- مصر و ابهام بر سر جانشيني مبارک

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

راسخون: در تازه ترين تحولات در صحنه سياسي مصر "حسني مبارک"، رييس‌جمهوري مصر در نخستين سخنراني خود پس از بازگشت به قاهره بعد از سپري کردن دوران نقاهتش در تفريح گاه "شرم الشيخ"، مخالفان خود را که خواستار اصلاح قانون اساسي و لغو حالت فوق العاده در آستانه انتخابات رياست جمهوري و پارلماني اين کشور هستند، تهديد و آنها را متهم کرد که درصدد ايجاد بي نظمي و هرج و مرج در کشور هستند. وي خواست مخالفان مبني بر تغيير قانون اساسي را رد کرد و نسبت به افزايش تلاش‌ها براي به آشوب کشاندن کشور قبل از انتخابات پارلماني هشدار داد و گفت:‌ "در اين مرحله حساس نبايد اجازه ايجاد آشوب در کشور را داد تفاوت زيادي ميان تغيير و آشوب وجود دارد.هم‌چنين تفاوت زيادي بين تلاش برنامه ريزي شده و يک شتاب بي برنامه که پيامدهاي غيرقابل پيش بيني دارد، وجود دارد". مبارک در عين حال ضمن دفاع از عملکرد دولتش گفت: "من به کساني که فقط شعار سر مي دهند و به بازارگرمي اکتفا مي کنند، مي گويم که اين امر براي کسب اعتماد راي دهندگان کافي نيست بلکه بايد براي قانع کردن ملت مصر، ديدگاه ها و راهکارهاي روشني به منظور حل مشکلات ارائه کنند و بايد به سئوالات مردم ساده و فقير مصر پاسخ دهند". سخنان حسني مبارک و حملات وي به گروه هاي مخالف با واکنش تند آن ها مواجه شد. اعضاي گروه موسوم به "انجمن ملي تغيير" در مصر که از احزاب مختلف مخالف دولت اين کشور تشکيل شده ساعاتي پس از سخنان مبارک تشکيل جلسه داده و اعلام کردند که در پيگيري خواسته هاي خود براي اصلاح مصر جدي تر از قبل هستند. "عبدالجليل مصطفي" يکي از سران اين گروه گفت:" سخنان مبارک درباره مخالفان به هيچ وجه درست نيست. تجربه حکومت مصر در چند دهه گذشته، کشور را به باتلاق کشانده است. مصر هم اکنون از نظر سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي اوضاع نامناسبي دارد". مخالفان همچنين در پايان نشست خود طي بيانيه اي يادآور شدند که "کشور به سبب سياستهاي دولت کنوني در تمام زمينه هاي زندگي با بن بست روبرو شده است". *کهولت سن و بيماري، افزايش ترديدها در مورد نامزدي مبارک در انتخابات آينده سخنان حسني مبارک عليه مخالفان در حالي بيان مي شود که پس از انتشار اخباري مبني بر مساعد نبودن وضعيت جسماني وي بار ديگر ابهام ها و ترديدها در خصوص آينده سياسي مصر و نيز موضوع جانشيني او قوت گرفته است. حسني مبارک که چندي پيش براي ديدار با "آنگلا مرکل"، صدراعظم آلمان به اين کشور سفر کرده بود، پس از اينکه از ناحيه کيسه صفرا دچار دردهاي شديدي شد در بيمارستان " هايدلبرگ" در جنوب غربي آلمان تحت عمل جراحي و مراقبت هاي ويژه قرار گرفت. سرانجام پس از سه هفته روز شنبه 7 فروردين حسني مبارک در حالي که بسيار نحيف به نظر مي رسيد به مصر بازگشت و براي گذراندن دوره نقاهت خود به منطقه تفريحي شرم الشيخ رفت. گرچه با وجود تاکيد چند باره مقام ها و رسانه هاي رسمي مصري در مورد عادي بودن وضعيت عمومي حسني مبارک، در هفته هاي اخير