خودپردازهاي سرنگ، زشتي اعتياد را از بين نمي‌برند

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: خودپردازهاي سرنگ، زشتي اعتياد را از بين نمي‌برند

عمومي- گروه اجتماعي- ناصر غضنفري:
دكتر سعيد صفاتيان كه 6 سال است مديركلي امور درمان، بازپروري و حرفه‌آموزي ستاد مبارزه با مواد‌مخدر را بر عهده دارد، خود را قديمي‌‌ترين فردي مي‌داند كه در زمينه درمان اعتياد در كشور فعاليت مي‌كند.

او مي‌گويد:«پيشنهاد ايجاد خودپرداز سرنگ و همين‌طور شربت ترياك از سوي من مطرح شد و همانطور كه توزيع متادون مخالفت‌هايي را برانگيخت، اين دو طرح نيز ابتداي كار با واكنش‌هاي منفي روبه‌رو شد.»

دكتر صفاتيان كه 14 سال نيز به‌عنوان پزشك در زمينه اعتياد فعاليت داشته، معتقد است اين مخالفت‌ها زودگذر است و با گذشت زمان مفيد بودن اين طرح‌ها آشكار خواهد شد، چرا كه ساعت‌هاي متمادي روي اين طرح‌ها كار كارشناسي و علمي صورت گرفته است و از لحاظ علمي سبك و سنگين شده است.

وي را در ستاد مبارزه با مواد‌مخدر در خيابان ظفر ملاقات كردم. هر چند صفاتيان گفت كه همشهري‌عصر مي‌خواهد دوباره يك بحث چالشي را پيش بكشد، ولي با حوصله به پرسش‌هاي ما پاسخ گفت.

* مخالفت‌ها از كجا شكل گرفت؟

از اينكه آقايان صحبت‌هاي ما (ستاد مبارزه با مواد‌مخدر) را در روزنامه‌ها خوب نخوانده‌اند.

* چطور؟

ببينيد قبل از ورود به بحث لازم است تاريخچه‌اي از شكل‌گيري فكر راه‌اندازي اين دستگاه‌ها ذكر كنم. واقعيت آن است كه تعدادي از معتادان پرخطر روزها كه به ما مراجعه مي‌كنند، مي‌گفتند كه شب‌ها وقتي احتياج به سرنگ پيدا مي‌كنند به آن دسترسي ندارند، لذا ما بعد از جلسات متعدد كارشناسي به اين نتيجه رسيديم كه اين دستگاه‌ها بايد نصب شود. لذا طرح راه‌اندازي اين دستگاه‌ها مطرح شد و خوشبختانه توسط محققان داخلي هم ساخته شد كه نسبت به نمونه خارجي آن بسيار ارزان‌تر و حدود يك‌دهم قيمت وارداتي آن است.

* يعني چقدر؟

حدود 900 هزار تومان براي هر دستگاه.

* انتقاد شده بود كه اين دستگاه‌ها قبح اعتياد را در جامعه از بين مي‌برد؟

ببينيد اصلاً اين دستگاه‌ها قرار نيست در معرض ديد عموم نصب شود، خود من هم تا به حال هيچ صحبتي نكرده‌‌ام كه مثلاً اين دستگاه‌ها در خيابان ناصرخسرو يا ميرداماد نصب و راه‌اندازي مي‌شود. اصلاً ستاد چنين پيشنهادي را نداده است، من نمي‌دانم چرا دارند در مقابل اين موضع گارد مي‌گيرند. ما از اول هم بحث‌مان اين بود كه قرار است اين لوازم در اختيار مراكز بهداشتي قرار گيرد و مراكز درماني شبانه‌روزي اقدام به توزيع آنها كنند كه الان نيز اين كار انجام مي‌شود.

