- تاريخ شفاهي مسجد ارك از ابتدا تا اكنون

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

راسخون: تاكنون كتاب‌هاي زيادي پيرامون انقلاب اسلامي نوشته شده و پژوهشگران كوشيده‌اند ابعاد ناشناخته و ناآشناي اين پديده را بشناسند. چارچوب ذهني، انگاره‌ها و پيش فرض‌هاي نويسندگان به همان اندازه بر نتيجه اين كوشش‌ها تاثير نهاده كه منابع مورد استفاده و ميزان آشنايي- يا ناآشنايي- آنها با فرهنگ و ذهنيت ايراني؛ از اين روست كه بسيارند كساني كه از درك عوامل شكل دهنده انقلاب اسلامي ناتوانند و در پي اين ناتواني گاه به ارائه فرضيه‌هاي ناقص و نامعقول اكتفا مي‌كنند. در حالي كه از اصلي‌ترين عوامل انقلاب اسلامي، يعني «انگاره‌هاي مذهبي- سياسي» كه بر آمده از كانون‌هاي مذهبي و مساجد بود غافلند. در اين خصوص تاكنون كتاب‌هاي پژوهشي متعددي منتشر شده كه در اغلب آنها محققان و پژوهشگران كوشيده‌اند با تبيين جايگاه مساجد فعال در جريان انقلاب اسلامي، به نقش و كاركردهاي اين اماكن مذهبي در بسيج توده‌هاي مردم بر عليه ظلم و ستم حكومت طاغوتي بپردازند. در اين راستا، كتاب پژوهشي «تاريخ شفاهي مسجد ارك» يكي از موضوعات «طرح تدوين تاريخ انقلاب اسلامي» محسوب مي‌شود كه به وسيله محقق معاصر «سليمان حيدري» تدوين و توسط مركز اسناد انقلاب اسلامي چاپ و منتشر شده است. در بخش پيشگفتار اين كتاب اشاره شده كه هدف اين پژوهش، شناسايي و شناساندن فعاليت هاي سياسي و مذهبي مساجد در انقلاب اسلامي و مطالعه و بررسي موردي مسجد ارك است. كتاب تاريخ شفاهي مسجد ارك با بررسي اسناد و ساير منابع پژوهش در چارچوب محورهاي زيل خلاصه شده است: 1- تحولات فرهنگي و جريان‌هاي سياسي مسجد ارك و نقش آن در سير پيش رونده انقلاب اسلامي 2- موقعيت استراتژيك و جغرافيايي مسجد و حساسيت نيروهاي امنيتي رژيم نسبت به اين مسجد 3- كاركردهاي اقتصادي مسجد و زمينه‌سازي در فعاليت‌هاي فرهنگي- سياسي با تأسيس مراكز تعليمي و خيريه براي دستيابي به اين اهداف فصل‌هاي سه‌گانه‌اي در كتاب تاريخ شفاهي مسجد ارك گنجانده و مطالب به تفكيك موضوعي ارائه شده است. فصل اول «تاريخچه مسجد ارك» ناميده شده و در آن سه گفتار با عناوين «بناي مساجد در ايران»، «بناي مسجد ارك» و «تخريب و بازسازي مسجد ارك در عصر پهلوي» آورده شده است. در بخشي از گفتار بناي مسجد ارك درباره تاريخچه اين مكان مذهبي آمده است: «مسجد ارك تهران در خيابان داور و نزديك ميدان 15 خرداد قرار دارد. اين مسجد با قدمت چندين ساله خود، از مجموعه بزرگتري به نام «ارگ سلطنتي» بود كه در جنوب شرقي آن قرار داشت. بنياد ارگ سلطنتي و بعضي ساختمان‌هاي آن، متعلق به دوره صفويه بود و پس از آن كه افغان‌ها توانستند دولت صفويه را براندازند و تهران را تصرف كردند، در شمال ارگ پلي بستند و در جلوي آن دروازه اي به نام «دروازه ارگ» ساختند، همان كه بعدها «دروازه دولت» ناميده شد كه ابتداي خيابان الماسيه كنوني قرار داشت. محدوده ارگ همچنان به حال اوليه باقي مانده بود تا اين كه كريم خان زند قلعه ارگ را با كمك معماري به نام«عبدالله خان» در سال 1267 ه. ق تجديد بنا كرد...» (ص 22) در بخش گفتار سوم اين بخش هم به گوشه‌اي از فعاليت‌هاي آيت‌الله بروجردي و حاج محمد حسين كاشاني- باني مسجد- اشاره شده است. فصل دوم كتاب با عنوان «فعاليت هاي سياسي مسجد ارك» هم از سه گفتار تشكيل شده است كه هر يك از گفتارها هم به بخش‌هاي مختلفي تفكيك شده است. در بخشي از گفتار اول اين فصل با عنوان «مسجد و كاركردهاي سياسي» آمده است: «در سير انقلاب اسلامي ايران، مساجد با سازماندهي تظاهرات ميليوني مردم، قدرت سازماندهي سياسي خود را در عمل