر است، تعريف اين دولت از نظام بين الملل به صورت يك جامعه مكانيكي بسيار ساده است كه در آن روابط خطي قدرت براي استمرار حاكميت خود تلاش مي كنند.در حقيقت بازتاب اين نوع نگرش به نظام بين الملل موجب مي شود برخوردي مكتب محور و معلم مدارانه با نظام بين الملل شكل گيرد. از اين رو مي بينيم رئيس جمهور به نقد مؤلفه هاي نظام بين الملل و به چالش كشيدن رفتارهاي سياسي در حوزه نظام بين الملل در مقام يك معلم ظاهر شده و مي كوشد با طرح پرسشهاي مختلف و مناظره گونه با جامعه بين المللي وارد مذاكره شود. نامه نگاريهاي ايشان و درخواست مناظره از رئيس جمهور آمريكا و... نمونه هايي است كه به همين نگاه باز مي گردد. * يعني ما براي خود در سياست خارجي، شأن يك آموزگار در نظام بين المللي تعريف كرده ايم؟ ** نه! نگاه ما به سياق يك معلم نبوده، نگاه ما مكانيكي بوده و هر معلمي چنين نگاهي ندارند. آنچه برخورد معلم گرايانه را ايجاد مي كند نگرش خطي به نظام بين الملل به عنوان يك متغير ثابت است. * شايد اين تعبير در حوزه تئوري ديپلماسي خارجي قابل طرح باشد، اما در حوزه عمل تغييرات رفتاري ساختار ديگري دارند. همگان اذعان دارند ديپلماسي ايران در دوره اخير به سمتي رفته كه دولت آن را ديپلماسي فعال و برخي تحليلگران آن را ديپلماسي تهاجمي توصيف كرده اند؟ ** ديپلماسي فعال يا تهاجمي، دو مقوله متفاوت هستند. وقتي يك ديپلماسي فعال تعريف مي شود نمايشگر درك دقيقي از وضعيت تعريف شده و بافت موقعيتي است .از اين رو وقتي مي گوييم ديپلماسي فعال، معني دقيق آن ديپلماسي تهاجمي نيست. و به كار بردن واژه تهاجمي در اين باره ناشي از برداشت سطحي و بدون درك حكيمانه از اين واژه است.اگر دولت نيز ديپلماسي تهاجمي را به جاي ديپلماسي فعال تصور كند دچار يك اشتباه راهبردي در اداره كشور شده است. به عبارتي، گاهي سكوت نشانه فعال بودن است و گاهي فرياد زدن. اينكه در كجا كدام يك را به كار گيريم عقلايي را مي طلبد كه بتوانند به مديريت ديپلماسي فعال بر اساس بافت موقعيتي بپردازند. * به نظر شما ديپلماسي خارجي دولت نهم بيشتر به كدام يك از اين دو حوزه نزديك تر بوده است؟ ** ادبيات سياسي ما در اين دوره بيشتر به ديپلماسي تهاجمي نزديك شده است. مثلاً طرح مسأله هولوكاست اگر چه به حق و به چالش كشيدن مستقيم، خطي و مكانيكي آنچه در نظام بين الملل مي گذرد بيشتر نمايانگر ادبيات تهاجمي است.اما درباره اين پرسش كه ديپلماسي ما به كدام شكل گرايش داشته، بايد بگويم سياست خارجي ما تلاش كرده، حامل ايدئولوژي سياسي باشد و در اين چارچوب، غلظت ايدئولوژيك متفاوتي در ادبيات كنشگران سياست خارجي ما به چشم مي خورد.يعني در حالي كه خود را بسيار ايدئولوژيك به نمايش مي گذارد فاقد استراتژي عملياتي است. * اما يكي از انتقادهايي كه همواره منتقدان دولت در سه سال اخير به رئيس جمهور مطرح كرده اند، همين ادبيات ايدئولوژيك اوست كه از نظر برخي فعالان سياسي، يك ادبيات ديپلماتيك رسمي نيست. يعني آنچه شما گفتيد از منظر و نقطه مقابل يك ابزار انتقاد از دولت نهم بوده است. ضمن اينكه آيا خلق يك ادبيات ايدئولوژيك در ساختار جاري نظام بين المللي و ديپلماسي جاري ممكن و پاسخگوست؟ ** خلق ادبيات جديد جزو كاركردهاي اساسي و نوآورانه در هر ساحت فعاليت و رفتار سياسي است و كساني موفق هستند كه به خلاقيتهاي نوآورانه مؤثر دست يابند. در اين چارچوب به طور مثال «نيكسون» براي پيروزي در انتخابات 1960آمريكا پس از شكست از «جانسون» و «كندي» كلمه اثر بخشي را وارد ادبيات سياسي آمريكا مي كند با عنوان «صلح شرافتمندانه» با ويتنام و همين واژه به پيروزي او در انتخابات منجر مي شود.بنابراين بايد اين نكته را مورد توجه قرار دهيم كه توليد واژگان و ادبيات اثر بخش در حوزه سياست داخلي و خارجي يك عامل مهم در توفيق حركت است. اما اين باز توليد نبايد فقط متوجه ارزشهاي ايدئولوژيك باشد، بلكه هدفهاي ايدئولوژيك را هم بايد مد نظر قرار دهد كه ما در اين حوزه دچار ضعف و مشكل هستيم. * اما دولت نهم در حوزه بروز رفتارهاي ديپلماتيك خود ابداعات مختلفي داشته است. مثلاً آقاي احمدي نژاد بسياري از امور را كه به طور معمول در مذاكرات دو يا چند جانبه و گاه، در پشت درهاي بسته انجام مي شد شايد با همان نگاهي كه شما گفتيد به صورت علني در عرصه بين المللي مطرح كرد. از اين دست مي توان به طرح ايده هاي ايران در مسأله هسته اي از تريبون سازمان ملل اشاره كرد. ** من معتقدم اينها شيوه هاي نويي نبود كه در ديپلماسي ما بروز يافت، زيرا پيش از ايشان هم رؤساي جمهور ما از طريق اين تريبونها و مجامع به تبيين هدفها و منافع ملي ما پرداخته اند. اما آنچه در مورد آقاي احمدي نژاد متفاوت است حضور متوالي سه دوره در مجمع عمومي سازمان ملل بوده و جلوه بيشتري داشته و شايد تكرار بهره برداري از اين ابزار بر اساس مقتضياتي بود كه پيش آمد و از اين جهت مثبت است، چون با نگاه خطي موجود زمينه هاي بهره برداري از روابط و مذاكرات دو و چند جانبه كاهش يافته است. * نكته خوبي است. آيا مراودات ديپلماتيك و نگاه ما در توسعه روابط با كشورهاي ديگر هم كه از مدلي متفاوت و خاص در اين مدت برخوردار بود، (مانند نزديكي بيشتر به مناطق خاص مانند آمريكاي لاتين، غير متعهدها و آفريقا) متأثر از همين اقتضائات بود يا به دليل نگاه ايدئولوژيك مورد اشاره شما؟ ** به نظر من اين مفاهيم هر دو مؤثر بودند. در دوراني كه رويكرد فيزيكي و منطقي در جهان كنار گذاشته شده و نظريه آشوب حاكم است. و از رفتارهاي بازيگران قدرتمند بر مبناي ايده آشوب شكل مي گيرد، نگاه مكانيكي و خطي چندان كارآيي ندارد.بر اساس همين نگرش، مقتضياتي پيش مي آيد كه تشديد كننده اين جريان است و ما را وادار مي كند وارد عرصه اي شويم كه تمايل به گزينش چنين كشورهايي را در روابط بيروني ما بروز دهد. به نظر مي رسد، در سياست خارجي ما بيشتر از آنكه به دنبال شركاي استراتژيك باشيم، موقعيتي عمل كرده ايم. ما همواره به دنبال رقيب يا دشمن استراتژيك بوده ايم و بر اين مبنا همكاريهاي خود را با نظام بين الملل معين كرده ايم كه اين نمي تواند چارچوب مثبت و خوبي براي امنيت باشد.
دوشنبه 3 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 62]