ابهام ها و گمانه زني هاي زيادي در مورد سلامتي مبارک و موضوع جانشيني وي مطرح شده است. بسياري از ناظران و تحليل گران مستقل معتقدند اصرار بي سابقه رسانه هاي رسمي مصر درباره مساعد بودن وضعيت سلامتي مبارک بر ابهام ها در اين خصوص بيشتر دامن زده است. وي پيش از اين نيز در سال 2004 در آلمان تحت عمل جراحي قرار گرفته بود و در سال 2003 نيز وي به هنگام يک نطق تلويزيوني از حال رفت که علت آن "سرماخوردگي" عنوان شد. "عماد جاد" محقق مرکز مطالعات سياسي و راهبردي الاهرام مصر در اين زمينه به شبکه العالم گفته است که "بيانيه هاي مربوط به سلامتي مبارک - که از 29 سال قبل تاکنون در مصر حکومت مي کند- نتوانسته به سوالات و ابهامات بي شمار پاسخ بگويد زيرا نظام مصر بسته و پيچيده است وهيچ کس بدرستي از آنچه مبارک از آن رنج مي برد، آگاه نيست". مصر اواخر سال جاري ميلادي شاهد برگزاري انتخابات پارلماني خواهد بود و در ادامه در اوايل سال آينده ميلادي (2011) نيز انتخابات رياست جمهوري برگزار خواهد شد و در حال حاضر يکي از مهمترين مسايل در فضاي سياسي مصر، موضوع جانشيني حسني مبارک است. اين انتخابات در حالي برگزار مي شود که مبارک با وجود بيماري، از کناره گيري خود سخن نگفته است. طبق گفته "صفوت الشريف"، دبير کل حزب حاکم و "مصطفي الفقي"، رييس کميته روابط خارجي پارلمان، حسني مبارک نامزد اصلي رياست جمهوري است و فعلا جانشيني فرزندش "جمال مبارک" منتفي است. او در آخرين نشست حزب حاکم در عين حال خود را به برگزاري انتخابات آزاد، عادلانه و رقابتي متعهد دانست. با اين حال با در نظر گرفتن سن بالاي مبارک انتظار مي رود که مساله جانشيني همچنان مهم باقي بماند. *گزينه هاي جانشيني مبارک در ماه هاي اخير نام پنج نفر به عنوان نامزد جانشين به ميان آمده است: 1- جمال مبارک: وي فرزند حسني مبارک و در حال حاضر رييس کميته تدوين سياست ها در حزب حاکم ملي دموکراتيک است. جمال متولد 1963 است، در رشته بانکداري تحصيل کرده و مسلط به زبان انگليسي است. باور عمومي در مصر حاکي از اين است که حسني مبارک، فرزندنش را براي جانشيني خود آماده مي کند. به ويژه آنکه ممکن بودن نامزدي وي نخستين بار توسط احمد نظيف نخست وزير مصر مطرح شد و بسياري بر اين نظرند که همراهي وي با پدرش در سفر به ايالات متحده در مرداد 1388 و نيز اعلام برنامه هايش براي بهبود اوضاع اقتصادي نشان از رقم خوردن مسير انتقال قدرت دارد. جمال مبارک در صورت جانشيني، نخستين رييس جمهور غيرنظامي مصر خواهد بود و پيش بيني مي شود وي در صورت عهده داري سمت رياست جمهوري خواهد کوشيد از طريق برنامه هاي اقتصادي مورد نظر خود، حمايت واقعي مردم را به دست آورد. طرح موضوع کانديداتوري جمال مبارک مخالفت هاي بسياري را در ميان احزاب و شخصيت هاي مخالف جناح حاکم برانگيخته است؛ 2- سرلشکر عمر سليمان: وي از سال 1993 رييس دستگاه امنيتي مصر است. سليمان که متولد سال 1936 است از جمله افراد معتمد مبارک و يک چهره شناخته شده منطقه اي است که در چند سال گذشته نيز مسوول پيگيري مسايل فلسطين بوده است. سليمان گرچه هواداراني در