نشان دادند و با بسيج مردم از خانه‌ها به سوي ميدان‌ها و خيابان‌ها، امكان استمرار حيات و عمل رژيم رو به اضمحلال پهلوي را گرفت و حضور پيگير مردم را در صحنه كه از ويژگي‌هاي انقلاب پيروز است به اثبات رساند...» (ص 38) گفتار دوم اين فصل با عنوان «فعاليت سياسي از آغاز تا كودتاي 28 مرداد» هم به دو بخش «افتتاح مسجد و گردهمايي سياسي» و «قيام سي تير و تجمع مقابل مسجد ارك» تفكيك‌بندي شده و در هر يك از بخش‌ها به برهه‌هاي مختلفي از تاريخ اين مسجد اشاره شده است. گفتار سوم اين بخش هم به فعاليت‌هاي سياسي از 28 مرداد تا پيروزي انقلاب اسلامي اختصاص يافته و در آن به بخش‌هاي مانند «مبارزه با فساد»، «مبارزه با بهائيت و دفاع از اسلام» و «اجراي قانون و مبارزه با بي عدالتي» پرداخته شده است. البته محقق و مولف كتاب قسمت سوم اين گفتار (اجراي قانون و مبارزه با بي عدالتي) را به هشت بخش جداگانه تفكيك كرده است كه هر كدام از آنها هم گوشه‌هايي از تاريخ پر فراز و نشيب اين مسجد را روايت مي‌كنند. بخش‌هايي مانند: مسجد ارك و ختم آيت‌الله بروجردي، انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي، انقلاب سفيد و حادثه فيضيه، 15 خرداد 1342، سوء قصد به فلسفي و تعطيلي مسجد ارك، بازگشايي و فعاليت‌هاي سياسي مجدد در مسجد ارك، فوت علي شريعتي و شهادت مصطفي خميني و سخنراني حسن روحاني. در پايان اين بخش آمده است: «بررسي حيات سياسي مسجد ارك از شهريور 1357 ه.ش تا واپسين روزهاي انقلاب، در آستانه پيروزي انقلاب اسلامي، به دليل فقدان اسناد و مدارك غيرممكن است؛ اما آنچه به نظر مي‌رسد گوياي اين مطلب است كه واعظان مسجد تا آخرين لحظات پيروزي همچنان در هدايت تظاهرات و راهپيمايي‌ها موثر بوده‌اند. به گونه‌اي كه بر اساس روش‌هاي پيشين، بيشتر راهپيمايي‌ها از مسجد شروع و به مسجد ختم مي‌شد.» (ص 103) براي فصل سوم كتاب، عنوان «فعاليت‌هاي فرهنگي- اقتصادي مسجد ارك» انتخاب شده كه از دو گفتار تشكيل شده است. بخش اول اين گفتار با عنوان «تاثير فرهنگي مساجد در پيروزي انقلاب اسلامي» شامل مباحثي مانند، «كاركرد آموزشي و عقيدتي مساجد» و «تاسيس كتابخانه و واحدهاي فرهنگي» است و در بخش كاركردهاي فرهنگي مسجد ارك هم به دو مبحث «ترويج و تبليغ آموزه‌هاي اسلامي» و «تاسيس كتابخانه» اشاره شده است. همچنين به فعاليت هاي اقتصادي در گفتاري با همين عنوان پرداخته شده است. در ادامه كتاب، بخش كوتاهي با عنوان«نتيجه» گنجانده شده كه در آن، به صورت فشرده به سير تاريخي اين مسجد تاكيد و به موقعيت حساس آن اشاره شده است. «موقعيت جغرافيايي و قرار گرفتن در يك منطقه استراتژيك اداري و سياسي، نظير: كاخ گلستان، وزارت دارايي، اداره راديو از يك طف و حضور فعال سخنوران، بازاريان و شخصيت‌هاي بازاري و تعامل اين گروه‌ها از طرف ديگر، از جمله ويژگي‌هايي بود كه ديگر مساجد تهران يا آن را نداشتند يا اين كه حداقل يكي از اين ويژگي‌ها را داشتند.» (ص 121) مولف كتاب در ادامه زندگينامه راويان را آورده است كه عبارتند از: جواد كاشاني، سيدعبدالمهدي آل‌طعمه، حجة الاسلام و المسلمين دكتر حسن روحاني، محمدرضا حائري تهراني، حبيب الله عطايي، عبدالرحمان دباغي خامنه‌اي، اسماعيل فرماني، آيت‌الله مكارم شيرازي، محمدرضا رضازاده و عبدالمجيد معاديخواه. گاه شمار، اسناد، فهرست تفصيلي اسناد و منابع و ماَخذ، بخش‌هاي پاياني كتاب تاريخ شفاهي مسجد ارك را تشكيل مي‌دهند. 999 منتظراخبار، انتقاد وپیشنهاد شماهستیم: مسجد ارك تاريخ شفاهي مسجد ارك طرح تدوين تاريخ انقلاب اسلامي مركز اسناد انقلاب اسلامي ارک

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 227]