مسئله ديگر در مورد ساعت فعاليت اين دستگاه‌هاست. دستگاه‌هاي خودپرداز فقط از ساعت 11 شب تا 6 صبح فعاليت مي‌كنند و هدف از آن هم اين است كه اين معتادان وقتي در حالت نياز به مصرف مواد‌مخدر قرار مي‌گيرند، درصورت نبود سرنگ بهداشتي حتماً از سرنگ‌هاي اشتراكي استفاده مي‌كنند. اين معتادان در شب‌نشيني‌هايي كه بين آنها رايج است با خطر ابتلا به ايدز مواجهند، لذا خودپردازهاي سرنگ مي‌تواند در كاهش اين خطر بسيار مؤثر باشد.

* اما در مورد ساعت توزيع اين سرنگ‌ها اطلاع‌رساني درستي صورت نگرفت؟

من در مورد همه اينها صحبت كرده‌ام، اما وزارت بهداشت به خاطر گاردي كه گرفت يك مقدار اين قضيه را به هم ريخت.

* در مورد بحث مشاوره چه؟ گفته شد كه بكارگيري اين دستگاه‌ها بدون دادن مشاوره در كنار آن مشكل‌ساز مي‌شود؟

ما هم مشاوره را قبول داريم. اصلاً سند كتبي وجود دارد كه پيشنهاددهنده وجود مشاور در مراكز درماني و مراكز گذري درمان اعتياد در كشور، خود ستاد مبارزه با مواد‌مخدر بوده است و اينگونه خاص از معتادان صبح‌ها مشاوره مي‌شوند.

اما يك سؤال كارشناسي دارم اولاً اينكه ساعت 2 صبح چند تا مركز مشاوره مثلاً در جنوب تهران وجود دارد كه يك معتاد تزريقي به آنجا برود. ثانياً يك معتاد تزريقي در اين ساعت صبح (2 صبح) بر اثر فشار ناشي از ميل به مصرف مُرفين، خانه را ترك كرده و به سراغ اين دستگاه‌ها آمده است كدام كارشناسي كه در زمينه اعتياد كار كرده است، اين را تصديق مي‌كنند كه مي‌توانيم به وي بگوييم، آقا مواد مصرف نكن.

* چرا قضيه سرنگ‌ها اين قدر برجسته شد؟ حال آنكه دستگاه‌هاي خودپرداز كاندوم، چسب زخم و باند هم ارائه مي‌دهند؟

اين مسئله هم جاي بحث دارد. از اين 4 قلم جنسي كه فرموديد غيراز سرنگ، بقيه اقلام آن توسط خيلي از خواربارفروشي‌هاي ما هم ارائه مي‌شود. مي‌خواهم بگويم چرا وزارت بهداشت روي آنها انگشت نمي‌گذارد.

* بالاخره كار شما با وزارت بهداشت به كجا انجاميد؟

اين مسئله حل شد. در آخرين جلسه كميته كشوري ايدز كه حدود 20 روز قبل برگزار شد من به آقاي وزير عرض كردم ما خودمان هم مخالف گذاشتن اين خودپردازها در مراكز عمومي و بدون نظارت هستيم، لذا پيشنهاد داريم كه وزارت بهداشت عملكرد اين دستگاه‌هاي خودپرداز را مورد ارزيابي قرار دهد. خوشبختانه اين مسئله در همان جلسه كاملاً حل شد و الان بر سر نصب اين خودپردازها به‌طور آزمايشي توافق كامل شده است و ما الان با وزارت بهداشت در اين مورد مشكل نداريم.

* يعني مي‌توان گفت كه وزارت بهداشت ديگر عليه نصب اين خودپردازها صحبتي نمي‌كند؟

بعيد مي‌دانم عليه اين خودپردازها ديگر حرفي از سوي وزارت بهداشت زده شود، چرا كه وزير بهداشت هم اجراي آزمايشي اين طرح را پذيرفته‌اند.

* اين خودپردازها در كجا نصب شده است و تعداد آنها چقدر است؟

در مراكز درماني وابسته به سازمان بهزيستي كه بيشتر در مناطق جنوب تهران و مناطق آلوده پر خطر مثل ميدان شوش و پامنار مستقرند كه مراكز گذري درماني ما هم آنجا هست.