ارتش و حزب حاکم دارد اما تاکنون به طور آشکارا وارد رقابت هاي سياسي نشده است، از اين روي به نظر مي رسد وي بيشتر ترجيح مي دهد که جايگاه خود را به عنوان يکي از افراد قدرتمند در صحنه نظامي، سياسي و همچنين از معتمدان خانواده مبارک حفظ کند. با اين وجود، حضور احتمالي وي در مقام رياست جمهوري به معناي استمرار سياست هاي مبارک خواهد بود؛ 3- عمرو موسي: وي که دبيرکل اتحاديه عرب است، از سال هاي 1991 تا 2001 وزير خارجه مصر بود. موسي که متولد 1936 است چندي پيش در مصاحبه اي امکان نامزدي خود را در انتخابات آتي رد نکرد. پيش بيني مي شود به دليل سابقه کاري و ديدگاه هاي وي چنانچه وي به رياست جمهوري برسد، تلاش خود را بر ارتقاي جايگاه منطقه اي مصر و تحکيم روابط با کشورهاي منطقه متمرکز خواهد کرد؛ 4- ايمن النور: وي رهبر حزب الغد در مصر و از سرشناس ترين مخالفان دولت است. النور حقوقدان است و سابقه حضور 10 سال حضور در پارلمان اين کشور را دارد. وي در انتخابات گذشته در سال 2005 رقيب مبارک بود که بنابر نتايج اعلام شده 6/7 درصد آرا را به دست آورد. کمي بعد وي متهم به جعل سند شد و تا ژانويه 2009 در زندان بود. او جمال مبارک را رقيب اصلي خود مي داند، از اين رو پيکان انتقادات خود را متوجه وي کرده است.وي گرچه براي حضور در انتخابات پيش رو بسيار جدي ظاهر شده است، اما به نظر مي رسد با توجه به محکوميت قضايي وي، احتمال رد صلاحيت او بسيار زياد است؛ 5- محمد البرادعي: وي از سال 1997 تا 2009 مدير کل آژانس بين المللي انرژي اتمي بوده که در سال 2005 نيز برنده جايزه صلح نوبل شده است. البرادعي که متولد سال 1942 است، در سال 1964 پس از فارغ التحصيلي در رشته حقوق، به خدمت وزارت امور خارجه مصر درآمد و به عضويت هيات نمايندگي اين کشور در سازمان ملل‌متحد منصوب شد. البرادعي دوبار از سوي وزارت امور خارجه ‌مصر به عنوان نماينده حقوقي و کنترل تسليحاتي اين کشور در سازمان ملل ‌متحد در نيويورک و ژنو ماموريت يافت. وي طي يک دوره چهارساله حدفاصل سال‌هاي 1974 تا 1978 دستيار ارشد وزيرخارجه مصر شد اما آغاز به کار او در سازمان‌ ملل بر فعاليتش در وزارت‌ خارجه اين کشور نقطه پايان نهاد. وي در سال در سال 1984 به عضويت دبيرخانه آژانس ‌بين‌المللي ‌انرژي اتمي درآمد و در سال 1993 به عنوان دستيار دبير کل ‌آژانس در امور روابط‌ خارجي منصوب شد. وي سرانجام در سال 1997 به عنوان دبيرکل آژانس بين المللي انرژي اتمي انتخاب شد و تا سال 2009 در اين جايگاه حضور داشت. وي چندي پيش پس از پايان ماموريتش در وين به قاهره رفت و مورد استقبال بسياري از مردم مصر قرار گرفت. وي عقيده دارد که در حال حاضر، "مصر به بن بست رسيده و بدون آزادي نمي تواند به توسعه اقتصادي و اجتماعي دست يابد". البرادعي همچنين از شهروندان اين کشور خواسته است که به عضويت تشکل او که "انجمن ملي براي تغيير" نام دارد، درآيند. با توجه به اينکه البرادعي عضو هيچ يک از احزاب رسمي نيست، حضورش در اين انتخابات بر اساس ماده 76 قانون اساسي که از جمله شروط نامزدي رياست جمهوري را عضويت حزبي مي داند، با مانع