روايت اشكها و لبخندها در تار و پود قالي ايلامي

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: هر نقش بر اين لوح روايتگر خاطره اي تلخ يا شيرين است، گاهي راوي عشق پنهان در سينه دختر بافنده اي است كه رازهاي دلش را گره در گره در گوش بافته اش زمزمه مي كند بي خيال اينكه كي و كجا نقشي كه به سرانگشت هنر در رگ قالي ريخته است راز دلش را پيش چشم بيننده بازگو مي كند. بافندگان قالي در استان ايلام كه دست آفرينه شان به قالي كردي شهرت دارد بيشتر دختران روستايي و زنان خانه داري هستند كه در كنار فعاليتهاي روزانه به بافتن قالي مي پردازند تا نقشي در چرخش چرخ اقتصادي خانواده داشته باشند. بافندگي قالي در استان ايلام البته همواره تنها آب باريكه اي بوده كه نمي تواند جوابگوي نيازهاي اقتصادي شخص بافنده باشد چه برسد به چرخاندن چرخ سنگين تامين معاش خانوار. بافنده ايلامي اكنون براي بافت يك قالي چيزي كمتر از 50 هزار تومان به دست مي آورد و كيست كه نداند گذران زندگي در شرايط كنوني با اين درآمد اندك چقدر مي تواند مشكل باشد. با توجه به اين نكته مي توان اذعان داشت پرداختن به بافت قالي در شرايط كنوني تنها حاكي از علاقه و عشق بافندگان و پاسداشت هنري است كه كم كم مي رود تا در هجوم بي رحمانه بافته هاي ماشيني چيني و ارزان قيمت رنگ ببازد و به فراموشي سپرده شود. اين در حالي است كه تنوع در نقش و طرح و خصوصيات فرهنگي كه در پس زمينه طرحها و نقوش قالي كردي قرار دارد براي هر جامعه شناسي گنجينه ارزشمندي است كه مي تواند از لا به لاي آن به نهادهاي فرهگي و آييني هر جامعه پي ببرد. صغري حيدري از بافندگان قديمي قالي كردي در ايلام در خصوص نحوه بافت اين بافته مي گويد: مواد اوليه قالي ايلامي از پشم طبيعي دست ريس و اغلب زبري تشكيل مي شود كه بافندگان با شروع فصل پشم چيني دامها بعد از شست و شوي پشمها و خشك كردنشان، توسط وسيله اي ساده به نام دوك مي ريسند و به نخ تبديل مي كنند. وي افزود: پس از آن با جمع آوري رنگدانه هاي طبيعي مانند روناس، پوست گردو و انار و غيره كه اغلب بومي استان هستند، به رنگرزي خامه هاي پشم مبادرت مي شود كه همين رويداد سبب تثبيت رنگ قاليهاي ايلامي مي شود به گونه اي كه ثبات رنگي هميشگي دارند. اين بافنده ادامه مي هد: بافندگان در مرحله بعد با نخ چله اي كه اغلب پشم يا پنبه است، در اندازه دلخواه بر روي دار قالي چوبي يا فلزي چله كشي كرده و بعد از بستن هاف و نيم هاف بافنده به بافتن اثر مشغول مي شوند. حيدري اضافه مي كند: قالي ايلامي از حيث پودگذاري داراي پودهاي پنبه اي بوده كه با پودري معروف به سِبق رنگرزي و سياهرنگ شده و در دو مرحله با خامه هاي دولا و سپس سه لا پودگذاري مي شود. اين بافنده با سابقه با تاكيد بر موقعيت ممتاز قالي ايلامي در بين زيراندازهاي ديگر منطقه نظير گليم مي گويد: آنچه كه قالي ايلامي را از ساير همتايان خود در منطقه غرب كشور از همدان و كردستان گرفته تا كرمانشاه و لرستان متمايز مي كند، اهميت طرح در اين قالي به معناي عام آن است. به گفته اين بافنده قالي ايلامي، چه از حيث نگاره هاي منفرد و چه از منظر پيوستگي و همنشيني نقوش و چه از لحاظ تقسيم بنديهاي كلي قالي ايراني داراي تنوع بي نظيري است. اگر چه طبق نظر عده اي از كارشناسان، شمايل اين دستبافته بومي در بعضي موارد به محصولات ساير اقوام لر و كرد در استانهاي همجوار شباهتهايي دارد، برخي يافته ها نشان مي دهد نقشها و نگاره ها در قالي ايلامي به دوران باستان مي رسد و به خاطر سالها كم ارتباطي و كوتاهي در داد و ستدهاي فرهنگي با ساير اقوام ايران زمين، شمايل كنوني قالي ايلامي با دامنه وسيع نگاره ها و انواعش، بسيار