* اين دستگاه‌ها ظاهراً در ساير كشورها هم آزمايش شده است؟

بله، در بيشتر كشورهاي اروپايي سال‌هاست كه وجود دارد.

* اما افكار عمومي در داخل كشور هنوز مجاب نشده است؟

ببينيد اگر براي كنترل ايدز نبود، ما اصلاً درگير اين كار نمي‌شديم و چون مشكل سرنگ در جامعه و رشد ايدز با هم ارتباط مستقيم دارند، ستاد مبارزه با مواد‌مخدر درگير اين قضيه شد. اگر روزي از لحاظ علمي ثابت شد كه بين ايدز و سرنگ ارتباطي وجود ندارد، ما هم اين دستگاه‌ها را جمع مي‌كنيم.

ما ناگزيريم بين بد و بدتر آن را انتخاب كنيم كه براي جامعه ضرر كمتري دارد؛ يعني بد را، ما ايدز را در كشور داريم كه عوارض اقتصادي و جاني آن خيلي بالاست، لذا ما مجبوريم از اين خودپردازها استفاده كنيم. نگاه ما اين است كه اگر يك معتاد تزريقي نيمه‌شب احتياج به سرنگ پيدا كرد و بيايد اين سرنگ را از يك معتاد آلوده به ايدز بگيرد و مبتلا به HIV شود، هزينه مالي و معنوي آن، ضرر خيلي بيشتري را به نظام و جامعه مي‌زند تا وجود يك دستگاه داخل يك مركز درماني كه در نيمه شب هم باز است. باز هم تاكيد مي‌كنم كه ما هيچ مشكلي در حال حاضر با وزارت بهداشت درخصوص موضوعات فني و كارشناسي اين دستگاه‌ها نداريم.

* در زمينه اجرا چي؟

در بحث اجرا هم همين‌طور. ما هيچ مشكلي با اين وزارتخانه نداريم و تفاهم حاصل شده.

* ظاهراً هلال احمر با نصب خودپردازها مخالفت كرده است؟

بعيد مي‌دانم.

* اما آقاي صفاريه معاون بهداشت اداره كل بهداشت و درمان جمعيت هلال احمر گفته است كه اين دستگاه‌ها خدمات خود را به افراد در هر سني ارائه مي‌دهند، لذا نه تنها آسيب‌هاي ناشي از تزريق مواد‌مخدر را كاهش نمي‌دهد، بلكه به ميزان آن مي‌افزايد؟

من اصلاً فكر نمي‌كنم چنين اتفاقي بيفتد. اگر ايشان اين مطلب را گفته باشد مشخص مي‌شود كه خبرهاي ما را نخوانده‌اند. از جايي يك چيزي شنيده‌اند و واكنشي نشان داده‌اند.

ايشان علاوه بر سن، ايرادي هم به اين قضيه وارد كرده‌اند كه دستگاه بدون لحاظ كردن شرايط فردي به تمام كساني كه پول به دستگاه پرداخت كنند، سرنگ و... ارائه مي‌دهد؟
من گفتم كه اين دستگاه در مركز درماني نصب مي‌شود. ضمن اينكه اين را هم بايد اضافه كنم كه هر دستگاه يك متصدي هم دارد و اگر مثلاً يك كودك 12 ساله آنجا بيايد و سرنگ بخواهد اين شخص مانع مي‌شود.

دستگاه خودپرداز كنار خيابان نيست كه هر فردي بخواهد برود و سرنگ بگيرد. تازه يك سؤال، شما چقدر احتمال مي‌دهيد يك پسربچه ساعت 2 صبح بخواهد سرنگ بگيرد و اصلاً بگيرد كه با آن چه كار كند؟ چند تا از اين اتفاقات ممكن است در كشور بيفتد.