رو به رو شده است. وي تنها در صورتي مي تواند نامزد شود که بتواند امضاي 250 نفر از اعضاي مجلسين و شوراهاي محلي را به دست آورد. از اين رو وي بيان کرده است که در صورت تغيير قانون اساسي و به صورت مستقل، نه کانديداي حزبي، در انتخابات شرکت خواهد کرد. گفتني است که در کنار استقبال گسترده از ورود البرادعي به قاهره، دوري طولاني مدت وي از مصر و شناخت کم وي از شرايط داخلي کشور به عنوان يک نقطه ضعف جدي دانسته شده است. برخي معتقدند که البرادعي، خواسته يا ناخواسته، به چهره سياسي مهمي تبديل شده است اما فعلا زمينه براي رياست جمهوري وي فراهم نيست، در عين حال که مي تواند وزنه اي اثرگذار در حيات سياسي کشور باشد. نام چند نفر ديگر مانند "محمود اباظه" و "حمدين صباحي" نيز براي نامزدي رياست جمهوري مصر مطرح شده اما کارشناسان مي گويند که قدرت اثرگذاري چنداني بر روند انتخابات ندارند. * نگاهي به ميراث 29 ساله مبارک مبارک پس از ترور سادات، در اکتبر 1981، به مقام رياست جمهوري رسيد و طي 29 سال گذشته سياست هاي محتاطانه اي را در هر دو عرصه داخلي و خارجي در پيش گرفته است. برخي تحولات در عرصه منطقه اي و بين المللي و در کنار آن سياست هاي محتاطانه و محافظه کارانه مبارک در طول سي سال گذشته سبب شده که از يک سو جايگاه منطقه اي مصر دچار چالش و محدوديت شود و از سوي ديگر وضعيت اقتصادي اين کشور به شدت آسيب ببيند. در مورد جايگاه منطقه اي مصر کافي است اشاره کنيم که اين کشور بر خلاف برخورداري از پيشينه غني فرهنگي و سياسي، امروزه توان اثرگذاري اندکي بر مسايل منطقه دارد و کشورهايي چون عربستان، ترکيه و قطر در خلال بحران هاي چند سال گذشته فعال تر و موفق تر ظاهر شده اند، ضمن آنکه شيوه عمل اسراييل توان دستگاه ديپلماسي مصر را در زمينه مديريت روابط اعراب – اسراييل زير سوال برده است. زيرا يکي از مسائلي که همواره با مخالفت گروه زيادي از مردم و شخصيت هاي مصري روبرو شده سياست هاي دولت مصر در همسويي با اسراييل بويژه در جنگ اخير غزه بوده است. به لحاظ اقتصادي نيز، مصر دچار مشکلات و بحران هاي گسترده و مزمني است که تاکنون نتوانسته خود را از پيامدهاي آن رهايي بخشد. نظام ناکارآمد پرداخت يارانه که هزينه زيادي را بر اقتصاد کشور تحميل مي کند تنها يکي از ده ها مشکل اقتصادي در اين کشور است. به گزارش بانک جهاني تاکنون اجراي نظام فعلي پرداخت يارانه در مصر نتيجه درخوري را در پي نداشته و بخش زيادي از افراد فقير نمي توانند يارانه مواد غذايي دريافت کنند. طبق برآورد سازمان خوار و بار جهاني (فائو) نيز حدود 46 درصد مردم مصر از دسترسي به غذاي کافي محرومند و فقط 5 درصد فقرا توانسته اند به وسيله يارانه ها از چنبره فقر رهايي يابند. در مقابل، گروه اندکي توانسته با سوء استفاده از خلل هاي قانوني و پيوند با مراکز قدرت، ثروت فراواني به دست آورد. وقوع بحران جهاني اقتصاد نيز سبب کاهش 7/4 درصدي رشد اقتصادي مصر در سال مالي 2009-2008 شده است. افزون بر اين ها بايد به فضاي بسته سياسي و اعمال محدوديت هاي گسترده براي فعاليت هاي حزبي و سياسي مصر نيز اشاره