بكر و بدوي با رگه هايي قوي از اصالت ايلامي باقي مانده است اين خصوصيت سبب شده است محمد اسماعيلي كه از فعالان عرصه صنايع دستي و به ويژه قالي و گليم نقش برجسته ايلامي است فعاليتهاي گسترده اي را براي احيا و زنده كردن اين هنر – صنعت مهم ايلامي آغاز كند. او معتقد است: در صورت توجه بيشتر به همين جنبه زيبايي شناسي با اصلاحاتي فرميك در نگاره ها و رنگ بنديهاي روز بازار فرش و قالي مي توان بازار مناسبي براي فروش بيشتر اين محصول و به تبع آن رساندن اين فعاليت به سودآوري بيشتر براي بافندگان و فعالان عرصه بافت قالي دست يافت. اسماعيلي تاكيد مي كند: بي شك توجه به اين خصيصه و در كنار آن استفاده از نخهاي اعلاي كرك و ابريشم و پشم در ابعاد مورد تقاضاي نسل جديد مشتريان و مناسب با بازارهاي هدف، به طور قطع مي تواند بازار قالي ايلام را دوباره به شكوفايي برساند. او ادامه داد: اگر بتوانيم نقشه هاي جامعي از قالي ايلامي طراحي كرده و طبق عرف بازار هدف توليد كنيم، بي شك پاسخ خود را از استقبال علاقه مندان قاليهاي اصيل ايراني خواهيم گرفت. او كه در اين خصوص به جستجوي گسترده در سطح استان براي شناسايي تمام قاليهاي ايلامي باقي مانده و عكسبرداري كلي از قاليها و جزئياتشان براي بررسي هر چه بهتر نقشه آنها پرداخته است، بازاريابي را حلقه مفقوده اين صنعت مي داند و اميدوار است با توجه بيشتر به اين مقوله راه را براي احياي دوباره اين هنر – صنعت هموار كند. در اين راه البته اسماعيلي تنها نيست، برنامه هاي تدوين شده معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي براي آموزش متقاضيان و بافندگان سنتي و همچنين برنامه هاي مديريت استان براي رونق بخشيدن به اين بخش نيز در رساندن اين برنامه به سرانجامي اميدوار كننده به بافندگان دلگرمي داده است. در خصوص اين تلاشها مي توان به سخنان استاندار ايلام در كميته فرش اين استان اشاره كرد كه از راه اندازي طرحي موسوم به شهر قالي در ايلام خبر داد. مهندي اعلايي در اين نشست كه با حضور سياستگذاران و فعالان عرصه فرش و گليم برگزار شد، با تاكيد بر ظرفيت موجود در استان در زمينه توليد قالي و فرش گفت: با وجود رونق دامپروري كه تامين كننده مواد اوليه انواع بافته ها از جمله قالي و فرش در استان است بايد زمينه لازم براي توسعه توليد اين محصولات در استان فراهم شود. وي با تاكيد بر ضرورت توجه بيشتر به بازاريابي و ساماندهي وضعيت توليد و فروش قالي ايلامي تصريح كرد: از جمله راهكارهاي رونق اين بخش راه اندازي محيطي موسوم به پارك و يا شهر قالي است كه در آن مجموعه بخش هاي مربوط به قالي بافي مجتمع شده تا ارتباط بين بافنده و جامعه هدف براي آگاهي از سليقه هاي روز بازار آسان تر شود. استاندار ايلام با تاكيد بر ضرورت آموزش توسعه قالي بافي و بهبافي، ايجاد كارگاه هاي متمركز قالي بافي، تشويق بخش خصوصي به پيدا كردن نقاط ضعف و قوت اين حوزه و توجه بيشتر به وضعيت بيمه و دستمزد بافندگان را از برنامه هاي نهادهاي دولتي مرتبط براي بهبود و احياي صنعت قالي بافي در استان ايلام ذكر كرد تا در آينده نزديك هر خانوار ايلامي بتواند از اين ظرفيت براي بهبود وضعيت معيشتي خود استفاده كند. با وجود وضعيت نه چندان مناسب قالي ايلام در بازار فروش كه سبب شده كاركردن بافندگان در اين عرصه تا حدودي با ركود مواجه شود به نظر مي رسد با اجراي سياستهايي كه از زيان مديريت ارشد اجرايي استان به آن اشاره شد، در آينده نه چندان دور دوباره شكوفايي اقتصادي قالي ايلام را به نظاره نشست تا دگر بار اين بافته زينت بخش سرسراي خانه هاي ايراني و اصيل باشد. 565

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 486]