* يعني آن شخص كه در كنار دستگاه ايستاده است معتادان را تشخيص مي‌دهد و فقط به آنها خدمات ارائه مي‌دهد؟

ببينيد، ساعت 2 نصف شب، من كت و شلواري مي‌آيم به مركز درماني. شما هم كنار دستگاه ايستاده‌ايد مي‌پرسيد سرنگ را براي چه مي‌خواهيد؟ من مي‌گويم مي‌خواهم انسولين بزنم يا فشار خون مادرم بالا رفته است مي‌خواهد آمپول بزند و داروخانه دور است يا هزينه رفت‌وآمد به آنجا سنگين است. سؤال من اين است چه ايرادي دارد به اين شخص نيز سرنگ داده شود.

* يعني به اين قبيل شهروندان هم خدمات ارائه مي‌شود؟

ما نگفته‌ايم ندهيد و گفته‌ايم در اين شرايط اگر با مشكل اين چنيني برخورديد، مشكل را برطرف كنيد.

* دكتر صفاريه ايراد ديگري كه وارد كرده اين است كه دستگاه‌ها در ازاي دريافت پول خدمات ارائه مي‌دهند حال آنكه اگر كارت هوشمند براي معتادان پرخطر در نظر گرفته مي‌‌شد، آن وقت مي‌توانستيم مطمئن باشيم كه فقط معتادان پرخطر از آن استفاده مي‌كنند؟

بگذاريد اول اين دستگاه‌ها آزمايش شوند، بعد سوي مباحث ديگر خواهيم رفت. يك نسخه از صحبت دكتر صفاريه را مي‌خواهم داشته باشم، برايم جالب است.

* افرادي كه كنار دستگاه مي‌ايستند، چه كساني هستند؟

يك معتاد تزريقي كه ترك كرده است و الان جزو گروه‌هاي هميار است.

* نظرتان در مورد اختلاف‌هاي سازمان‌‌هاي مختلف با شما چيست؟

به‌نظر من اختلاف بين دستگا‌ه‌ها و كارشناسان خيلي خوب است، زيرا نشان‌دهنده اين است كه يك سيستم در حال حركت و پوياست. چرا كه اگر هر حرفي ما مي‌گوييم آنها بگويند چشم يا بالعكس، فايده‌اي ندارد البته در نهايت بايد توافق صورت بگيرد.

* اين طرح فقط در تهران انجام مي‌شود؟

بله. اين طرح فقط فعلا به‌صورت پايلوت و آزمايشي فقط در تهران انجام مي‌شود و وقتي مجوز آن اخذ شد، آن را گسترش خواهيم داد.

* اگر موفق نبود؟

مطمئنم كه موفق است؛ تجربه اين را به ما مي‌گويد.

* قبلا هم ستاد شما در مورد اجراي بعضي طرح‌هايش مخالفاني را رو در روي خود داشته است؟

بله، در زمينه طرح توزيع.

* مخالفان كه بوده‌اند؟

نمي‌توانم بگويم اما مي‌گويم كه به هر حال مخالفاني داشته است. همين‌طور سر بحث توزيع رايگان سرنگ درماني براي تزريقي‌ها، اوايل خيلي‌ها مخالف اين كار بودند و مي‌گفتند اين اقدام شما خيلي خطرناك است ولي حالا ما افتخار مي‌كنيم كه 6 ميليون سرنگ را بين معتادان تزريقي پخش نموده‌ايم و جلوي رشد ايدز را در بين اين افراد گرفته‌ايم و خود وزارت بهداشت اعلام كرده است كه برنامه‌هاي كاهش آسيب مثل سرنگ و... موفق بوده است.

* چه تعداد معتاد تزريقي در كشور وجود دارد؟

نمي‌دانم؛ از وزارت بهداشت بپرسيد. آمار آن را وزارت بهداشت بايد به شما اعلام كند. شما خوب است اين پرسش‌تان را از وزارت بهداشت بپرسيد و از ايشان بپرسيد كه اين برنامه‌هاي توزيع سرنگ كه 4سال پيش ستاد اعلام كرد، خوب بود يا خير. بگذاريد من از كار ستاد تعريف نكنم و نظر آنها را در اين مورد بپرسيد.