کرد. تجربه سال هاي گذشته نشان مي دهد که گروه ها و شخصيت هاي منتقد و مخالف دولت همواره در معرض فشارها و سرکوب هاي مختلف قرار داشته اند. بسياري از مخالفان جناح حاکم در سال هاي اخير به بهانه هاي مختلف بازداشت و از فعاليت هاي سياسي منع شده اند که غير قانوني اعلام شدن فعاليت گروه اخوان المسلمين مصر که يکي از قديمي ترين گروه ها و جريانات سياسي و مذهبي در مصر بوده يکي از اين ده ها مورد است. بر اساس گزارش مرکز حقوق بشر (قاهره)، مصر در سال 2009 در زمينه نقض حقوق بشر در جهان عرب پيشتاز بوده است. با توجه به مشکلات و چالش هاي متعدد سياسي و اقتصادي در مصر که عمدتا در نتيجه سياست هاي جناح حاکم در سال هاي اخير ايجاد شده، بسياري از مردم مصر تغيير سياست هاي اين کشور را به عنوان تنها راه برون رفت از وضعيت موجود تلقي مي کنند و اين تغيير نيز در حال حاضر به مساله جانشيني مبارک گره خورده است. به عبارت ديگر، اگر چه نگراني و نارضايتي از وضعيت کشور در تمامي سطوح وجود دارد، اما تلاش براي بهبود اوضاع به دوره پس از حسني مبارک منوط شده است. با در نظر گرفتن اين واقعيت که جانشين مبارک، مسايل و مشکلات زيادي در پيش رو خواهد داشت. * مصر تا چه اندازه آماده تغيير است؟ اينک اين سوال مطرح مي شود که مصر آنچنان که مردم اين کشور و فعالان سياسي مي خواهند، تا چه اندازه آماده تغيير شرايط و بهبود وضعيت خود است؟ و تا چه اندازه نيروهاي مخالف دولت که خواستار تغيير وضعيت فعلي هستند توان تغيير را دارند؟ روشن است که گستره و ژرفاي مشکلات داخلي و خارجي مصر نيرويي را مي طلبد که از دانش و تجربه کافي براي اجراي سياست هاي مناسب برخوردار باشد و ضمن ارتقاي جايگاه اين کشور در منطقه، نارضايتي هاي داخلي را کاهش دهد. به عبارت ديگر، رييس جمهور جديد بايستي کسي باشد که بتواند چهره جديدي از مصر به دنيا معرفي و مشکلات اقتصادي را به نحو مناسبي مديريت کند. به نظر مي رسد،‌ با وجود نياز امروز مصر به فردي تازه نفس، ساختار سياسي حاکم اجازه ورود فردي غيرقابل اعتماد را نخواهد داد. در واقع، ارتش، دستگاه امنيتي و حزب ملي دموکراتيک به عنوان چهره هاي تاثيرگذار در قبال رقابت موجود بر سر پست رياست جمهوري بي تفاوت نيستند و در نهايت مانع از دگرگوني بنيادين مناسبات حاکم در آينده نزديک خواهند شد. از سوي ديگر سنت محافظه کاري حاکم بر فضاي سياسي مصر مجال چنداني در اختيار گروه هاي سياسي مخالف نمي گذارد. ضمن آنکه اختلافات بين اين گروه ها اجازه شکل گيري ائتلافي پايدار را نيز نمي دهد؛ به عنوان نمونه، استقبال محتاطانه اخواني ها از سخنان البرادعي و اين جمله ايمن النور که "البرادعي کانديداي احتمالي است ولي من کانديداي واقعي هستم"، نشان مي دهد که پيدايش ائتلافي قوي و گسترده از مخالفان به سادگي در دسترس نيست. آنچه به نظر مي آيد اين است که کشمکش مخالفان و دولت کنوني به مرحله جديدي رسيده است و همين امر نشانگر آن است که مصر در ماه هاي پيش رو يکي از خبرسازترين کشورهاي خاورميانه خواهد بود. /10051002

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 341]