* وزارت بهداشت هم با طرح توزيع سرنگ براي معتادان در 4سال قبل مخالف بود؟

عرض كردم من نمي‌گويم كه مخالف بود، ولي مخالفت‌هايي وجود داشت.

* شما كه آماري از تعداد معتادان تزريقي در كشور نداريد، چطور مي‌گوييد كه اين طرح‌تان در كاهش تعداد مبتلايان به ايدز در اين معتادان مؤثر بوده است؟

خود وزارت بهداشت اين مطلب را در جلسه كميسيون كشوري ايدز اعلام كرد. همچنين در اجلاس منطقه‌اي كارشناسي ايدز در مصر از جمهوري اسلامي ايران به خاطر اين اقدام تقدير به عمل آمد.

* از سرنگ خارج شويم. قليان چي؟ به كجا رسيد؟

من درگيري از لحاظ شغل در مورد اين مسئله ندارم و لذا نظري در مورد آن نمي‌دهم.

* پس تنباكو فعلا جزو مواد‌مخدر محسوب نمي‌شود؟

خوشبختانه، فعلا نه.

* فكر كنم چند سال ديگر محسوب شود. چون متأسفانه روند روي آوردن جوان‌ها به قهوه‌خانه‌ها جهت استعمال قليان نگران‌كننده است.

(سكوت)

* برويم سر شربت ترياك كه حيطه كار شماست؟

كار تحقيقاتي اين شربت شروع شده و تا شهريور ماه ادامه خواهد داشت. بايد بگويم كه ما اين شربت را اصلا قصد نداريم براي عموم معتادان استفاده كنيم، بلكه براي گروه‌هاي خاص و هدفمند استفاده مي‌شود.

* شنيده شده كه تمام داروخانه‌ها آن را ارائه خواهند داد؟

همه اينها سوء‌برداشت است. به هيچ عنوان قرار نيست اين شربت در داروخانه‌ها توزيع شود و فقط مراكز درماني مجاز حق توزيع آن را دارند و دعوايي هم سر اين قضيه نيست.

* اين يك ابداع كاملا ايراني است...

بله، چرا كه هيچ جاي دنيا مشكل ترياك ندارند و فقط در ايران اين قضيه وجود دارد. شما به اينترنت سري بزنيد. خواهيد ديد در مورد متادون كه داروي ترك هروئين است، ميليون‌ها تحقيق وجود دارد. اما در مورد ترياك 5تحقيق بين‌المللي وجود ندارد. هيچ جاي دنيا مثل ما500، 600هزار معتاد ترياكي ندارد. متادون كه اساسا داروي ترك ترياك نيست، الزاما براي معتادان به ترياك درماني نداريم. لذا ما شربت ترياك را براي درمان بلندمدت اعتياد ترياك ساخته‌ايم. ما مي‌خواهيم يك قطع ارتباطي بين مصرف‌كننده و توزيع‌كننده ترياك ايجاد كنيم.

اين شربت علاوه بر كاهش مصرف‌كنندگان ترياك، تعداد قاچاقچي‌هاي خرد اين ماده مخدر را نيز در كشور كاهش خواهد داد. ضمنا بگويم كه توزيع اين شربت پس از انجام تحقيقات در شهريورماه براساس نتايج به دست آمده انجام خواهد شد. آن هم از طريق مراكز درماني خاص، لذا اينكه شلوغش مي‌كنند كه آقا داروخانه‌ها مي‌خواهند شربت ترياك توزيع كنند و ما مخالفيم، بايد بگويم من هم مخالف توزيع آن از طريق داروخانه‌ها هستم.

* سؤالي كه ممكن است بعضي‌ها داشته باشند، اين است كه آيا امكان ندارد فرد معتاد علاوه بر مصرف اين شربت، ترياك هم مصرف‌كند؟ يعني دوز ماده مخدر باز هم بالا رود.

نه، ديگر ترياك برايش لذت‌بخش نخواهد بود، چون دارد به اندازه كافي شربت را مي‌خورد و چون هر فردي آستانه تحملي از لحاظ علمي براي مصرف موادمخدر دارد پس حتي اگر چند قاشق از شربت را بخورد ديگر ترياك او را وسوسه نمي‌كند.

* و عوارض جانبي آن؟

همان خواص ترياك را دارد و البته خيلي كمتر از آن، چون كه ناخالصي‌هاي آن قبلا گرفته شده است.

* چه تعداد معتاد قرار است با اين شربت تحت پوشش قرار گيرند؟

بستگي دارد، پيش‌بيني خاصي نمي‌توان كرد ولي ما مي‌خواهيم يك گروه 100هزار نفري از معتادانِ ترياك را تحت پوشش قرار دهيم.

* فكر مي‌كنيد استقبال شود؟

بسيار زياد، همين الان كه مي‌خواهيم طرح تحقيقاتي را انجام دهيم مراكز درماني زيادي در كشور به ما گفته‌اند كه به ما مجوز بدهيد تا در طرح تحقيقاتي‌تان شركت داشته باشيم، چرا كه معتاداني را براي اين طرح داريم و جالب است كه خود معتادها تمايل به اين كار نشان مي‌دهند.

* امكان اين وجود دارد كه بعضي افراد كه استعمال موادمخدر براي آنها يك «تابو» است وقتي ببينند شربت ترياك به‌طور قانوني توزيع مي‌شود، بخواهند موادمخدر را با سرپوش بهداشتي و طبي بودن آن، امتحان كنند؟

اگر چنين كسي يك قاشق از آن را بخورد بيمار مي‌شود، چون كه آنقدر تلخ است كه فقط معتادان مواد‌مخدر كه عادت استعمال ترياك را دارند، مي‌توانند از آن استفاده كنند و برايشان عادي است، ولي اگر يك فرد معمولي حتي آن را بو كند، حالش به هم خواهد خورد.

* معتادان از چه طريق در جريان ارائه اين شربت در مراكز خاص درماني قرار مي‌گيرند؟ روزنامه‌ها؟

خير، آنها خودشان سيستم خاص خودشان را دارند و از طريق دوستان‌شان كه با اين مراكز در ارتباطند، از قضيه مطلع مي‌شوند و اصلا كار به روزنامه نمي‌رسد.

* و اين طرح به چه صورت در كشور اجرا مي‌شود؟

ابتدا در سطح استان تهران به‌صورت پايلوت و آزمايشي و سپس به تدريج مناطق وسيع‌تري را در برخواهد گرفت.

* فكر مي‌كنيد چقدر طول بكشد تا در سراسر كشور اجرا شود؟ با توجه به اينكه معتادان فقط در تهران متمركز نيستند و نرخ اعتياد به ترياك در خيلي از استان‌ها نگران‌كننده است؟

احتمالا در يك فرايند 2ساله كار به انجام خواهد رسيد. فكر كنم خيلي از مسائل، ناشي از سوء تفاهم است كه با گفت‌وگو حل شده و مي‌شود.

* من فكر كنم خيلي از اين مسائل ناشي از اين باشد كه اطلاع‌رساني خوبي از طرف ستاد مبارزه با موادمخدرصورت نگرفته است. مثلا وقتي قرار مصاحبه با شما را با روابط عمومي‌تان تنظيم مي‌كنيم، ايشان مي‌گويند شما روزنامه‌نگاران چقدر مي‌خواهيد روي اين قضيه مانور دهيد. اين قضيه حل و خودپردازها نصب شده است. اما ديديم كه خيلي قضايا مبهم بود كه شايد از ابهام خارج شد؟!

تاريخ درج: 28 خرداد 1387 ساعت 11:20 تاريخ تاييد: 28 خرداد 1387 ساعت 13:21 تاريخ به روز رساني: 28 خرداد 1387 ساعت 13:11
سه شنبه 28 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 371]